Elektriğin İletimi ve Direnç

Bu ünite iki ana bölümden oluşmaktadır.

1. Bölüm: Elektriğin İletimi

• İletken ve Yalıtkan Maddeler: Maddelerin elektriği iletme durumlarına göre sınıflandırılması ele alınır.
  • İletken maddeler: Elektrik enerjisini ileten maddelerdir. Örneğin bakır, gümüş, demir gibi metaller iletken maddelerdir.
  • Yalıtkan maddeler: Elektrik enerjisini iletmeyen maddelerdir.

2. Bölüm: Elektriksel Direnç ve Bağlı Olduğu Faktörler

• Elektriksel Direnç: Bir maddenin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdiği zorluğa elektriksel direnç adı verilir.
• Ampul Parlaklığı: Ampulün parlaklığı, devredeki pil ve ampul sayısına bağlı olabilir. Ayrıca iletken telin uzunluğu, dik kesit alanı (kalınlığı) ve cinsi de ampul parlaklığını etkileyebilir.
• Ayarlanabilir Direnç (Reosta): Elektriksel direncin değerini değiştirerek devredeki akımı kontrol etmeye yarayan devre elemanıdır. Ütü ve fırın gibi aletlerde sıcaklığı ayarlamak için kullanılır.

Ders Notları ve Püf Noktalar

• Tel Uzunluğu: İletken tel ne kadar uzunsa, elektriksel direnci o kadar fazladır. Bu yüzden kısa telin kullanıldığı devredeki ampul daha parlak ışık verir.
• Tel Kalınlığı: Telin dik kesit alanı (kalınlığı) arttıkça direnç azalır. Bu yüzden kalın telin kullanıldığı devredeki ampul daha parlak ışık verir.
• Tel Cinsi: Her maddenin elektriksel direnci farklıdır. Örneğin, aynı uzunlukta ve kalınlıkta olan demir telin elektriksel direnci, bakır telin elektriksel direncinden daha fazladır. Bu nedenle bakır telin kullanıldığı devredeki ampul daha parlak ışık verir.
• Ampul Yapısı: Ampulün içinde, direnci yüksek bir tel (filaman) bulunur. Bu filaman, elektrik enerjisine direnç göstererek ısınır ve ışık yayar.

Çözümlü Test Soruları

Aşağıdaki soruların çözümlerini inceleyerek konuyu daha iyi pekiştirebilirsin.

Soru 1: Maddelerin elektrik enerjisi iletimine karşı gösterdiği zorluğa ne ad verilir?

A) Gerilim B) Akım C) Direnç D) Güç

Çözüm: Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdiği zorluğa elektriksel direnç denir.

Doğru cevap: C

Soru 2: Aşağıdaki maddelerden hangisi elektriği iyi iletmez?

A) Bakır tel B) Demir kaşık C) Altın D) Plastik bardak

Çözüm: Bakır, demir ve altın gibi metaller elektriği iyi ileten maddelerdir. Plastik ise elektriği iletmeyen, yani yalıtkan bir maddedir.

Doğru cevap: D

Soru 3: Bir devredeki ampulün parlaklığını artırmak için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) Devreye daha uzun bir iletken tel bağlamak B) Devreye daha ince bir iletken tel bağlamak C) Reostanın sürgüsünü direnci artıracak yöne hareket ettirmek D) Devreye daha kalın bir iletken tel bağlamak

Çözüm: Ampul parlaklığını artırmak için devredeki direnci azaltmak gerekir. Uzun ve ince tel kullanmak direnci artırırken, kalın tel kullanmak direnci azaltır. Bu yüzden daha kalın bir tel kullanmak parlaklığı artırır.

Doğru cevap: D

Soru 4: Aşağıdaki olaylardan hangisi elektriksel dirençten faydalanmaya bir örnektir?

A) Prizden telefon şarj etmek B) Elektrikli su ısıtıcısı ile su kaynatmak C) Elektrikli süpürge ile evi temizlemek D) El fenerini çalıştırmak

Çözüm: Elektriksel direnç, elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştürebilir. Bu özellik, ısıtma amaçlı kullanılan elektrikli su ısıtıcısı ve saç kurutma makinesi gibi aletlerde kullanılır.

Doğru cevap: B