Felsefi düşüncenin temelini oluşturan argümanlar, sadece birer iddia değil, rasyonel bir temellendirmeye sahip olan düşünce yapılarıdır. Bir felsefe metnini veya tartışmasını anlamak için argümanların yapısını bilmek hayati öneme sahiptir.

Argümanın Temel Yapısı

Bir argüman, en basit haliyle öncüller ve sonuç olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

• Öncüller: Bir fikri veya iddiayı desteklemek için sunulan gerekçeler, kanıtlar veya sebeplerdir. Öncüller, argümanın temelini oluşturur. Birden fazla öncül olabilir.
• Sonuç: Öncüllerden mantıksal olarak çıkarılan, desteklenmesi hedeflenen ana iddiadır. Argüman, sonucun doğruluğunu göstermeyi amaçlar.

Örnek Bir Argüman:

• Öncül 1: Bütün insanlar düşünme yetisine sahiptir.
• Öncül 2: Sokrates bir insandır.
• Sonuç: O halde, Sokrates de düşünme yetisine sahiptir.

Bu örnekte, ilk iki öncülün doğruluğunu kabul ettiğimizde, sonuç zorunlu olarak doğru kabul edilir. Bu, argümanın geçerli olduğunu gösterir.

Argüman Türleri

Felsefi argümanlar, akıl yürütme biçimlerine göre farklılaşır:

• Tümdengelim (Dedüksiyon): Genel bir yargıdan özel bir sonuca ulaşan argüman türüdür. Öncüllerin doğru olması, sonucun da zorunlu olarak doğru olmasını sağlar.
  • Örnek: “Bütün kuşlar uçar. Serçe bir kuştur. Dolayısıyla serçe uçar.”
• Tümevarım (Endüksiyon): Tek tek gözlemlerden yola çıkarak genel bir sonuca ulaşan argüman türüdür. Sonuç kesinlik taşımaz, sadece olasılıklı bir doğruluk değeri vardır.
  • Örnek: “Çinli bir kişiyle tanıştım, misafirperverdi. İkinci bir Çinliyle tanıştım, o da misafirperverdi. Demek ki bütün Çinliler misafirperverdir.” (Bu argüman zayıf bir tümevarımdır.)
• Analoji (Benzetme): İki farklı şey arasındaki benzerliklerden yola çıkarak bir sonuç çıkarma işlemidir.
  • Örnek: “Dünya ve Mars gezegenleri benzer fiziksel özelliklere sahiptir. Dünyada yaşam olduğuna göre, Mars’ta da yaşam olabilir.” (Bu argüman, benzerliklere dayandığı için kesin bir sonuç vermez.)

Çözümlü Örnek Test Soruları

Aşağıdaki sorular, konuyu daha iyi anlamanız için hazırlanmıştır.

1. Soru:

Bir argümanda öncüllerin doğru olmasına rağmen sonucun yanlış olduğu durumlarda, argüman hangi özelliği taşır?

A) Tutarsızdır B) Geçerlidir C) Geçersizdir D) Çelişkilidir E) Gerçek değildir

Cevap: C

• Açıklama: Mantıkta bir argümanın geçerli olması, öncüllerden sonucun zorunlu olarak çıkması anlamına gelir. Eğer doğru öncüllere rağmen yanlış bir sonuca ulaşılıyorsa, argüman geçersizdir.

2. Soru:

“Ay’da su vardır, çünkü kimse Ay’da su olmadığını kanıtlayamadı.” Bu argüman, hangi mantık hatasını içermektedir?

A) Dairesel argüman B) Konu saptırma C) Kanıt yetersizliğine dayalı argüman D) Kişi karalama E) Yanlış ikilem

Cevap: C

• Açıklama: Bu argüman, bir iddianın doğru olduğunu, sadece yanlış olduğu kanıtlanmadığı için ileri sürmektedir. Bu durum, kanıt yetersizliğine dayalı argüman (ignoratio elenchi) hatasıdır.

3. Soru:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi bir argüman içermemektedir?

A) Bütün metaller ısıtılınca genleşir, çünkü ısıtılan metallerin atomları birbirinden uzaklaşır. B) Adalet, her bireye hakkı olanı vermektir, bu yüzden mahkemeler bu ilkeye göre karar vermelidir. C) Bu film çok güzeldi, bence herkes izlemeli. D) Hayvanlar da insanlar gibi duyarlılığa sahiptir, dolayısıyla onlara da saygı göstermeliyiz. E) Yaşamın anlamı, mutlu olmaktır, çünkü insan doğası gereği mutluluğu arar.

Cevap: C

• Açıklama: Bu ifade, kişisel bir görüş veya beğeni ifadesidir. “Bence herkes izlemeli” kısmı bir iddiayı desteklemekten çok, kişisel bir tavsiye niteliğindedir. Diğer seçeneklerin hepsi, bir iddiayı destekleyen öncüller içermektedir.

4. Soru:

Bir felsefi metinde, bir düşünürün görüşlerini çürütmek için kullanılan ve karşıt bir argüman sunan yapıya ne ad verilir?

A) Temellendirme B) Tutarlılık C) Çelişiklik D) Karşı-argüman E) Görüş

Cevap: D

• Açıklama: Felsefi tartışmalarda, bir argümana karşı geliştirilen, onu çürütmeyi veya zayıflatmayı amaçlayan yeni bir argümana karşı-argüman denir.

5. Soru:

“Bir argümanda, öncüllerin ve sonucun birbirini desteklemesi ve birbiriyle çelişmemesi” durumu, argümanın hangi özelliğini gösterir?

A) Geçerliliğini B) Gerçekliğini C) Tutarlılığını D) Öznelliğini E) Nesnelliğini

Cevap: C

• Açıklama: Argümanın içinde kullanılan önermelerin birbirleriyle çelişmemesi ve bir bütünlük oluşturması, tutarlılık olarak adlandırılır. Bir argümanın geçerli olabilmesi için aynı zamanda tutarlı olması gerekir.