Osmanlı Devleti’nin Cihan Devleti Hâline Gelmesi (1453-1683)

Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş aşamasını tamamlayıp, üç kıtaya yayılan ve dünya siyasetinde belirleyici bir güç haline geldiği altın çağıdır. Bu süreç, özellikle Fatih Sultan Mehmed ve Yavuz Sultan Selim‘in stratejik başarıları, Kanuni Sultan Süleyman‘ın fetihleri ve imparatorluğun ulaştığı en geniş sınırlarla şekillenmiştir.

1. Fatih Sultan Mehmed Dönemi (1451-1481)

Fatih’in tahta çıkışıyla birlikte Osmanlı Devleti, çağ kapatıp çağ açacak bir hamle yapmıştır.

• İstanbul’un Fethi (1453): Fatih Sultan Mehmed’in 21 yaşında gerçekleştirdiği bu tarihi olay, sadece bir şehrin fethi değil, aynı zamanda dünya tarihi için bir dönüm noktasıdır.
  • Fetih Öncesi Hazırlıklar: Fatih, kuşatma için özel toplar döktürmüş (Şahi Topları), Bizans’a denizden gelecek yardımı engellemek için Rumeli Hisarı’nı inşa ettirmiş ve donanmasını güçlendirmiştir.
  • Sonuçları: Bizans İmparatorluğu yıkıldı ve Orta Çağ sona erdi, Yeni Çağ başladı. İstanbul, Osmanlı’nın başkenti oldu ve Batı’ya giden ilim adamları Rönesans’ın başlamasına katkıda bulundular. Osmanlı, artık Avrupa’da güçlü bir figür olarak tanındı.

2. Yavuz Sultan Selim Dönemi (1512-1520)

Yavuz Sultan Selim, babasından aldığı devleti, yaptığı seferlerle bir dünya devleti haline getirmiştir.

• Doğu Politikası: Safevi Devleti’nin Anadolu’daki Şii propagandası ve isyanları nedeniyle Yavuz, bu tehlikeyi ortadan kaldırmayı amaçlamıştır.
  • Çaldıran Savaşı (1514): Safevi hükümdarı Şah İsmail’i yenerek Doğu Anadolu’daki tehlikeyi sona erdirmiştir.
• Mısır Seferi (1516-1517): Osmanlı’yı tehdit eden ve baharat yollarına hakim olan Memlük Devleti’ne karşı yapılan seferdir.
  • Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Savaşları: Bu savaşlar sonucunda Memlük Devleti yıkılmış, Mısır, Suriye ve Hicaz Osmanlı topraklarına katılmıştır.
  • Sonuçları: Baharat Yolu’nun kontrolü Osmanlı’ya geçti. Halifelik Osmanlı hanedanına geçti ve Osmanlı Devleti, İslam dünyasının siyasi lideri oldu. Kutsal Emanetler İstanbul’a getirildi.

3. Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566)

Osmanlı’nın en uzun süre tahtta kalan padişahı Kanuni döneminde fetihler doruk noktasına ulaşmıştır.

• Kara Fetihleri:
  • Belgrad’ın Fethi (1521): Avrupa’ya açılan kapı olarak bilinen Belgrad, Macaristan üzerine yapılacak seferler için önemli bir üs haline geldi.
  • Mohaç Meydan Savaşı (1526): Tarihin en kısa süren meydan savaşı olarak bilinir. Macar ordusu iki saat içinde yok edilerek Macaristan Osmanlı egemenliğine girdi.
  • Viyana Kuşatması: 1529’da Viyana ilk kez kuşatıldı ancak kış şartları nedeniyle alınamadı.
• Denizlerdeki Hakimiyet:
  • Preveze Deniz Savaşı (1538): Barbaros Hayreddin Paşa‘nın komutasındaki Osmanlı donanması, Haçlı donanmasını yenerek Akdeniz’i bir Türk gölü haline getirdi.
  • Cerbe Deniz Savaşı (1560): Kaptan-ı Derya Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Avrupa’nın önemli deniz güçlerini yenerek Akdeniz’deki üstünlüğünü pekiştirdi.

