Çözeltiler, iki veya daha fazla maddenin birbiri içinde homojen olarak dağılmasıyla oluşan karışımlardır. Bir çözelti, genellikle daha az miktarda bulunan ve çözünen olarak adlandırılan madde ile, daha fazla miktarda bulunan ve çözücü olarak adlandırılan maddeden oluşur. Su, en yaygın çözücüdür ve sulu çözeltiler kimyada büyük önem taşır. Çözeltilerin özellikleri, çözünen maddenin cinsine, çözücüye ve sıcaklık, basınç gibi dış faktörlere bağlıdır. Çözeltilerin derişimi (konsantrasyonu), belirli bir miktar çözücüde veya çözeltide ne kadar çözünen madde olduğunu ifade eden bir ölçümdür. Molarite, molalite, kütlece yüzde, hacimce yüzde ve ppm (milyonda bir kısım) gibi derişim birimleri, çözeltilerin nicel özelliklerini tanımlamak için kullanılır. Çözelti özellikleri (kaynama noktası yükselmesi, donma noktası düşmesi vb.) de çözünen madde miktarına bağlı olarak değişir. Bu test, çözeltilerin temel kavramları, derişim hesaplamaları ve özelliklerini anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdakilerden hangisi bir çözelti değildir?

A) Tuzlu su
B) Şekerli su
C) Amalgam (civa-gümüş alaşımı)
D) Hava
E) Ayran

Çözüm:
Çözeltiler, homojen karışımlardır. Tuzlu su, şekerli su, amalgam (katı-katı çözelti), hava (gaz-gaz çözelti) homojen karışımlardır. Ayran ise yoğurt ve suyun birleşimiyle oluşan, heterojen (süspansiyon) bir karışımdır. Bu nedenle bir çözelti değildir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 2:

200 gram suya 50 gram NaCl tuzu eklenerek hazırlanan çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaçtır?

A) %10
B) %20
C) %25
D) %30
E) %40

Çözüm:
Kütlece yüzde derişim formülü: (%W/W) = (Çözünen kütlesi / Çözelti kütlesi) x 100
Çözünen kütlesi: 50 g NaCl
Çözücü kütlesi: 200 g su
Çözelti kütlesi: 50 g + 200 g = 250 g
Kütlece yüzde derişim = (50 / 250) x 100 = 0.2 x 100 = %20.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

2 L hacmindeki sulu çözeltide 0.5 mol NaCl çözünmüştür. Bu çözeltinin molaritesi (molar derişimi) kaçtır?

A) 0.1 M
B) 0.2 M
C) 0.25 M
D) 0.5 M
E) 1 M

Çözüm:
Molarite (M) = (Çözünenin mol sayısı) / (Çözeltinin hacmi, L)
Molarite = 0.5 mol / 2 L = 0.25 M.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

500 mL hacmindeki 2 M $HNO_3$ çözeltisi hazırlamak için kaç mol $HNO_3$ gerekir?

A) 0.5 mol
B) 1 mol
C) 2 mol
D) 2.5 mol
E) 3 mol

Çözüm:
Molarite (M) = (mol) / (hacim, L)
Hacmi L’ye çevirelim: 500 mL = 0.5 L
2 M = mol / 0.5 L
mol = 2 x 0.5 = 1 mol.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda çözünmesi beklenmez?

A) NaCl
B) Şeker ($C_{12}H_{22}O_{11}$)
C) HCl
D) Yağ
E) Alkol ($C_2H_5OH$)

Çözüm:
“Benzer benzeri çözer” ilkesine göre, polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler ise apolar çözücülerde çözünür. Su, polar bir çözücüdür. NaCl (iyonik), şeker (polar), HCl (polar), alkol (polar) maddeler suda çözünür. Yağ ise apolar bir maddedir ve bu nedenle suda çözünmez.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

150 g suda 50 g şeker çözünerek hazırlanan çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaçtır?

A) %20
B) %25
C) %30
D) %33.3
E) %40

Çözüm:
Çözünen kütlesi: 50 g
Çözelti kütlesi: 150 g su + 50 g şeker = 200 g
Kütlece yüzde = (50 / 200) x 100 = %25.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 7:

Bir miktar tuzlu su çözeltisinin hacmi 250 mL’dir ve kütlece %20’liktir. Bu çözeltide kaç gram tuz çözünmüştür? (Yoğunluk: 1.2 g/mL)

A) 30 g
B) 40 g
C) 50 g
D) 60 g
E) 70 g

Çözüm:
1. Çözeltinin kütlesini bulalım: Kütle = Hacim x Yoğunluk = 250 mL x 1.2 g/mL = 300 g.
2. Kütlece yüzde derişim formülünden çözüneni bulalım:
%20 = (Çözünen kütlesi / 300 g) x 100
Çözünen kütlesi = (20 x 300) / 100 = 60 g.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

500 mL 0.4 M $H_2SO_4$ çözeltisi hazırlamak için kaç gram $H_2SO_4$ gerekir? (H: 1, S: 32, O: 16 g/mol)

A) 19.6 g
B) 29.4 g
C) 39.2 g
D) 49 g
E) 98 g

Çözüm:
1. Önce mol sayısını bulalım: Hacim = 500 mL = 0.5 L
mol = M x V = 0.4 M x 0.5 L = 0.2 mol.
2. $H_2SO_4$’ün mol kütlesini bulalım: $MA = 2(1) + 32 + 4(16) = 2 + 32 + 64 = 98$ g/mol.
3. Gerekli kütleyi bulalım: Kütle = mol x MA = 0.2 mol x 98 g/mol = 19.6 g.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda çözünmesi endotermiktir?

