Sindirim, canlıların besinlerden elde ettikleri büyük ve kompleks organik molekülleri (karbonhidrat, yağ, protein) hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllere (monomerlere) dönüştürme işlemidir. Bu dönüşüm, su ve enzimler kullanılarak gerçekleştirilen bir hidroliz (su ile parçalanma) olayıdır.

Sindirim Çeşitleri

Sindirim, gerçekleşme yerine göre ikiye ayrılır:

1. Hücre İçi Sindirim:
   • Hücre içine alınan besinlerin sitoplazmada sindirim kofulu içinde enzimler yardımıyla parçalanmasıdır.
   • Tek hücreli canlılarda (amip, öglena, paramesyum) ve sünger gibi bazı çok hücreli canlılarda görülür.
   • Besinler, fagositoz veya pinositoz yoluyla hücre içine alınır.
   • Lizozom organeli, sindirim enzimlerini sindirim kofuluna gönderir ve sindirim burada tamamlanır.
2. Hücre Dışı Sindirim:
   • Besinlerin, hücre dışına salgılanan sindirim enzimleri yardımıyla parçalanmasıdır.
   • Besinler, hücre zarından geçebilecek hale geldikten sonra hücre içine alınır.
   • Bitkilerde, hayvanlarda ve mantarlarda görülür.
   • Özellikle gelişmiş canlılarda besinlerin alınımından sonra sindirim sistemi organlarında gerçekleşir.

İnsanda Sindirim Sistemi

İnsan sindirim sistemi, besinlerin alınması, sindirilmesi, emilimi ve atık maddelerin dışarı atılmasını sağlayan bir dizi organdan oluşur.

• Ağız:
  • Besinlerin fiziksel (çiğneme) ve kimyasal (tükürükteki enzimler) sindiriminin başladığı yerdir.
  • Tükürükteki amilaz enzimi, karbonhidratların sindirimini başlatır.
• Yutak (Farinks) ve Yemek Borusu (Özofagus):
  • Yutulan besinlerin yemek borusuna aktarılmasını sağlar.
  • Yemek borusu, peristaltik hareketlerle (kasılıp gevşeme) besinleri mideye iletir. Bu organlarda kimyasal sindirim gerçekleşmez.
• Mide:
  • Besinlerin geçici olarak depolandığı ve protein sindiriminin başladığı yerdir.
  • Mide bezleri pepsinojen enzimini (pasif halde) ve hidroklorik asit (HCl) salgılar. HCl, pepsinojeni aktif pepsin enzimine dönüştürür. Pepsin, proteinlerin sindirimini başlatır.
  • Mide duvarındaki kasların kasılıp gevşemesiyle fiziksel sindirim de devam eder.
• İnce Bağırsak:
  • Sindirim ve emilimin en yoğun olduğu organdır.
  • Mideye göre daha alkali (bazik) bir ortama sahiptir.
  • Pankreas ve karaciğerden salgılanan enzim ve salgılar (safra) burada sindirime yardımcı olur.
  • Karbonhidrat, protein ve yağların sindirimi burada tamamlanır.
  • İnce bağırsak yüzeyindeki villus ve mikrovillus adı verilen çıkıntılar, emilim yüzeyini artırır.
• Kalın Bağırsak:
  • Sindirim işlemi tamamlanmıştır.
  • Su, mineral ve vitaminlerin emilimini gerçekleştirir.
  • Atık maddeler, dışkı olarak anüsten dışarı atılır. Kalın bağırsakta yaşayan faydalı bakteriler (flora), B ve K vitaminlerini sentezler.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru: Aşağıdaki organ çiftlerinden hangisinde sindirim olayı gerçekleşmez? A) Ağız – Mide B) İnce bağırsak – Mide C) Yutak – Yemek borusu D) Ağız – İnce bağırsak E) Mide – Kalın bağırsak

Çözüm: Sindirim, ağızda (karbonhidrat), midede (protein), ince bağırsakta (karbonhidrat, protein, yağ) gerçekleşir. Ancak yutak ve yemek borusu besinleri sadece ileten kaslı yapılardır ve bu organlarda herhangi bir sindirim enzimi salgılanmadığı için sindirim gerçekleşmez. Doğru Cevap: C

2. Soru: Aşağıdakilerden hangisi sindirim enzimlerinin görevlerinden biridir? A) Besin moleküllerini emmek B) Besinlerin hücre zarından geçebilecek kadar küçültülmesini sağlamak C) Besinlerin depo edilmesini sağlamak D) Atık maddelerin atılmasını sağlamak E) Besinlerin taşınmasını sağlamak

Çözüm: Sindirim enzimleri, büyük polimer moleküllerin kimyasal bağlarını su kullanarak koparır. Bu işlemle besinler, hücre zarından geçebilecekleri en küçük yapı birimleri olan monomerlere (amino asit, glikoz, yağ asidi vb.) dönüştürülür. Doğru Cevap: B

3. Soru: Midede proteinlerin sindirimini başlatan enzim, pasif haldeyken nasıl aktif hale gelir? A) Amilaz enzimi tarafından B) Safra salgısı ile C) Hidroklorik asit (HCl) ile D) Yağların parçalanmasıyla E) Peristaltik hareketlerle

Çözüm: Mide bezleri tarafından salgılanan pepsinojen enzimi, pasif (inaktif) durumdadır. Mideye besin geldiğinde mide tarafından salgılanan hidroklorik asit (HCl), pepsinojeni aktif pepsin enzimine dönüştürerek protein sindirimini başlatır. Doğru Cevap: C

4. Soru: İnsanda sindirim sisteminde aşağıdaki olaylardan hangisi hem mekanik (fiziksel) hem de kimyasal sindirimin birlikte gerçekleştiği bir organdır? A) Yutak B) Mide C) Yemek borusu D) Kalın bağırsak E) Karaciğer

Çözüm: Ağızda çiğneme (fiziksel) ve tükürükteki amilaz (kimyasal) sindirim, midede ise kas hareketleri (fiziksel) ve pepsin enzimi (kimyasal) ile sindirim gerçekleşir. Mide, hem fiziksel hem de kimyasal sindirimin birlikte yapıldığı önemli bir organdır. Doğru Cevap: B

5. Soru: Aşağıdakilerden hangisi sindirim sisteminin bir görevi değildir? A) Yağların sindirimini sağlamak B) Atık maddelerin dışarı atılmasını sağlamak C) Sindirilmiş besinlerin kana emilimini sağlamak D) Kan şekerini düzenleyen hormonları üretmek E) Vitamin ve minerallerin emilimini gerçekleştirmek

Çözüm: Sindirim sisteminin ana görevleri, besinleri sindirmek, besinleri emmek ve atıkları atmaktır. Kan şekerini düzenleyen insülin ve glukagon gibi hormonlar ise pankreas tarafından üretilir ve bu, sindirim sisteminin birincil görevi değildir. Doğru Cevap: D