Türk İnkılaplarının Özellikleri
I. “Bu İnkılap, ilk anda akla gelen ihtilal anlamından ileride ondan daha geniş bir değişmeyi dile getirmektedir.” sözüyle Mustafa Kemal, Türk İnkılabına “köklü değişiklikler getirme” anlamı yüklemiştir.
Atatürk’ün bu sözü doğrultusunda görülen;
- Padişah otoritesinden —> millet iradesine geçiş,
- Hilafetle yönetimden —> laik devlet düzenine geçiş,
- Hanedancı devlet anlayışından —> ulus devlet anlayışına geçiş,
- Mecelle’den —> Medeni Kanun’a geçiş,
- Arap harflerinden —> Latin esaslı Yeni Türk harflerine geçiş,
- Medreseden —> Modern eğitim anlayışına geçiş
düzenlemeleri “köklü değişiklikler” içeren inkılaplara örnektir.
Bilgi: Türkiye’de;
- Meclis Hükümeti’nden Kabine Sistemi’ne geçiş, O
- Kanuniesasi’den Teşkilat-ı Esasi’ye geçiş,
- Meclis-i Mebusan’dan Büyük Millet Meclisi’ne geçiş
“köklü değişiklikler içermediği” için inkılap niteliği taşımaz.
II. İnkılaplar, “zamanın koşulları gözetilerek aşama aşama, birbirini tamamlar nitelikte” yapılmıştır.
a) Laik devlet düzenine geçiş amaçlı,
- Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922),
- Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924),
- “Türkiye Devleti’nin dinî İslam’dır.” ibaresinin Anayasa’dan çıkarılması (10 Nisan 1928),
- Türkiye Devleti laiktir. (5 Şubat 1937) ibaresinin Anayasa’da yer alması
düzenlemelerine yer verilmiştir.
b) Türk Medeni Kanunu ile kadınlara sosyal, ekonomik ve hukuk alanında bir takım haklar verilmiş ve bu haklar kavranılıp, yerleşince 1934’te “Soyadı Kanunu” ve 5 Aralık 1934’te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
c) Egemenliği kayıtsız şartsız millete ait kılmak için,
- 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılmış,
- 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiş,
- 1924’te ve 1930’da çok partili yaşama geçiş çabalarına yer verilmiş,
- 1930’da Muhtarlık, 1933’te Belediye Meclisine üyelik ve 1934’te milletvekili seçme ve seçilme konularında kadınlara haklar verilmiştir.
III. Türk İnkılapları, “Türk milletinin gereksinimlerini karşılama ve bir ihtiyaca cevap verme” anlayışıyla gerçekleştirilmiştir.
a) Tanzimat’tan beri süre gelen eğitim ve öğretimde ikilik, kültür çatışmaları gibi sorunlara Tevhid-i Tedrisat Yasası ile son verilmiş, “duygu ve düşüncede birleşen bir toplum oluşturulması” amaçlanmıştır.
Bu doğrultuda,
- Medreseler kapatılmış ve toplumun din eğitimi ihtiyacını gidermeye yönelik İmam Hatip Liseleri ile İlahiyat Fakülteleri açılmış,
- okur — yazar oranını artırmak amaçlı Latin esaslı Yeni Türk harflerine geçilmiş ve Millet Mektepleri açılmıştır.
b) Ülke içinde aynı alanda var olan ikiliklere son verilmesi amacıyla,
- okka ve batman gibi ağırlık birimleri yerine gr. cinsinden değerler,
- arşın, endaze, kulaç gibi uzunluk birimleri yerine cm — m cinsinden değerler kabul edilmiştir.
c) Halkın temel ihtiyaç maddelerinin sağlanması amaçlı Teşvik-i Sanayi Yasası ile istenilen sonuç alınamamış ve bu doğrultuda,
- İlk Beş Yıllık Kalkınma Planı ile ekonomik faaliyetlerin devlet eliyle yürütülmesi sağlanmış,
- sağlık, eğitim, kalkınma, üretim vs. alanlarda devletçilik ilkesi paralelinde yatırımlara öncelik verilmiştir.
