Dengelenmiş kuvvet: Bir cisme etki eden bileşke kuvvet sıfır ise cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.

Örnek

$F_{\text{net}} = F_1 – F_2$

$F_{\text{net}} = 5 – 5$

$F_{\text{net}} = 0$

Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olan cisimler,

• Başlangıçta duruyorsa durmaya devam eder.
• Başlangıçta sabit süratle hareket ediyorsa sabit süratle hareket etmeye devam eder.

Dengelenmemiş kuvvet: Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklıysa cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.

Örnek:

$F_{\text{net}} = F_2 – F_1$

$F_{\text{net}} = 5 – 4$

$F_{\text{net}} = 1 \text{ N}$

Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde olan cisimler,

• Başlangıçta duruyorsa hareketlenebilir.
• Başlangıçta hareket ediyorsa durabilir, hızlanabilir, yavaşlayabilir.
• Cisimlerin şekli değişebilir.

Günlük Hayatta Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetlerin Etkisindeki Cisimler

Dengelenmiş Kuvvet Etkisinde	Dengelenmemiş Kuvvet Etkisinde
$\rightarrow$ Saatteki akrep ve yelkovan	$\rightarrow$ Frenine basılan bisiklet
$\rightarrow$ Sabit süratle hareket eden araba	$\rightarrow$ Gaza basılan araba
$\rightarrow$ Ağaçta duran meyve	$\rightarrow$ Ağaçtan düşen elma
$\rightarrow$ Halteri havada tutan halterci	$\rightarrow$ Yukarı doğru hareket eden top
$\rightarrow$ Sandalyede hareketsiz oturan çocuk	$\rightarrow$ Yere düşen top

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Bir cisme etki eden bileşke kuvvetin sıfır ($\mathbf{0 \text{ N}}$) olması durumunda, bu cisim hangi kuvvetlerin etkisindedir?

A) Dengeleyici Kuvvetler

B) Dengelenmiş Kuvvetler

C) Dengelenmemiş Kuvvetler

D) Sürtünme Kuvvetleri

Çözüm 1:

Bir cisme etki eden net kuvvetin (bileşke kuvvetin) sıfır olduğu durumlarda, cisim Dengelenmiş Kuvvetlerin etkisindedir.

Doğru Cevap: B

---

Soru 2:

Aşağıdakilerden hangisi, dengelenmiş kuvvetlerin etkisi altındaki bir cismin hareket durumu olamaz?

A) Sandalyede hareketsiz duran bir çocuk

B) Ağaçta hareketsiz duran bir elma

C) Hızlanarak yokuş aşağı inen bir bisiklet

D) Düz yolda sabit süratle giden bir otomobil

Çözüm 2:

Dengelenmiş kuvvetler, cismin hızında veya hareket yönünde bir değişikliğe neden olmaz. “Hızlanarak yokuş aşağı inen bir bisiklet”in hızı artmaktadır, bu da cismin dengelenmemiş kuvvetlerin etkisi altında olduğunu gösterir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 3:

Bir cisme aynı doğrultu ve zıt yönde $10 \text{ N}$ ve $10 \text{ N}$ büyüklüğünde iki kuvvet uygulanıyor. Bu cisim için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Cismin hızlanması beklenir.

B) Cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.

C) Cisim duruyorsa sabit süratle hareket etmeye başlar.

D) Cisim duruyorsa durmaya devam eder.

Çözüm 3:

Zıt yönde ve eşit büyüklükteki kuvvetlerin bileşkesi: $F_{\text{net}} = 10 \text{ N} – 10 \text{ N} = 0 \text{ N}$’dur. Cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. Dengelenmiş kuvvet etkisindeki cisim duruyorsa, durmaya devam eder.

Doğru Cevap: D

---

Soru 4:

Aşağıdakilerden hangisi, günlük hayatta dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde olan bir örnektir?

