GENETİK VARYASYONLARIN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ AÇIKLAMADAKİ ROLÜ
Aynı türün bireyleri arasındaki farklılıklar varyasyon adını alır.
Varyasyonların bazıları kalıtsal değildir. Kalıtsal olmayan varyasyonlarda kazanılan özellikler sonraki kuşağa aktarılamaz.
Bireyler arasında, genler ya da diğer DNA parçacıklarının yapısındaki farklılıklara genetik varyasyon denir.
Genetik varyasyonlar yeryüzündeki biyolojik çeşitliliğin nasıl ortaya çıktığını açıklar.
Populasyonun genetik yapısında oluşan değişimler (genetik varyasyonlar) temel olarak iki mekanizma ile ortaya çıkar. Bunlardan biri mutasyonlar diğeri ise eşeysel rekombinasyondur.
MUTASYONLAR
DNA’nın nükleotit dizisindeki herhangi bir değişikliğe mutasyon adı verilir.
Mutasyon sonucu bir alel farklı bir alele dönüşebilir. Alel çeşitliliğindeki artış, genetik çeşitlilik artışına neden olur. Böylece türlerin değişen çevre koşullarına uyum sağlaması kolaylaşır.
Mutasyonların bazıları canlının ölümüne yol açar. Bunlara “lethal (öldürücü) mutasyonlar” denir.
Çok hücreli organizmalarda mutasyonlar vücut hücrelerinde oluşursa sadece bireyin kendisini etkiler.
Gametlerdeki ya da gametleri oluşturan hücrelerdeki mutasyonlar ise yavrulara aktarılabilir.
Mutasyonlar, insanlardaki birçok kalıtsal hastalığın temel etkenidir. Örneğin “orak hücre anemisi” denilen hastalık, hemoglobini kodlayan gendeki tek bir nükleotit çiftinin değişikliğe uğramasıyla ortaya çıkar. Bunun sonucunda alyuvarlar orak şeklinde kıvrılır.
Mutasyonların bazıları kendiliğinden oluşur Ancak mutajen adı verilen bazı fiziksel ve kimyasal faktörler de mutasyonlara sebep olabilmektedir.
Genlerin yanı sıra kromozomların yapısında ortaya çıkan değişiklikler de büyük ölçekli mutasyonlar olarak değerlendirilebilir. Kromozomarda çeşitli sebeplerle kopmalar olursa, aşağıda belirtilen değişimler ortaya çıkabilir.
* Kromozomun bir parçası koparak kaybolabilir (delesyon).
* Kopan bir kromozom parçası ters dönerek koptuğu yere tekrar bağlanabilir (inversiyon).
* Kopan bir kromozom parçası homolog olan kromozoma yapışabilir (duplikasyon).
* Kopan bir kromozom parçası homolog olmayan kromozoma yapışabilir (translokasyon).
EŞEYSEL REKOMBİNASYON
Eşeysel rekombinasyon, mevcut alellerin yeni genotipleri oluşturacak şekilde bir araya gelmesidir.
Eşeyli üremeyi anlatırken genetik varyasyonların ortaya çıkmasında; krossing over, kromozomların bağımsız ayrılması ve rastgele döllenmenin sorumlu olduğunu görmüştük. Eşeyli üremedeki bu üç mekanizmanın birlikte etkisi ile her kuşakta yeni kombinasyonlar ortaya çıkar. Mevcut alellerin yeniden düzenlenmesi, genetik çeşitliliğin oluşmasına önemli katkı sağlar.