---

Yıldızlı Ders Notları

• Yıldızlı Not 1: Fatih Sultan Mehmed, hem askeri dehasıyla hem de ilme ve sanata verdiği önemle modern bir imparatorluğun temellerini atmıştır. Sadece kılıçla değil, kalemle de fetihler yapmıştır.
• Yıldızlı Not 2: Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi, Osmanlı’nın sadece batıda değil, doğuda da güçlü bir aktör olduğunu kanıtlamıştır. Halifeliğin alınması, Osmanlı’yı İslam dünyasının en önemli devleti konumuna yükseltmiştir.
• Yıldızlı Not 3: Kanuni Sultan Süleyman dönemi, Osmanlı’nın hem askeri hem de hukuki anlamda en düzenli ve güçlü olduğu dönemdir. Bu döneme ait kanunlar, imparatorluğun sonraki yüzyıllarına da ışık tutmuştur.

---

Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Osmanlı Devleti’nin bir imparatorluk olmasında en önemli dönüm noktası olarak kabul edilen ve bir çağın kapanıp yeni bir çağın başlamasına neden olan olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karesioğulları Beyliği’nin alınması B) İstanbul’un Fethi C) Ankara Savaşı D) Mohaç Meydan Savaşı E) Preveze Deniz Savaşı

Çözüm: İstanbul’un fethi, sadece bir şehrin fethi değil, aynı zamanda Bizans İmparatorluğu’nun yıkılması ve Orta Çağ’ın sona ererek Yeni Çağ’ın başlamasıdır. Bu, Osmanlı’nın uluslararası alanda cihan devleti olarak tanınmasını sağlamıştır. Doğru cevap B’dir.

Soru 2: Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi sonucunda Osmanlı Devleti’nin kazandığı siyasi ve dini statü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halifelik makamını ele geçirmek B) Bizans İmparatorluğu’nu tamamen ortadan kaldırmak C) Anadolu Türk birliğini sağlamak D) Balkanlarda kalıcı egemenlik kurmak E) Akdeniz’i bir Türk gölü haline getirmek

Çözüm: Mısır Seferi sonucunda Memlük Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte halifelik Osmanlı hanedanına geçmiştir. Bu, Osmanlı’yı tüm İslam dünyasının dini ve siyasi lideri yapmıştır. Doğru cevap A’dır.

Soru 3: Kanuni Sultan Süleyman döneminde Akdeniz’deki Osmanlı üstünlüğünü kesinleştiren deniz savaşı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cerbe Deniz Savaşı B) Preveze Deniz Savaşı C) İnebahtı Deniz Savaşı D) Çeşme Deniz Savaşı E) Sinop Deniz Savaşı

Çözüm: 1538 yılında Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının kazandığı Preveze Deniz Savaşı, Akdeniz’deki Osmanlı hakimiyetini kesinleştirmiştir. Doğru cevap B’dir.

Soru 4: Tarihin en kısa süren meydan savaşı olarak bilinen, Kanuni Sultan Süleyman’ın Macaristan’ı ele geçirmesini sağlayan savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) I. Kosova Savaşı B) Niğbolu Savaşı C) Mohaç Meydan Savaşı D) Çaldıran Savaşı E) Ridaniye Savaşı

Çözüm: Mohaç Meydan Savaşı, Osmanlı’nın sadece iki saat gibi kısa bir sürede Macar ordusunu yendiği ve Macaristan’ı fethettiği savaştır. Doğru cevap C’dir.

Soru 5: Aşağıdakilerden hangisi, İstanbul’un fethinin dünya tarihi açısından bir sonucu değildir?

A) Orta Çağ’ın kapanıp Yeni Çağ’ın başlaması B) Bizans İmparatorluğu’nun yıkılması C) İstanbul’un Osmanlı’nın başkenti olması D) Feodalitenin Avrupa’da güç kaybetmesi E) Coğrafi Keşiflerin başlaması

Çözüm: İstanbul’un fethi, coğrafi keşiflere zemin hazırlamış, feodalizmin zayıflamasına da katkı sağlamıştır. Ancak İstanbul’un başkent olması, dünya tarihi açısından değil, Osmanlı tarihi açısından bir sonuçtur. Doğru cevap C’dir.

Soru 6: Yavuz Sultan Selim döneminde Safevi Devleti’ne karşı kazanılan ve Anadolu’daki Şii isyanlarının önünü kesen savaş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mercidabık Savaşı B) Ridaniye Savaşı C) Çaldıran Savaşı D) Otlukbeli Savaşı E) Pasinler Savaşı

Çözüm: Yavuz Sultan Selim’in Doğu’daki en önemli askeri başarısı, Şah İsmail’in ordusunu yenilgiye uğrattığı Çaldıran Savaşı’dır. Bu zaferle Doğu Anadolu’da Osmanlı egemenliği pekişmiştir. Doğru cevap C’dir.