Hava basıncı, atmosferin belirli bir yüzeye uyguladığı birim kuvvettir. Dünya’nın atmosferi, yaklaşık 100 km yüksekliğe kadar uzanır ve bu yükseklik boyunca hava molekülleri dağılır. Hava molekülleri, yerçekimi nedeniyle aşağı doğru çekilir ve bu da dünya yüzeyine bir basınç uygular.
Hava basıncı, barometre adı verilen bir cihazla ölçülür. Barometre, havanın ağırlığını ölçen bir cihazdır.
Deniz seviyesinde normal atmosfer basıncı 1013,25 milibar (mb) veya 760 milimetre cıva (mmHg)’dir. Yükseklikle birlikte hava basıncı azalır. Örneğin, 2000 metre yükseklikte atmosfer basıncı yaklaşık 820 milibar’dır.
Hava basıncı, günlük hava durumunu etkileyen önemli bir faktördür. Yüksek hava basıncı, genellikle açık ve güneşli hava anlamına gelir. Düşük hava basıncı ise genellikle bulutlu ve yağışlı hava anlamına gelir.
Hava basıncı, birçok farklı alanda kullanılır. Örneğin, hava basıncı, uçaklar için kalkış ve iniş için, hava tahminleri için ve deniz seviyesinin yüksekliğini ölçmek için kullanılır.
Hava basıncını ölçmek için kullanılan cihazlar
Hava basıncını ölçmek için kullanılan cihazlar şunlardır:
- Civa barometresi: Bu cihaz, bir cam tüpün içinde cıva bulunan bir barometredir. Cıva kolonunun yüksekliği, hava basıncını gösterir.
- Aneroid barometre: Bu cihaz, hava basıncına bağlı olarak şeklini değiştiren bir metal diyafram içeren bir barometredir. Diyaframın şekli, bir ölçek üzerinde hava basıncını gösterir.
- Dijital barometre: Bu cihaz, dijital bir ekranda hava basıncını gösteren bir barometredir.
Hava basıncı ile ilgili bazı terimler
- Atmosfer basıncı: Dünya’nın atmosferi tarafından uygulanan basınçtır.
- Normal atmosfer basıncı: Deniz seviyesinde 1013,25 milibar veya 760 milimetre cıva olarak ölçülen atmosfer basıncıdır.
- Yüksek hava basıncı: Normal atmosfer basıncından daha yüksek olan atmosfer basıncıdır.
- Düşük hava basıncı: Normal atmosfer basıncından daha düşük olan atmosfer basıncıdır.
- Barometre: Hava basıncını ölçmek için kullanılan cihazdır.
- Civa barometresi: Bir cam tüpün içinde cıva bulunan bir barometredir.
- Aneroid barometre: Hava basıncına bağlı olarak şeklini değiştiren bir metal diyafram içeren bir barometredir.
- Dijital barometre: Hava basıncını dijital bir ekranda gösteren bir barometredir.
Hava basıncının günlük yaşamdaki bazı uygulamaları
- Hava tahminleri: Hava basıncı, hava tahminlerinde önemli bir rol oynar. Yüksek hava basıncı genellikle açık havayı, düşük hava basıncı ise bulutlu ve yağışlı havayı gösterir.
- Uçuş: Uçaklar, kalkış ve iniş için belirli bir hava basıncına ihtiyaç duyar. Hava basıncı, uçuş güvenliği için önemli bir faktördür.
- Deniz seviyesinin yüksekliği: Deniz seviyesinin yüksekliği, barometre ile ölçülebilir.
Hava basıncı, günlük yaşamda ve çevremizde önemli bir rol oynayan bir kavramdır.
Atmosferi oluşturan çeşitli gazların büyük bir kısmı, atmosferin alt katmanlarında bulunur. Bütün maddeler gibi gazların da belirli bir ağırlığı vardır. Gazlar ağırlıkları oranında atmosferin alt kısımlarına ve atmosferin içindeki maddelere bir kuvvet uygular. Atmosferdeki gazların uygulamış olduğu bu kuvvete atmosfer (hava) basıncı denir. Atmosfer basıncı barometre ile ölçülür, milibar (mb) olarak ifade edilir.
İtalyan bilim insanı Toriçelli, atmosfer basıncıyla ilgili, 45° paralelinde, 0 °C sıcaklıkta ve deniz seviyesinde bir deney yapmıştır. Yaptığı bu deneyde 1 cm çaplı boruyu, içinde cıva bulunan bir kaba borunun ağzı cıvaya batacak şekilde yerleştirmiştir. Havanın kaptaki cıvaya uyguladığı basınçtan dolayı cıva 76 cm yükselmiştir. Bu değer her 1 cm2 lik yüzeye 1033,6 gramlık bir ağırlığa veya 1013 milibara denk gelir. Bu değer standart, yani normal hava basıncı kabul edilmiştir.
