Sürat ve Hızın Karşılaştırılması

Sürat ve hız genellikle birbirine karıştırılan kavramlardır, ancak aralarında önemli bir fark vardır. Bu farkı anlamak için her ikisinin de ne anlama geldiğine bakalım.

Sürat (Speed)

• Sürat, bir cismin birim zamanda aldığı yolun büyüklüğüdür.
• Yönü yoktur. Sadece büyüklüğü vardır.
• Birimi genellikle metre/saniye (m/s) veya kilometre/saat (km/sa) olarak ifade edilir.
• Formülü: Sürat = Alınan Yol / Geçen Zaman

Örnek: Bir araba 100 kilometrelik bir yolu 2 saatte giderse, sürati $100\text{ km}/2\text{ saat}=50\text{ km/saat}$ olur. Bu arabanın hangi yöne gittiği önemli değildir, sadece ne kadar hızlı hareket ettiği önemlidir.

Hız (Velocity)

• Hız, bir cismin birim zamanda yaptığı yer değiştirmenin büyüklüğüdür.
• Yönü vardır. Bu yüzden vektörel bir büyüklüktür.
• Birimi de sürat gibi m/s veya km/sa’dir.
• Formülü: Hız = Yer Değiştirme / Geçen Zaman

Peki, Yol ve Yer Değiştirme ne demek?

• Yol: Bir cismin hareketi boyunca izlediği güzergahın toplam uzunluğudur.
• Yer Değiştirme: Cismin ilk konumu ile son konumu arasındaki en kısa mesafedir. Yönü vardır.

Örnek: Evden okula düz bir çizgi üzerinde 100 metre yürüdüğümüzde, hem aldığımız yol 100 metredir hem de yer değiştirmemiz 100 metredir. Bu durumda sürat ve hızın büyüklüğü aynı olur.

Ancak, evden parka gidip (100 metre) sonra tekrar eve dönersek, aldığımız yol 200 metredir (100 + 100). Fakat başladığımız noktaya geri döndüğümüz için yer değiştirmemiz 0’dır. Bu durumda hızımız da 0 olur.

Sürat ve Hız Karşılaştırma Tablosu

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Bir koşucu, dairesel bir pistin etrafında koşarak başladığı noktaya geri dönmüştür. Koşucunun hareketi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Sürati ve hızı sıfırdır. B) Hızı sıfırdır, sürati sıfırdan büyüktür. C) Sürati sıfırdır, hızı sıfırdan büyüktür. D) Sürati ve hızı aynıdır.

Çözüm:

Koşucu başladığı noktaya geri döndüğü için yer değiştirmesi sıfırdır. Hız, yer değiştirme ile ilgili olduğu için hızı da sıfır olur. Ancak, koşucu bir yol almıştır (pistin çevresi kadar). Bu nedenle sürati sıfırdan farklıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir otomobil 400 metrelik yolu 20 saniyede almıştır. Bu otomobilin sürati kaç m/s’dir?

A) 10 m/s B) 20 m/s C) 40 m/s D) 80 m/s

Çözüm:

Sürat = Alınan Yol / Geçen Zaman

Sürat = 400 metre / 20 saniye = 20 m/s.

Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Sürat skaler bir büyüklüktür. B) Hız vektörel bir büyüklüktür. C) Alınan yolun büyüklüğü her zaman yer değiştirmenin büyüklüğünden küçüktür. D) Hızın birimi metre/saniye (m/s) olabilir.

Çözüm:

A ve B şıkları doğrudur. D şıkkı da doğrudur. C şıkkı yanlıştır. Alınan yol, yer değiştirmeden ya daha büyük ya da yer değiştirmeye eşittir (düz bir çizgi üzerinde gidiliyorsa). Asla yer değiştirmeden daha küçük olamaz. Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir bisikletli, evden okula 300 metre düz bir yol giderek 60 saniyede varmıştır. Bisikletlinin bu hareketi için aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) Sürati 5 m/s, hızı ise sıfırdır. B) Sürati 5 m/s, hızı 5 m/s’dir. C) Sürati 300 m/s, hızı 60 m/s’dir. D) Hızı 5 m/s, sürati 5 m/s’den büyüktür.

Çözüm:

Düz bir yol üzerinde hareket edildiği için alınan yol ve yer değiştirme eşittir. Alınan Yol = 300 m Yer Değiştirme = 300 m Geçen Zaman = 60 s

Sürat = 300 m / 60 s = 5 m/s Hız = 300 m / 60 s = 5 m/s

Sürat ve hızın büyüklükleri aynıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir uçak, Ankara’dan İstanbul’a doğru 800 km/sa hızla ilerlemektedir. Bu bilgi, uçağın hangi özelliğini tanımlar?

A) Süratini B) Kütlesini C) Yaptığı işi D) Hızını

Çözüm:

“Ankara’dan İstanbul’a doğru” ifadesi, uçağın hareket yönünü belirtmektedir. Hız, yönü olan bir büyüklüktür. Bu nedenle verilen bilgi, uçağın hızını tanımlar. Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdaki durumlardan hangisinde bir cismin sürati ile hızının büyüklüğü farklıdır?

A) Düz bir yolda hareket eden bir araba B) Yukarıdan aşağıya doğru düşen bir elma C) Dairesel bir pist etrafında tur atan bir bisikletli D) Merdivenlerden düz bir şekilde çıkan bir insan

Çözüm:

Sürat ve hızın büyüklüğünün farklı olması için alınan yolun, yer değiştirmeden farklı olması gerekir. Dairesel bir pistte tur atan bisikletli, turunu tamamladığında başladığı yere döner. Bu durumda yer değiştirmesi sıfırdır, ancak belirli bir yol almıştır. Dolayısıyla sürati sıfır değildir, ama hızı sıfırdır. Bu yüzden sürat ve hızın büyüklükleri farklıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.