6. Sınıf Fen Bilimleri: Beyaz Işık ve Renkler Testleri (Maarif Modeli Yeni Müfredat)

Günlük hayatta gördüğümüz renk cümbüşü, aslında ışık ve maddenin etkileşimi sayesinde oluşur. Peki, beyaz ışık nedir ve renkleri nasıl görürüz?

Beyaz Işık Nedir?

• Güneş’ten gelen veya lambalardan yayılan beyaz ışık, aslında tek bir renk değildir.
• Beyaz ışık, farklı renklerin birleşimidir. Bunu en iyi bir prizma yardımıyla gözlemleyebiliriz.
• Bir prizmadan geçen beyaz ışık, gökkuşağı renklerine (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert, mor) ayrılır. Bu renk dizisine ışık spektrumu denir.

Renkleri Nasıl Görürüz?

• Bir cismin rengini, o cismin hangi renk ışığı yansıttığına göre görürüz.
• Örneğin, kırmızı bir elma, beyaz ışık içindeki tüm renkleri soğurur (emer) ve sadece kırmızı ışığı yansıtır. Bu yüzden elmayı kırmızı görürüz.
• Mavi bir gömlek, mavi ışığı yansıtırken diğer renkleri soğurur.
• Beyaz cisimler, üzerlerine düşen tüm renkleri yansıtır.
• Siyah cisimler ise üzerlerine düşen tüm renkleri soğurur ve hiçbirini yansıtmaz. Bu yüzden siyah cisimler daha çok ısınır.

Işığın Ana Renkleri

• Işığın üç ana rengi vardır: Kırmızı, Yeşil ve Mavi (KGM veya İngilizce kısaltmasıyla RGB).
• Bu üç ana rengin farklı oranlarda birleşimiyle diğer tüm renkler elde edilebilir.
• Kırmızı, Yeşil ve Mavi ışığın eşit oranda birleşimi beyaz ışığı oluşturur.

Beyaz Işık ve Renkler Çözümlü Örnek Test Soruları

1. soru: Bir öğrenci, güneşli bir günde penceresinden giren beyaz ışığı bir cam prizmadan geçirerek duvarda oluşan renkleri gözlemlemektedir. Gözlem sonucunda duvarda sırasıyla kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor renkleri görmüştür. Bu deney, beyaz ışığın doğası hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Buna göre, öğrencinin yaptığı bu deneyle ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
A) Beyaz ışık sadece kırmızı ve mavi renklerin karışımından oluşur.
B) Gözlemlenen renkler, ışığın prizma içinde farklı hızlarda ilerlemesinden kaynaklanır.
C) Prizma, ışığın rengini değiştirerek yeni renkler oluşturur.
D) Mor ışık, beyaz ışık tayfında en az kırılan renktir.
Çözüm: Beyaz ışık, prizmadan geçerken farklı renklere ayrılır. Bu olaya ışığın kırılması ve renk tayfının oluşumu denir. Işık tayfında renkler, dalga boylarına göre farklı oranlarda kırılırlar. Kırmızı ışık en az kırılan, mor ışık ise en çok kırılan renktir. Prizma ışığın rengini değiştirmez, sadece onu bileşenlerine ayırır. Seçenekleri inceleyelim:
A) Beyaz ışık, kırmızı ve mavi dışında birçok rengin birleşiminden oluşur.
B) Işığın prizma içinde farklı hızlarda ilerlemesi, farklı renklerin farklı açılarda kırılmasına neden olur ve bu da tayfın oluşumunu açıklar.
C) Prizma ışığın rengini değiştirmez, sadece onu bileşenlerine ayırır.
D) Mor ışık, beyaz ışık tayfında en çok kırılan renktir, en az kırılan kırmızı ışıktır.
Doğru cevap B’dir.

2. soru: Fen Bilimleri dersinde “Işıkta Renk Karışımları” konusunu işleyen Elif Öğretmen, öğrencilerine üç farklı renkli ışık kaynağı (kırmızı, yeşil, mavi) kullanarak bir deney yapmalarını istemiştir. Öğrenciler, bu ışıkları farklı kombinasyonlarda üst üste düşürdüklerinde ilginç sonuçlar elde etmişlerdir. Örneğin, kırmızı ve yeşil ışığı üst üste düşürdüklerinde sarı renk, yeşil ve mavi ışığı üst üste düşürdüklerinde ise camgöbeği (cyan) rengi oluştuğunu gözlemlemişlerdir.
Buna göre, öğrenciler kırmızı, yeşil ve mavi ışık kaynaklarının üçünü de aynı anda bir noktaya düşürdüklerinde aşağıdaki renklerden hangisini gözlemlerler?
A) Siyah
B) Sarı
C) Beyaz
D) Magenta
Çözüm: Işıkta ana renkler kırmızı, yeşil ve mavidir. Bu üç ana renk ışığın eşit oranlarda birleşmesiyle beyaz ışık oluşur. Kırmızı ve yeşil ışığın karışımı sarı, yeşil ve mavi ışığın karışımı camgöbeği (cyan), kırmızı ve mavi ışığın karışımı ise magenta rengini verir. Soruda, üç ana renk olan kırmızı, yeşil ve mavinin aynı anda bir noktaya düşürüldüğü belirtilmiştir. Bu durumda beyaz ışık oluşur.
Doğru cevap C’dir.

