9. sınıf Fizik

2024 – 2025 eğitim öğretim yılından itibaren 9. sınıflardan başlayarak kademeli olarak lise fizik müfredatı değiştirildi. Sayfamızda eski müfredata göre hazırlanmış olan içerikler yenileri ile değiştirilecektir. Yeni müfredata ait konular aşağıda verilmiştir.

1. Ünite: Fizik Bilimi ve Kariyer Keşfi

• Fizik biliminin tanımına yönelik tümevarımsal akıl yürütebilme
• Fizik biliminin alt dallarını sınıflandırabilme
• Fizik bilimine katkıda bulunmuş bilim insanlarının deneyimlerini yansıtabilme
• Bilim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlarda fizik bilimi

2. Ünite: Kuvvet ve Hareket

• SI birim sisteminde birimleri verilen temel ve türetilmiş nicelikleri sınıflandırabilme
• Skaler ve vektörel nicelikleri karşılaştırabilme
• Aynı doğrultu üzerinde yer alan farklı vektörlerin yön ve büyüklüklerine yönelik bilimsel çıkarım yapabilme
• Vektörlerin toplanmasında kullanılan uç uca ekleme ve paralel kenar yöntemi ile bileşenlerine ayırma işlemine ilişkin tümevarımsal akıl yürütebilme
• Doğadaki temel kuvvetleri karşılaştırabilme
• Hareketin temel kavramlarının tanımlarına yönelik tümevarımsal akıl yürütebilme
• Hareket türlerini sınıflandırabilme

3. Ünite: Akışkanlar

• Basınca yönelik çıkarımlarda bulunabilme
• Durgun sıvılarda basınca yönelik çıkarımlarda bulunabilme
• Sıvılarda basıncın kullanıldığı günlük hayat örneklerine ilişkin sorgulama yapabilme
• Açık hava basıncına ilişkin çıkarım yapabilme
• Kaldırma kuvvetini etkileyen değişkenleri belirlemeye yönelik deney yapabilme
• Kaldırma kuvveti ile sıvılardaki basınca neden olan kuvvet arasındaki ilişkiye yönelik çıkarım yapabilme

4. Ünite: Enerji

• İç enerjinin ısı ve sıcaklık ile arasındaki ilişki hakkında tümevarımsal akıl yürütebilme
• Isı, öz ısı, ısı sığası ve sıcaklık farkı arasındaki matematiksel modele ilişkin tümevarımsal akıl yürütebilme
• Hâl değiştirme sıcaklığında bulunan saf bir maddenin hâl değiştirmesi için alınan veya verilen ısı miktarının bağlı olduğu değişkenler hakkında bilimsel çıkarım yapabilme
• Isıl denge durumu hakkında bilimsel gözlem yapabilme
• Isı aktarım yollarını sınıflayabilme
• Günlük hayattaki deneyimlerinden yola çıkarak katı maddelerdeki ısı iletim hızını etkileyen etmenlere yönelik yansıtma yapabilme

Eski Müfredat Konuları

Fizik Bilimine Giriş

1. Fiziğin Tanımı ve Önemi
2. Fiziğin Alt Dalları
3. Fiziğin Diğer Disiplinlerle İlişkisi
4. Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması
   –>Temel ve Türetilmiş Büyüklükler
   –> Vektörel ve Skaler Büyüklükler
5. Fizik ve Bilim Araştırma Merkezleri

Madde ve Özellikleri

Madde ve Özkütle

1. Kütle
2. Hacim ve Hacim Birimleri
   –> Katıların Hacmi
   –> Sıvıların Hacmi
   –> Gazların Hacmi
3. Özkütle
4. Günlük Hayatta Özkütle

Dayanıklılık

1. Katı Maddelerde Dayanıklılık

Adezyon ve Kohezyon

1. Adezyon Kuvveti
2. Kohezyon Kuvveti
3. Yüzey Gerilimi
4. Yüzey Gerilimini Etkileyen Faktörler
5. Kılcallık

Hareket ve Kuvvet

Hareket

1. Hareket ve Çeşitleri
2. Konum, Alınan Yol, Yer Değiştirme, Sürat ve Hız
3. Düzgün Doğrusal Hareket (Sabit Hızlı Hareket)
4. Ortalama Hız ve Ortalama Sürat
5. İvme

Kuvvet

1. Kuvvet Kavramı
2. Doğadaki Temel Kuvvetler
3. Bileşke Kuvvet
4. Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler

Newton’ın Hareket Yasaları

1. Eylemsizlik Prensibi
2. Dinamiğin Temel Prensibi
3. Etki Tepki Prensibi

Sürtünme Kuvveti

Enerji

İŞ, GÜÇ VE ENERJİ

1. İş
2. Enerji
3. Güç

MEKANİK ENERJİ

1. Öteleme Kinetik Enerjisi
2. Potansiyel Enerji ve Esneklik Potansiyel Enerjisi
3. Yer çekimi Potansiyel Enerjisi
4. Mekanik Enerji

ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

1. Canlılar ve Enerji

VERİM

ENERJİ KAYNAKLARI

1. Yenilenemez ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Isı ve Sıcaklık

1. Isı ve Sıcaklık Kavramları
2. Termometreler
3. Sıcaklık Ölçekleri
4. Öz Isı ve Isı Sığası

Hal Değişimi

1. Hal Değişimi ve Çeşitleri
2. Hal Değiştirme Isısı

Isıl Denge

1. Isıl Denge Kavramı

Enerji İletim Yolları ve Enerji İletim Hızı

1. Enerji İletim Yolları
2. Katı Maddelerde Enerji İletim Hızı
3. Hissedilen Sıcaklık ve Gerçek Sıcaklık
4. Küresel Isınma

Genleşme

1. Genleşmenin Bağlı Olduğu Değişkenler
2. Suyun Genleşmesinin Canlılar İçin Önemi

Elektrostatik

Elektrik Yükleri

1. Elektrik Yükü
2. Elektrikle Yüklenme Çeşitleri
3. Elektroskop
4. İletken ve Yalıtkanlarda Yük Dağılımı
5. Topraklama
6. Coulomb Kuvveti
7. Elektrik Alan

Gözlem: Farklı fiziksel olayları gözlemleyerek başlarız.

• Bir topun yerden sekmesi.
• Bir mıknatısın demir tozlarını çekmesi.
• Bir taşın havada serbest düşüşü.
• Bir arabanın fren yaparak durması.

Deneyler: Bu olaylarla ilgili deneyler yaparız ve sonuçları kaydederiz.

• Top yere çarptığında geri sekme yüksekliği, topun materyaline ve yere çarpma kuvvetine bağlıdır.
• Mıknatısın çekim gücü, mıknatısın türüne ve demir tozlarının miktarına bağlıdır.
• Taşın serbest düşüş süresi, yükseklik ve yerçekimi ivmesine bağlıdır.
• Arabanın fren yapma süresi, hız ve fren kuvvetine bağlıdır.

Veri Toplama ve Analiz: Bu gözlemlerden ve deneylerden elde edilen verileri toplar ve analiz ederiz.

• Topun geri sekme yüksekliği ile çarpma kuvveti arasındaki ilişki.
• Mıknatısın çekim gücü ile demir tozlarının miktarı arasındaki ilişki.
• Serbest düşüş süresi ile yükseklik arasındaki ilişki.
• Fren yapma süresi ile hız arasındaki ilişki.

Genelleme: Bu verileri kullanarak genel ilkeler oluştururuz.

• Newton’un hareket yasaları.
• Yerçekimi kanunu.
• Elektromanyetik kuvvetler.

Tanım: Elde edilen bu genel ilkeleri birleştirerek fizik biliminin tanımına ulaşırız:

• Fizik, madde ve enerjinin doğasını, hareketini ve etkileşimlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Fizik, evrenin temel yasalarını ve bu yasaların nasıl çalıştığını anlamaya çalışır.

Bu süreçte tümevarımsal akıl yürütme kullanarak, gözlemlerden ve deneylerden genel ilkeler ve yasalar oluştururuz. Bu ilkeler, fizik biliminin temelini oluşturur ve bu şekilde fizik biliminin tanımına ulaşabiliriz.

Akışkanların Tanımı ve Temel Özellikleri

Akışkan Nedir?

• Akışkanlar, katı maddelerin aksine belirli bir şekli olmayan ve bulundukları kabın şeklini alan maddelerdir. Akışkanlar, sıvılar ve gazlar olarak ikiye ayrılır.

Sıvılar ve Gazlar

• Sıvılar: Belirli bir hacmi olan ancak belirli bir şekli olmayan maddelerdir. Örneğin, su, yağ.
• Gazlar: Belirli bir hacmi ve şekli olmayan, bulundukları kabın hem hacmini hem de şeklini alan maddelerdir. Örneğin, hava, oksijen.

Akışkanlar ve Günlük Hayattaki Uygulamaları

Hidrolik Sistemler

• Hidrolik frenler, vinçler ve ağır iş makineleri, Pascal prensibine dayanarak çalışır.

Uçak Kanatları

• Uçakların kanatları, Bernoulli prensibine dayanarak kaldırma kuvveti oluşturur ve bu sayede uçak havada kalır.

Gemilerin Yüzmesi

• Arşimet prensibi, gemilerin su üzerinde yüzmesini ve denge sağlamasını açıklar.

Enerji Nedir?: Enerji, iş yapabilme kapasitesi olarak tanımlanır. Farklı şekillerde bulunabilir ve bir sistemden diğerine aktarılabilir.

Enerji Dönüşümleri: Enerji, bir formdan diğerine dönüşebilir. Örneğin: Kinetik enerji, potansiyel enerjiye dönüşebilir ve tam tersi. Kimyasal enerji, termal enerjiye ve elektrik enerjisine dönüşebilir (örneğin, bir pilde).

