Beylikten Devlete: Siyasi ve Askerî Gelişmeler (1299-1453)

Osmanlı Devleti’nin kuruluş süreci, hem siyasi deha hem de askeri başarıların birleşimiyle gerçekleşmiştir. Bu dönemde yaşananlar, devletin sadece askeri fetihlerle değil, aynı zamanda stratejik politikalarla da güçlendiğini gösterir.

Osman Bey (1281-1324)

Osmanlı Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasıyla ortaya çıkan beyliklerden biridir. Osman Bey, Söğüt ve çevresinde küçük bir uç beyliğinin başında yer alıyordu.

• Fetihler: Osman Bey döneminde ilk fetihler, Bizans sınırındaki kalelere (Bilecik, İnegöl, Yarhisar) yönelik olmuştur. Bu fetihler, devletin temellerini atmıştır.
• Bağımsızlık: 1299 yılında, Osmanlı’nın bağımsızlığını ilan ettiği kabul edilir. Bu tarih, devletin resmen kuruluş yılı olarak benimsenmiştir.

Orhan Bey (1324-1362)

Orhan Bey dönemi, Osmanlı’nın sistemli bir devlet yapısına kavuştuğu ve Balkanlar’a ilk adımların atıldığı dönemdir.

• Bursa’nın Fethi (1326): Stratejik öneme sahip Bursa’yı fethederek devletin başkenti yapmıştır.
• İznik ve İzmit’in Alınması: Bu şehirlerin fethiyle Osmanlı, Marmara Denizi’ne ulaşmış ve Bizans’ın Anadolu ile olan bağlantısını büyük ölçüde kesmiştir.
• Maltepe (Palekanon) Savaşı (1329): Bizans’a karşı kazanılan bu zafer, Bizans’ın Anadolu’daki son direncini kırmıştır.
• Karesioğulları Beyliği’nin Alınması (1345): Anadolu’daki ilk Türk beyliğidir. Karesioğulları’nın alınmasıyla Osmanlı, denizcilik gücünü elde etmiş ve Rumeli’ye geçiş için önemli bir adım atmıştır.
• Rumeli’ye Geçiş (1353): Bizans’taki taht kavgalarından faydalanan Orhan Bey, Kantakuzenos’a yardım karşılığında Çimpe Kalesi‘ni almıştır. Bu kale, Osmanlı’nın Rumeli’deki ilk toprağıdır ve Balkanlar’daki fetihlerin başlangıç noktası olmuştur.

I. Murad (1362-1389)

Balkanlar’daki fetihlerin hızlandığı ve devletin imparatorluk olma yolunda ilerlediği dönemdir.

• Sırpsındığı Savaşı (1364): Osmanlı’ya karşı birleşen Haçlı ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Bu zafer, Balkan devletleri üzerinde Osmanlı’nın gücünü göstermiştir.
• I. Kosova Savaşı (1389): Balkan devletlerinin bir araya gelerek oluşturduğu ikinci Haçlı ordusuyla yapılan bu savaş, Osmanlı zaferiyle sonuçlanmıştır. Bu zafer, Osmanlı’nın Balkanlar’daki egemenliğini pekiştirmiştir.

Yıldırım Bayezid (1389-1402)

Fetihlerin büyük bir hız kazandığı, ancak devletin büyük bir tehlike atlattığı bir dönemdir.

• Niğbolu Savaşı (1396): Yıldırım Bayezid, Avrupa’nın topladığı büyük bir Haçlı ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu zafer, Osmanlı’nın Avrupa’daki itibarını yükseltmiştir.
• Ankara Savaşı (1402): Timur’la yapılan bu savaşta Osmanlı ordusu ağır bir yenilgi almıştır. Savaşın sonuçları çok yıkıcı olmuştur:
  • Fetret Devri: Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında on bir yıl süren taht kavgaları yaşanmıştır.
  • Anadolu Türk Birliği Bozuldu: Timur, Anadolu’daki beylikleri yeniden kurmuş, bu da Osmanlı’nın Anadolu’daki otoritesini zedelemiştir.

Fetret Devri (1402-1413)

Bu dönem, Osmanlı Devleti’nin dağılma tehlikesi atlattığı bir iç savaş dönemidir. Yıldırım Bayezid’in oğullarından Çelebi Mehmed, kardeşleriyle mücadele ederek devleti tekrar birleştirmeyi başarmıştır. Bu nedenle Çelebi Mehmed, “Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu” olarak kabul edilir.