A) Sabit hızla dönen saatin akrebi

B) Havada asılı duran bir halteri tutan halterci

C) Yere doğru düşmekte olan bir top

D) Düz yolda sabit süratle hareket eden tren

Çözüm 4:

“Yere doğru düşmekte olan bir top”, yerçekimi kuvveti ve hava direnci etkisindedir. Yerçekimi kuvveti genellikle daha büyük olduğu için net kuvvet sıfır değildir, top hızlanarak düşer. Hızın değişmesi durumu dengelenmemiş kuvvet etkisidir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 5:

Bir cisme etki eden bileşke kuvvet sıfırdan farklı ise ( $F_{\text{net}} \neq 0 \text{ N}$), bu durumdaki cisim için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Cisim duruyorsa hareketlenir.

B) Cisim hareket ediyorsa yavaşlayabilir.

C) Cisim başlangıçtaki sabit süratini korur.

D) Cisim hareket yönünü değiştirebilir.

Çözüm 5:

Dengelenmemiş kuvvetler cismin hızını, yönünü veya şeklini değiştirir. Cismin başlangıçtaki sabit süratini koruması durumu, bileşke kuvvetin sıfır olduğu (dengelenmiş kuvvet) durumuna aittir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 6:

Bir cisme Batı yönünde $8 \text{ N}$ ve Doğu yönünde $15 \text{ N}$ büyüklüğünde iki kuvvet etki etmektedir. Bu cisim hangi kuvvetlerin etkisindedir ve hareket etme eğilimi hangi yöndedir?

A) Dengelenmiş kuvvet, hareket etmez.

B) Dengelenmemiş kuvvet, Batı yönünde.

C) Dengelenmiş kuvvet, Doğu yönünde.

D) Dengelenmemiş kuvvet, Doğu yönünde.

Çözüm 6:

Bileşke kuvvet: $F_{\text{net}} = 15 \text{ N} – 8 \text{ N} = 7 \text{ N}$.

$F_{\text{net}}$ sıfırdan farklı olduğu için cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. Bileşke kuvvetin yönü, büyük olan kuvvetin (Doğu yönündeki $15 \text{ N}$) yönüyle aynıdır. Cisim Doğu yönünde hareket etme eğilimindedir.

Doğru Cevap: D

---

Soru 7:

Düz yolda sabit süratle ilerleyen bir aracın dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olduğu bilinmektedir. Bu durumda araca etki eden motor kuvveti (çekme kuvveti) ile sürtünme kuvveti arasındaki ilişki nasıldır?

A) Motor kuvveti, sürtünme kuvvetinden büyüktür.

B) Sürtünme kuvveti, motor kuvvetinden büyüktür.

C) Motor kuvveti ile sürtünme kuvveti birbirine eşittir.

D) Motor kuvveti sıfırdır.

Çözüm 7:

Cismin “sabit süratle” hareket etmesi demek, dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olması ($F_{\text{net}}=0$) demektir. Bu durumda aracı ileri çeken motor kuvveti ile geriye çeken sürtünme kuvveti birbirine eşit ve zıt yönlü olmalıdır.

Doğru Cevap: C

---

Soru 8:

Bir cisme dengelenmemiş kuvvetler etki ettiğinde, cisimle ilgili aşağıdaki durumlardan hangisi gözlenebilir?

I. Cisim duruyorsa hareket etmeye başlar.

II. Cisim hareket ediyorsa yavaşlayıp durabilir.

III. Cisim bir top ise, şekli değişebilir (ezilme).

A) Yalnız I

B) I ve II

C) II ve III

D) I, II ve III

Çözüm 8:

Dengelenmemiş kuvvetler, cismin hızlanmasına (I), yavaşlayıp durmasına (II) ve kuvvet yeterince büyükse cismin şeklinde değişiklik yapmasına (III) neden olabilir. Bu nedenle üç durum da gözlenebilir.

Doğru Cevap: D