A) Şeker
B) $NaOH$
C) $H_2SO_4$
D) Ca(OH)2
E) HCl

Çözüm:
Birçok iyonik bileşiğin ve bazı moleküler maddelerin suda çözünmesi sırasında ısı açığa çıkar (ekzotermik). Ancak, şeker gibi bazı moleküler maddelerin çözünmesi enerji gerektirir (endotermik). Bu, çözünme sırasında ortam sıcaklığının düşmesiyle gözlemlenebilir. $NaOH$ ve $H_2SO_4$ gibi maddeler suda çözünürken kuvvetli bir şekilde ısı açığa çıkarır.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 10:

1 molal çözelti ne anlama gelir?

A) 1 L çözeltide 1 mol çözünen.
B) 1000 g çözeltide 1 mol çözünen.
C) 1 kg çözücüde 1 mol çözünen.
D) 100 g çözeltide 1 mol çözünen.
E) 1 L çözücüde 1 mol çözünen.

Çözüm:
Molalite (m), çözünenin mol sayısının, çözücünün kilogram cinsinden kütlesine oranıdır.
Molalite = (mol çözünen) / (kg çözücü)
1 molal çözelti, 1 kg çözücüde 1 mol çözünen madde olduğu anlamına gelir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

100 gram saf suya 20 gram tuz eklenirse, oluşan çözeltinin yoğunluğu 1.25 g/mL olduğuna göre hacmi kaç mL olur?

A) 80 mL
B) 96 mL
C) 120 mL
D) 144 mL
E) 160 mL

Çözüm:
Öncelikle çözeltinin toplam kütlesini bulalım: Kütle = 100 g su + 20 g tuz = 120 g.
Hacim = Kütle / Yoğunluk = 120 g / 1.25 g/mL = 96 mL.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 12:

200 mL 0.6 M $KCl$ çözeltisi ile 300 mL 0.4 M $KCl$ çözeltisi karıştırılıyor. Oluşan yeni çözeltinin molaritesi kaçtır?

A) 0.45 M
B) 0.48 M
C) 0.5 M
D) 0.52 M
E) 0.6 M

Çözüm:
Karışım molaritesi formülü: $M_{son}V_{son} = M_1V_1 + M_2V_2$
$M_1 = 0.6$ M, $V_1 = 200$ mL
$M_2 = 0.4$ M, $V_2 = 300$ mL
$V_{son} = V_1 + V_2 = 200 + 300 = 500$ mL
$M_{son} \times 500 = (0.6 \times 200) + (0.4 \times 300)$
$M_{son} \times 500 = 120 + 120 = 240$
$M_{son} = 240 / 500 = 0.48$ M.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

20 ppm (parts per million) derişimindeki bir çözelti, 1000 gram çözeltide kaç mg çözünen içerir?

A) 0.2 mg
B) 2 mg
C) 20 mg
D) 200 mg
E) 2000 mg

Çözüm:
ppm = (Çözünen kütlesi / Çözelti kütlesi) x $10^6$
Önemli not: Sulandırılmış çözeltilerde çözelti kütlesi yaklaşık olarak çözücü kütlesine eşittir ve ppm biriminde çözünen kütlesi genellikle mg olarak alınırken, çözelti kütlesi kg veya L olarak alınır. Daha kolay bir formül: 1 ppm = 1 mg/kg.
1000 g = 1 kg.
20 ppm demek, 1 kg çözeltide 20 mg çözünen madde olduğu anlamına gelir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

1 Molar 1 litre tuzlu su çözeltisine 1 litre saf su eklenirse yeni çözeltinin molaritesi kaç M olur?

A) 0.25 M
B) 0.5 M
C) 1 M
D) 1.5 M
E) 2 M

Çözüm:
Seyreltme formülü: $M_{ilk}V_{ilk} = M_{son}V_{son}$
$M_{ilk} = 1$ M, $V_{ilk} = 1$ L
$V_{son} = 1 L + 1 L = 2$ L
$1 \times 1 = M_{son} \times 2$
$M_{son} = 1 / 2 = 0.5$ M.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 15:

Çözünürlüğü tanımlayan en doğru ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) 100 g çözücüde çözünebilen maksimum çözünen kütlesi.
B) 100 g çözeltide çözünebilen maksimum çözünen kütlesi.
C) Birim hacimdeki çözünen mol sayısı.
D) Sıcaklıkla doğru orantılı olarak artan çözünen miktarı.
E) Bir çözeltinin homojen olma yeteneği.

Çözüm:
Çözünürlük, belirli bir sıcaklık ve basınçta, belirli bir miktar çözücüde çözünebilen maksimum çözünen madde miktarıdır. Bu miktar genellikle 100 g çözücü için gram olarak ifade edilir.
Doğru cevap A şıkkıdır.