Osmanlı Beyliği’nin Kuruluş Süreci

Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Büyüme Nedenleri

• « Bizans sınırında kurulan bir uç beyliği olması (coğrafi konumu)
• * Güçlü bir merkeziyetçi yönetim anlayışının benimsenmesi ve yetenekli padişahlar ile devlet adamlarınca idare edilmesi
• * Anadolu ve Balkanlarda siyasi birliğin olmaması
• * İlk zamanlarda Anadolu beylikleriyle dostane ilişkilerin kurulması
• * İngiltere ve Fransa arasında Yüzyıl Savaşlarının yaşanması
• * Cihat ve gaza anlayışına göre hareket edilmesi
• * Ahiler, şeyhler ve dervişlerce desteklenmesi
• * Orta Asya Türk göçleri ile beslenmesi
• * Devlet teşkilatlanmasında yeniliklere açık olunması
• * İskân ve istimalet politikalarının benimsenmesi a

Osmanlı Devleti’nin Kuruluşuyla İlgili Görüşler

Osmanlı Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları, Anadolu’ya ilk ne zaman geldikleri, hangi yörelerde yaşadıkları ve hatta beyliğin tam olarak ne zaman, nerede kurulduğu hâlâ tartışma konusudur. Bu tartışmaların yaşanmasında Kuruluş Dönemi’ne ait kaynakların yetersiz olması, Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu anlatan ilk kaynakların, kuruluştan yaklaşık bir asır sonra kaleme alınması ve tarihçilerin mevcut kaynaklardan çıkarımda bulunmaya çalışmaları etkili olmuştur.

Paul Wittek: Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunu “Gaza Tezi” ile açıklamıştır.

Halil İnalcık: Paul Wittek’in tezini kabul etmekle birlikte, beyliğin kuruluşunu sadece gazaya bağlamanın yetersizliğinden bahseden Halil İnalcık uçlardaki sosyal değişime dikkat çekmiştir.

M. Fuad Köprülü: Köprülü’ye göre Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde Türkmenlerin gaza ruhu ile Bizans üzerine seferler yapması, Anadolu’da siyasi birliğin kurulamaması, Türklerin sahip olduğu milli özellikler, Kuruluş Dönemi hükümdarlarının yetenekli olması, Gaziyân-ı Rüm, Ahiyân-ı Rüm, Bâcıyân-ı Rüm ve Abdalân-ı Rüm gibi zümrelerce desteklenmesi, beyliğin kurulduğu bölgenin jeopolitik durumu ve diğer Türk beyliklerinin, Osmanlı Beyliği’ne karşı tutumları gibi etmenlerin önemli olduğunu savunmuştur.

Osmanlıların Kökeni

Osmanlılar Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı Günhan Soyu’nun Kayı Boyu’na mensuptur.

Osmanlı Devleti’nin Kurulduğu Bölge

Genel kabul gören anlayışa göre Osmanlı Beyliği, Batı Anadolu’da, Bitinya denilen bölgede kurulmuştur.

Osman Bey Dönemi

• « Osmanlı Devleti’nin kurucusudur.
• « İlk önceleri Kastamonu merkezli Çobanoğullarına bağlı olan Osman Bey 1299 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir.
• » Bizans tekfurları ile giriştiği mücadeleler sonucunda Kulacahisar, Yenişehir, Yarhisar, Bilecik, Mudurnu, Sorkun, Taraklı, Göynük, Karacahisar ve İnegöl’ü almıştır.
• * Koyunhisar (Bafeus) Savaşı (1302): Osmanlı Devleti ile Bizans Imparatorluğu arasında yapılan bu ilk savaşın kazanılmasıyla İzmit yolu Türklere açılmış ve Bursa kuzeyi hariç üç taraftan kuşatılmıştır.
• « Osman Bey, fetihlerin hızlanmasını sağlamak amacıyla alınan yerleri kardeşi, oğlu ve silah arkadaşlarına dirlik olarak vermiştir.

Orhan Bey Dönemi

• 1326 yılında Bursa fethedilerek Bizans’ın Güney Marmara’daki etkinliği kırılmış ve Anadolu’nun en büyük ipek üretim bölgesi Osmanlıların eline geçmiştir. Fetihten sonra başkent yapılan Bursa Osmanlı Devleti’nin ilk büyük başkentidir.
• 1329 yılında yapılan Maltepe Savaşı (Palekanon)’nın kazanılmasıyla Bizans’ın Anadolu’daki toprakları ile kara bağlantısı kesilmiştir. Bu zaferle İznik ve İzmit’in fethi için uygun ortam oluşmuştur.
• 1331’delİznik ve 1337’de İzmit’in alınmasıyla Kocaeli Yarımadası’nın fethi tamamlanmıştır.
• Bizans İmparatoru Kantakuzen’e yapılan yardım karşılığında 1353’te alınan Çimpe Kalesi Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki ilk toprağı ve ilk askeri üssüdür.
• Osmanlı Devleti’ne katılan ilk beylik olan Karesioğulları’nın alınmasıyla Anadolu Türk birliğini sağlama çalışmaları başlamış, ilk defa donanma gücüne sahip olunmuş ve Ege Denizi’ne ulaşılmıştır. Beyliğin alınmasıyla Ece Halil, Fazlı Bey, Hacı İlbeyi ve Evrenos Bey gibi tecrübeli Karesi komutanları Osmanlı hizmetine girmişlerdir.

