ISLAHAT FERMANI (1856)
Batılı devletlerin, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasını engellemek amacıyla yayımlanmıştır. Fransa’nın görüşleri doğrultusunda hazırlanan ferman, Paris Antlaşması metnine de eklenmiştir.
Maddeleri:
- Yasalar eşit uygulanacak, karakol ve hapishaneler ıslah edilecek.
- Gayrimüslimleri küçük düşürücü sözler sarf edilmeyecek.
- Yabancı uyruklular vergisini ödemek şartıyla mal, mülk edinebilecek.
- Gayrimüslimler de özel mülkiyet hakkına sahip olacak.
- Gayrimüslimler için bedelli askerlik uygulaması getirilecek.
- Memur atamalarında din ve mezhep ayrımı yapılmayacak.
- Mahkemeler açık yapılacak, mahkemelerde herkes kutsal saydığı değerler üzerine yemin edebilecek.
- Gayrimüslimler, kendi işlerini görebilecek kurulları seçebilecek, il genel meclislerine üye olabilecek.
- Azınlıklar da özel hastane, okul, banka ve şirket kurabilecek
ISLAHAT FERMANI VE SONUÇLARI
Böylece Islahat Fermanı ile Osmanlı Devleti’ndeki gayrimüslimlerin Müslümanlarla eşit haklara sahip vatandaşlar olmaları sağlanıyordu. Gayrimüslimlere çeşitli devlet kademelerinde görev alma hakkı tanındı.
Yine Osmanlıcılık düşüncesi doğrultusunda gayrimüslimlerin devlete olan bağlılıkları artırılmaya çalışıldı. Müslüman halk Islahat Fermanı ile gayrimüslimlere daha fazla hak tanınmasından rahatsızlık duydu. Gayrimüslimler ise Tanzimat ve Islahat Fermanı ile tanınan hakları yeterli bulmuyorlardı. Çünkü onlar Müslümanlarla eşit olmayı değil bağımsız olmayı istiyorlardı. Osmanlı Devleti Islahat Fermanı ile Avrupa devletlerinin iç işlerine karışmasını önleyemedi. Hatta Avrupa devletleri Islahat Fermanı’nın uygulanması konusunda Paris Barış Antlaşması’nın azınlıklarla ilgili maddesine rağmen Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale etmeye devam ettiler.
Tanzimat ve Islahat Fermanlarını yayımlayan I. Abdülmecit 1861’de ölünce onun yerine Abdülaziz padişah oldu.
Sultan Abdülaziz Avrupa’ya giden ilk Osmanlı padişahıdır. Kırım Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti en büyük dış borçlanmayı bu dönemde yaptı. Osmanlı donanması yenilenerek gemi sayısı açısından dünyanın 3. büyük filosu hâline getirildi. Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları yapıldı. Bu dönemde Rusya’nın Balkan milletlerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması sonucunda Bosna, Hersek, Bulgaristan ve Sırbistan-Karadağ’da isyanlar çıktı.