II. Murad (1421-1451)

Devletin gücünü tekrar kazandığı ve İstanbul’un fethi için zemin hazırladığı dönemdir.

• Varna Savaşı (1444): Papalık önderliğindeki Haçlı ordusunu yenilgiye uğratmıştır.
• II. Kosova Savaşı (1448): Balkanlar’daki Haçlı direnişinin son bulduğu savaştır. Bu zaferle, Balkanlar’ın Osmanlı egemenliğinde kalacağı kesinleşmiştir.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde uyguladığı başarılı askeri stratejilerden biri değildir?

A) Uç beyliği konumunun getirdiği avantajları kullanmak B) Bizans’ın iç karışıklıklarından faydalanmak C) Haçlı ordularını tek tek mağlup etmek D) Fethedilen bölgelerde sadece askeri garnizonlar kurmak E) Önemli kaleleri fethederek yayılmak

Çözüm: Osmanlı Devleti, fethedilen bölgelerde sadece askeri garnizonlar kurmak yerine, iskân ve istimalet politikalarıyla bölgeyi Türkleştirmiş ve İslamlaştırmıştır. Doğru cevap D’dir.

Soru 2: Osmanlı Devleti’nin Rumeli’ye geçişini sağlayan ilk toprak parçası aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bursa B) İznik C) Çimpe Kalesi D) Edirne E) İstanbul

Çözüm: Orhan Bey döneminde, Bizans İmparatoru Kantakuzenos’a yardım karşılığında Çimpe Kalesi alınmıştır. Burası, Osmanlı’nın Rumeli’deki ilk toprağıdır ve Balkan fetihlerinin başlangıcıdır. Doğru cevap C’dir.

Soru 3: I. Kosova Savaşı’nın en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sırpların tamamen egemenlik altına alınması B) Bizans’ın son direncini kırmak C) Anadolu Türk birliğinin sağlanması D) Osmanlı’nın Balkanlardaki gücünü pekiştirmek E) Haçlı ordularının tamamen dağılması

Çözüm: I. Kosova Savaşı, Osmanlı’ya karşı birleşen Balkan devletlerinin direncini kırmış ve Osmanlı’nın Balkanlardaki egemenliğini pekiştirmiştir. Doğru cevap D’dir.

Soru 4: Ankara Savaşı’nın Osmanlı Devleti için en yıkıcı sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul’un fethinin gecikmesi B) Balkanlardaki tüm toprakların kaybedilmesi C) Anadolu’daki siyasi birliğin bozulması D) Yıldırım Bayezid’in tahtı kaybetmesi E) Devletin tüm ordusunu kaybetmesi

Çözüm: Ankara Savaşı sonucunda Timur, Anadolu’daki Türk beyliklerini yeniden canlandırmış ve bu durum, Osmanlı’nın Anadolu’da sağladığı siyasi birliği bozarak devleti Fetret Devri’ne sokmuştur. Doğru cevap C’dir.

Soru 5: Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda, denizcilik alanında ilerlemesine ve Rumeli’ye geçişine olanak sağlayan ilk beylik hangisidir?

A) Germiyanoğulları B) Karesioğulları C) Hamitoğulları D) Candaroğulları E) Karamanoğulları

Çözüm: Orhan Bey döneminde ele geçirilen Karesioğulları Beyliği, ilk denizci Türk beyliğidir. Bu beyliğin topraklarının alınmasıyla Osmanlı’nın bir donanması olmuş ve Rumeli’ye geçişi kolaylaşmıştır. Doğru cevap B’dir.

Soru 6: “Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu” olarak anılan ve Fetret Devri’ne son veren padişah kimdir?

A) Orhan Bey B) I. Murad C) Çelebi Mehmed D) Yıldırım Bayezid E) II. Murad

Çözüm: Yıldırım Bayezid’in Ankara Savaşı’nda yenilmesiyle başlayan Fetret Devri’ne, kardeşleriyle mücadele ederek son veren ve devleti tekrar toparlayan padişah Çelebi Mehmed’dir. Bu başarısından dolayı kendisine “ikinci kurucu” unvanı verilmiştir. Doğru cevap C’dir.