Enerji konusu, öğrencilerin enerjinin farklı türlerini ve dönüşümlerini anlamalarını sağlar. Enerjinin korunumu yasası ve enerji dönüşümleri günlük hayatta karşılaştığımız birçok durumu açıklar. Deneyler ve etkinlikler aracılığıyla öğrenciler, enerjinin pratik uygulamalarını keşfedebilir ve fiziğin temel kavramlarını daha iyi anlayabilirler.

Denge: Bir cismin dengede kalması için iki şartın sağlanmış olması gerekir.
1. Cisim üzerine etki eden kuvvetlerin toplamı sıfır olmalıdır. Yani yukarıdan çekenler aşağıdan çekenlere, sağdan çekenler soldan çekenlere eşit olmalıdır.
2. Cisim üzerine etki eden kuvvetlerin torkları toplamı sıfır olmalıdır Yani saat yönüne döndürenlerin torkları toplamı, saatin tersi yönde döndürenlerin torkları toplamına eşit olmalıdır.

Ağırlık Merkezi ve Kütle Merkezi: Bir cisme etki eden yer çekimi kuvvetine ağırlık, ağırlığın uygulama noktasına ağırlık merkezi denir. Bir cismin değişmeyen madde miktarına kütle, kütlenin uygulama noktasına kütle merkezi denir. Düzgün yer çekimi alanının etkisindeki cisimlerde ağırlık merkezi ile kütle merkezi aynı noktadır. Yalnız çok yüksek binalarda yer çekimi kuvveti yukarı doğru azaldığı için kütle merkezi ile ağırlık merkezi aynı noktada olmaz. Böyle binalarda ağırlık merkezi yere daha yakındır. Herhangi bir cismin ağırlık merkezinin bulunması için farklı iki noktadan bir iple asılması yeterlidir. Denge sağlandığında ipin doğrultusu ağırlık merkezinden geçer İki doğrultunun çakıştığı nokta cismin ağırlık merkezi olur. Şekle göre cismin ağırlık merkezi B noktası olur.

Türdeş Cisimlerin Ağırlık Merkezi: Çubuk, dikdörtgen, daire de ağırlık merkezi orta noktalarında olur. Üçgen levhada ağırlık merkezi kenarortaylarının kesim noktasında olur. Türdeş cisimlerin birleştirilmesiyle oluşan şekillerde ağırlık merkezi bulunurken her bir cismin ağırlık merkezi belirlenir. Daha sonra bu noktalar birleştirilir. Sistemin ağırlık merkezi bu doğruların arasında bir yerde olur.

Basit Makineler: Basit makineler gündelik yaşamı kolaylaştırmak için kullanılan araçlardır. Bazı basit makineler kuvvet kazancı sağlarken bazıları yoldan kazanç sağlar. Ama hiçbir basit makine enerjiden ya da işten kazanç sağlayamaz.

Kaldıraçlar: Desteğin konumuna göre çift taraflı ve tek taraflı olmak üzere ikiye ayrılır. Kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü değiştirmek için kullanılır.

Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket: Hızın eşit zaman aralıklarında eşit miktarda arttığı harekettir. Hız düzgün artarken ivme sabittir. Hızlanan harekette hız vektörüyle ivme vektörü aynı yönlüdür.

Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket: Hızın eşit zaman aralıklarında eşit miktarda azaldığı harekettir. Hız düzgün azalırken ivme sabittir. Yavaşlayan harekette hız vektörüyle ivme vektörü zıt işaretlidir. İlk hızı Bu, t süre sonraki hızı ÜS. t sürede aldığı yol X, hareket ivmesi a olan bir araç için

DİNAMİK

Kuvvet ile hareket arasındaki ilişkiyi Newton üç prensipte açıklamıştır.

Eylemsizlik Prensibi: Bir cisim üzerine etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim o anki halini korur. Yani duruyor ise durur, hareketli ise hareketini sabit hızla sürdürür.

Dinamiğin Temel Prensibi: Bir cisim üzerine etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır değil ise cisim ivmeli hareket yapar. Kuvvet ile ivme arasındaki
ilişki

Etki – Tepki Prensibi: Her etki kendisine zıt yönde ve eşit büyüklükte bir tepki kuvveti oluşturur. Yüzeyin tepki kuvveti N harfiyle gösterilir. Her zaman yüzeye dik ve yüzeyden dışarı doğrudur.

Sürtünme Kuvveti: Sürtünen yüzeyler arasında oluşan bir kuvvettir. Hareket
ettirici özelliği yoktur. Daima hareket yönüne ters yönde oluşur. Sürtünmeli yatay bir düzlemde durmakta olan bir cisme etki eden sürtünme kuvvetinin uygulanan kuvvete bağlı grafiği şekildeki gibi olur. Grafiğe göre durmakta olan cisme etki eden sürtünme katsayısı (statik sürtünme kat sayısı) hareketli cisme etki eden sürtünme katsayısından (kinetik sürtünme katsayısı) daha büyüktür.