Modern periyodik sistem, elementlerin atom numaralarına göre oluşturulmuştur. Ancak nötr haldeki proton sayısı elektron sayına eşit olduğundan ve her farklı element atomunun elektron dizilimi farklı olduğundan elementlerin periyodik sistemdeki yerleri nötr haldeki elektron sayılarına göre belirlenmiştir. Bu nedenle atom numarası yani nötr haldeki elektron sayısı bilinen bir elementin periyodik sistemdeki yeri de bulunur. Yer bulma için temel olarak iki farklı yöntem kullanılır. Bunlardan ilki temel haldeki elektron dizilimini kullanmak, ikincisi ise soy gaz atom numaralarını ezberleyerek diğer elementlerin konumlarını atom numaralarını dikkate alarak belirlemektir.
Elektron Diziliminden Yer Bulma
Atomların elektron dizilimi aslında orbitallere göre yazılır. 9. sınıf seviyesinde bu kısım anlatılmadığından elementlerin basitçe katman elektron dizilimi yazılabilmektedir. Ancak katman elektron dizilimi B grubu ve A grubu elementlerinin grup türlerinin belirlenmesi için yeterli değildir. Bu nedenle sadece A grubu elementlerinin hatta ilk 20 elementin yeri katman elektron dizilimine bakılarak kesin olarak ifade edilebilir. Bunun için 2 temel kural vardır.
- Elektron dizilimindeki katman sayısı elementin bulunduğu periyotu belirtir.
- Elektron diziliminin son katmanındaki elektron sayısı da elementin bulunduğu A grubunu belirtir.
Yukarıdaki yöntemde B gruplarındaki elementlerin periyodik tablodaki yerleri bulunurken yanlışlık yapılabilir.
Yukarıdaki elementlerin ikisi de 4. periyottadır. Elektron dizilimlerinden bu anlaşılır. Ancak bu dizilimlerinden yola çıkılarak hangisinin B grubunda olduğu ve bunun kaç B grubunda olduğu bilinemez.
İyonların elektron dizilimlerine göre elementlerin periyodik sistemdeki yerleri söylenemez. Elementin yerini ifade etmek için verilen iyon öncelikle nötr halde yazılmalı ve bu dizilime göre yer ifade edilmelidir.
şeklinde olduğuna göre P atomunun periyodik sistemdeki yerini bulmak için öncelikle nötr haldeki elektron dizilimi yazılmalıdır.
İyon 3yüklü olduğuna göre 3 tane elektron almış demektir. Nötr P atomunun elektron dizilimi,
P : 2) 8) 5) şeklindedir.
Buna göre, katman sayısı 3 olduğundan 3. periyotta, son katmandaki elektron sayısı 5 olduğundan 5A grubundadır.
P elementi 3. periyot 5A grubu elementidir.
Soy Gazlarla Karşılaştırarak Yer Bulma
B gruplarındaki elementlerin yerlerini de bulabilmek için basit bir yöntemdir. Ancak soy gazların atom numaralarının ezberlenmesi gereklidir.
1. periyot 2He
2. periyot 10Ne
3. periyot 18Ar
4. periyot 36Kr
5. periyot 54Xe
6. periyot 86Rn
Yerinin bulunması istenen elementin atom numarası soy gazlardan hangisine daha yakın ise o soy gaza göre periyodik sistemdeki konumu tespit edilir.
Atom numarası 25 olan Mn atomunun periyodik sistemdeki yerini bu yöntem ile bulalım…
- 3. periyotta atom numarası 18 olan Ar soy gazı periyotun en sağındaki 8A grubundadır. 25 değeri 18 değerinden 7 büyüktür.
8A grubundan yola çıkılarak bir alt periyotta ileriye doğru 7
kutucuk gidilirse 25Mn atomuna ulaşılır.
8A dan sonra 1A, 2A, 3B, 4B, 5B, GB, 7B şeklinde toplam 7
birim sağa gidildiğinde Mn atomunun 7B grubunda olduğu
bulunur.
- 4. periyotta atom numarası 36 olan Kr soy gazı periyotun en sağındaki 8A grubundadır. 36 değeri 25 değerinden 11 küçüktür.
8A grubundan yola çıkılarak geriye doğru 11 kutucuk gidilirse 25Mn atomuna ulaşılır.
8A dan itibaren 7A, 6A, 5A, 4A, 3A, 2B, 1B, 8B, 8B, 8B, 7B şeklinde toplam 11 birim sola gidildiğinde Mn atomunun 7B grubunda olduğu bulunur.