3. soru: Ayşe, odasındaki kırmızı renkli bir elmayı farklı ışık kaynakları altında incelemektedir. İlk olarak gün ışığında (beyaz ışık) elmanın kırmızı göründüğünü fark etmiştir. Daha sonra odasındaki ışığı kapatıp sadece yeşil renkli bir fenerle elmayı aydınlattığında elmanın renginin değiştiğini gözlemlemiştir.
Ayşe’nin yeşil ışık altında kırmızı elmayı nasıl görmesi beklenir ve bu durumun bilimsel açıklaması nedir?
A) Elmayı kırmızı görür çünkü elma kendi rengini yansıtır.
B) Elmayı yeşil görür çünkü elma yeşil ışığı yansıtır.
C) Elmayı siyah görür çünkü elma yeşil ışığı soğurur ve yansıtacak kırmızı ışık yoktur.
D) Elmayı sarı görür çünkü kırmızı ve yeşil ışık karışımı sarıyı oluşturur.
Çözüm: Cisimler, üzerine düşen ışıklardan kendi rengini yansıtır, diğer renkleri ise soğurur. Kırmızı bir elma, üzerine düşen beyaz ışıktan sadece kırmızı rengi yansıtır ve bu yüzden kırmızı görünür. Yeşil ışık altında ise durum farklıdır. Kırmızı elma, üzerine düşen yeşil ışığı soğurur (çünkü kendi rengi değildir) ve yansıtacak hiçbir ışık kalmaz. Işık yansıtmayan cisimler siyah görünür. Bu nedenle Ayşe, kırmızı elmayı yeşil ışık altında siyah görecektir.
Doğru cevap C’dir.

4. soru: Bir yaz günü, Güneş altında duran biri siyah tişört, diğeri beyaz tişört giymiş iki arkadaş, tişörtlerinin sıcaklıklarını karşılaştırmaktadır. Siyah tişört giyen arkadaşının tişörtünün daha sıcak olduğunu hissederken, beyaz tişört giyen arkadaşının tişörtünün daha serin kaldığını fark etmişlerdir. Bu gözlem, cisimlerin renklerinin ışığı soğurma ve yansıtma özellikleriyle doğrudan ilişkilidir.
Bu durumla ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Beyaz tişört, üzerine düşen ışığın büyük bir kısmını yansıttığı için daha serin kalır.
B) Siyah tişört, üzerine düşen ışığın büyük bir kısmını soğurduğu için daha sıcak olur.
C) Siyah cisimler, tüm ışık renklerini yansıttığı için siyah görünür.
D) Beyaz cisimler, tüm ışık renklerini yansıttığı için beyaz görünür.
Çözüm: Cisimlerin renkleri, üzerine düşen ışığı yansıtma ve soğurma özelliklerine göre belirlenir. Beyaz cisimler, üzerine düşen tüm ışık renklerini yansıttığı için beyaz görünür ve bu nedenle daha az ısı soğurur, dolayısıyla daha serin kalır. Siyah cisimler ise üzerine düşen tüm ışık renklerini soğurur, hiçbirini yansıtmaz. Bu yüzden siyah görünürler ve daha fazla ısı soğurarak daha sıcak olurlar. Seçenekleri inceleyelim:
A) Beyaz tişört, ışığın büyük kısmını yansıttığı için serin kalır. Bu ifade doğrudur.
B) Siyah tişört, ışığın büyük kısmını soğurduğu için sıcak olur. Bu ifade doğrudur.
C) Siyah cisimler, tüm ışık renklerini soğurduğu için siyah görünür. “Yansıttığı” ifadesi yanlıştır.
D) Beyaz cisimler, tüm ışık renklerini yansıttığı için beyaz görünür. Bu ifade doğrudur.
Doğru cevap C’dir.

5. soru: Bir sahne tasarımcısı, tiyatro oyununda belirli bir atmosfer yaratmak için farklı renkli ışıklar kullanmaktadır. Sahnenin ortasında duran kırmızı bir kostüm giymiş oyuncuyu, önce mavi ışıkla aydınlatmış, ardından aynı oyuncuyu sarı ışıkla aydınlatmıştır. Oyuncunun kostümünün her iki durumda da farklı renklerde göründüğünü fark etmiştir.
Buna göre, oyuncunun kırmızı kostümünün mavi ışık altında ve sarı ışık altında nasıl görünmesi beklenir?
A) Mavi ışık altında siyah, sarı ışık altında kırmızı.
B) Mavi ışık altında kırmızı, sarı ışık altında sarı.
C) Mavi ışık altında siyah, sarı ışık altında sarı.
D) Mavi ışık altında mavi, sarı ışık altında kırmızı.
Çözüm: Kırmızı bir kostüm, üzerine düşen kırmızı ışığı yansıtır, diğer renkleri (mavi, yeşil vb.) soğurur.
1. Mavi ışık altında: Kırmızı kostümün üzerine mavi ışık düştüğünde, kostüm mavi ışığı soğurur (çünkü kendi rengi değildir) ve yansıtacak ışık kalmaz. Bu durumda kostüm siyah görünür.
2. Sarı ışık altında: Sarı ışık aslında kırmızı ve yeşil ışığın birleşimidir. Kırmızı kostümün üzerine sarı ışık (kırmızı + yeşil) düştüğünde, kostüm sarı ışığın içindeki kırmızı bileşeni yansıtır ve yeşil bileşeni soğurur. Bu durumda kostüm kırmızı görünür.
Bu durumda, oyuncunun kırmızı kostümü mavi ışık altında siyah, sarı ışık altında ise kırmızı görünür.
Doğru cevap A’dır.