Teşkilatlanma Çalışmaları

Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu teşkilatı ve azeb birlikleri kurulmuştur. İlk defa gümüş para (akçe) bastırılmıştır. İlk defa divan teşkilatı kurulmuş ve vezirlik makamı oluşturulmuştur. İlk defa sancağa çıkma uygulaması başlatılmıştır. İlk Osmanlı medresesi İznik’te açılmıştır. Karamürsel’de ilk Osmanlı tersanesi kurulmuştur.

ÇÖZÜMLÜ TEST SORULARI

Soru 1:
Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunda etkili olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir?
A) Haçlı Seferleri’nin sona ermesi
B) Moğol istilasının Anadolu’da siyasi boşluk oluşturması
C) İstanbul’un fethi
D) Coğrafi Keşifler
E) Reform Hareketleri

Çözüm:
B seçeneği doğrudur. 13. yüzyılda Moğol istilası Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasına ve Türk beyliklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu siyasi boşluk, Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuna uygun ortam sağlamıştır.

Cevap: B) Moğol istilasının Anadolu’da siyasi boşluk oluşturması

Soru 2:
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede büyümesinin nedenlerinden biri değildir?
A) Coğrafi konumunun uygun olması
B) Bizans’ın iç karışıklıklar yaşaması
C) Güçlü bir merkezi yapı oluşturmaları
D) Anadolu’da siyasi birliğin sağlanmış olması
E) İskan politikası izlemeleri

Çözüm:
D seçeneği yanlıştır. Osmanlı Beyliği kurulduğunda Anadolu’da siyasi birlik yoktu, çok sayıda Türk beyliği bulunuyordu. Osmanlılar ancak zamanla Anadolu’daki diğer beylikleri hakimiyeti altına alarak siyasi birliği sağlamıştır.

Cevap: D) Anadolu’da siyasi birliğin sağlanmış olması

Soru 3:
Osmanlı Beyliği’nin ilk başkenti aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bursa
B) Edirne
C) İznik
D) Söğüt
E) İstanbul

Çözüm:
Osmanlı Beyliği’nin ilk başkenti Ertuğrul Gazi döneminde Söğüt olmuştur. Daha sonra başkent sırasıyla Bursa, Edirne ve İstanbul’a taşınmıştır.

Cevap: D) Söğüt

Soru 4:
Aşağıdaki savaşlardan hangisi Osmanlı Beyliği’nin kuruluş döneminde gerçekleşmemiştir?
A) Koyunhisar Savaşı
B) Maltepe Savaşı
C) I. Kosova Savaşı
D) Bafeus Savaşı
E) Palekanon Savaşı

Çözüm:
C seçeneği (I. Kosova Savaşı) Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde değil, yükselme döneminde (1389) I. Murad zamanında gerçekleşmiştir. Diğer savaşlar kuruluş dönemine aittir.

Cevap: C) I. Kosova Savaşı

Soru 5:
Osmanlı Beyliği’nin ilk dönemlerinde uyguladığı iskan politikasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hızlı nüfus artışını sağlamak
B) Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak
C) Tarımsal üretimi artırmak
D) Vergi gelirlerini çoğaltmak
E) Askeri gücü artırmak

Çözüm:
B seçeneği doğrudur. İskan politikasıyla fethedilen bölgelere Türk nüfus yerleştirilerek bölgenin demografik yapısı değiştirilmiş, böylece bölgenin kalıcı olarak Osmanlı hakimiyetine girmesi sağlanmıştır.

Cevap: B) Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak

Soru 6:
Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Bey döneminde gerçekleşen önemli gelişmeler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Bilecik, Yarhisar ve İnegöl’ün alınması
B) Bizans’a karşı ilk önemli zaferin kazanılması
C) Bursa’nın kuşatılması
D) Koyunhisar Savaşı’nın kazanılması
E) Ankara’nın fethedilmesi

Çözüm:
E seçeneği yanlıştır. Ankara’nın fethi I. Murad döneminde gerçekleşmiştir. Diğer seçenekler Osman Bey dönemi gelişmeleridir.

Cevap: E) Ankara’nın fethedilmesi

Soru 7:
Aşağıdaki hükümdarlardan hangisi Osmanlı Beyliği’nin kuruluş dönemi hükümdarlarından biri değildir?
A) Osman Bey
B) Orhan Bey
C) I. Murad
D) I. Bayezid
E) II. Mehmed

Çözüm:
E seçeneği (II. Mehmed) kuruluş dönemi hükümdarı değildir. II. Mehmed (Fatih Sultan Mehmed) yükselme dönemi padişahıdır ve 1453’te İstanbul’u fethetmiştir.

Cevap: E) II. Mehmed

Soru 8:
Osmanlı Beyliği’nin ilk düzenli ordusu hangi padişah döneminde kurulmuştur?
A) Osman Bey
B) Orhan Bey
C) I. Murad
D) I. Bayezid
E) Mehmed Çelebi

Çözüm:
B seçeneği doğrudur. Orhan Bey döneminde (1326-1362) ilk düzenli ordu olan Yaya ve Müsellemler oluşturulmuştur.

Cevap: B) Orhan Bey