Doğal ve beşerî süreçler sonucunda ortaya çıkan ve insan yaşamını, ekonomisini, sosyal düzenini olumsuz yönde etkileyen olaylara **afet** denir. Coğrafya dersinin bu ünitesi, doğal afetlerin (deprem, heyelan, sel, çığ, volkanik patlama, fırtına vb.) oluşum nedenlerini, etkilerini ve bu afetlere karşı alınabilecek önlemleri inceler. Afetlerin büyük bir kısmı doğal süreçlerle meydana gelse de, insanın çevreye olan bilinçsiz müdahaleleri (ormanların tahribi, plansız kentleşme, yanlış tarım uygulamaları) afetlerin etkisini artırmaktadır. Bu durum, insan ve doğa arasındaki karmaşık ilişkiyi bir kez daha gözler önüne serer. İnsanlığın geleceği için hayati öneme sahip olan **sürdürülebilir çevre** kavramı da bu ünitenin temel konularından biridir. Sürdürülebilir çevre, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan, günümüzdeki kaynakları verimli bir şekilde kullanmayı ve çevreyi korumayı amaçlar. Bu test, doğal ve beşerî afetlerin temel özelliklerini, afetlere karşı alınabilecek tedbirleri ve sürdürülebilir bir gelecek için yapılması gerekenleri anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki doğal afetlerden hangisi, oluşumunda daha çok jeolojik (yer yapısıyla ilgili) faktörlerden etkilenir?

A) Sel ve taşkın
B) Heyelan
C) Deprem
D) Kuraklık
E) Çığ

Çözüm:
Deprem, yer kabuğunun hareketleri (fay hatları) sonucunda meydana geldiği için, jeolojik kökenli bir afettir. Diğerleri ise daha çok iklim ve yer şekilleri gibi faktörlerle ilişkilidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir bölgede ormanlık alanların yok edilmesi, aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin riskini doğrudan artırır?

A) Deprem
B) Volkanik patlama
C) Sel ve taşkın
D) Kuraklık
E) Fırtına

Çözüm:
Ağaçlar ve bitki örtüsü, toprağı tutarak ve suyun akışını yavaşlatarak sel ve taşkınları önlemede önemli bir rol oynar. Ormanların yok edilmesi, bu koruma kalkanını ortadan kaldırarak sel riskini artırır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki doğal afetlerden hangisi, oluşumunda beşerî faaliyetlerin etkisinin en az olduğu afettir?

A) Sel
B) Heyelan
C) Erozyon
D) Deprem
E) Orman yangını

Çözüm:
Deprem, tektonik plakaların hareketiyle meydana gelir ve oluşumunda insanın herhangi bir etkisi bulunmaz. Sel, heyelan, erozyon ve orman yangını ise büyük oranda beşerî faktörlerden etkilenir veya doğrudan insan hatasıyla meydana gelebilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 4:

“Gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan, bugünün ihtiyaçlarını karşılayabilme” bu tanım aşağıdaki kavramlardan hangisine aittir?

A) Küresel ısınma
B) Doğal kaynak tüketimi
C) Ekolojik denge
D) Sürdürülebilir kalkınma
E) Ekonomik büyüme

Çözüm:
Verilen tanım, çevresel, sosyal ve ekonomik boyutları bir araya getiren **sürdürülebilir kalkınma** kavramına aittir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 5:

Türkiye’de en çok can ve mal kaybına neden olan doğal afet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sel ve taşkın
B) Heyelan
C) Deprem
D) Kuraklık
E) Çığ

Çözüm:
Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alan bir ülke olduğu için **deprem**, tarih boyunca en fazla can ve mal kaybına neden olan doğal afettir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi, sürdürülebilir bir çevre için yapılması gerekenlerden biri **değildir**?

A) Geri dönüşüm uygulamalarını yaygınlaştırmak
B) Enerji verimliliğini artırmak
C) Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek
D) Doğal kaynak tüketimini artırmak
E) Orman alanlarını korumak

Çözüm:
Sürdürülebilir çevre anlayışı, doğal kaynakların korunmasını ve verimli kullanılmasını gerektirir. Bu nedenle, **doğal kaynak tüketimini artırmak** bu ilkeye aykırıdır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 7:

Eğimli ve killi toprakların bulunduğu bir arazide, aşırı yağışlar sonucunda toprağın kütle halinde aşağıya doğru kayması olayına ne ad verilir?

A) Sel
B) Çığ
C) Erozyon
D) Heyelan
E) Kasırga

Çözüm:
Eğimli ve suyla doygun hale gelmiş toprağın, yerçekimi etkisiyle aşağı doğru hareket etmesine **heyelan** veya toprak kayması denir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

Aşağıdaki afetlerden hangisinin oluşumu, diğerlerine göre daha uzun bir zaman diliminde gerçekleşir?

A) Deprem
B) Sel
C) Çığ
D) Kuraklık
E) Kasırga

Çözüm:
Deprem, sel, çığ ve kasırga anlık veya çok kısa sürede meydana gelen afetlerdir. **Kuraklık** ise, yağışların uzun bir süre boyunca ortalamanın altında kalmasıyla yavaş yavaş gelişen ve etkileri yıllarca sürebilen bir afettir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Bir bölgede, tarım arazilerinin bilinçsizce kullanımı ve bitki örtüsünün tahrip edilmesi, aşağıdaki çevresel sorunlardan hangisine yol açar?

A) Su kirliliği
B) Hava kirliliği
C) Erozyon
D) Küresel ısınma
E) Ozon tabakasının incelmesi

Çözüm:
Toprağı tutan bitki örtüsünün yok edilmesi, rüzgar ve suyun toprağın üst katmanını taşımasına neden olur. Bu olay, **erozyon** olarak adlandırılır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Sürdürülebilir çevre için en önemli adımlardan biri olan “ekolojik ayak izi” kavramı, aşağıdaki ifadelerden hangisiyle en iyi açıklanır?

A) Bir ülkenin ürettiği atık miktarı.
B) Bir kişinin doğaya bıraktığı karbon salınımı.
C) Bir kişinin veya toplumun tüketim alışkanlıklarının çevre üzerindeki etkisi.
D) Küresel ısınmanın dünyaya etkisi.
E) Bir kişinin günlük enerji tüketimi.

Çözüm:
**Ekolojik ayak izi**, bir kişinin, toplumun veya bir işletmenin, kaynakları tüketmesi ve atıkları absorbe etmesi için gereken biyolojik olarak verimli toprak ve su alanıdır. Bu, tüketim alışkanlıklarının çevre üzerindeki genel etkisini gösterir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

Türkiye’de özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi’nde heyelanların sıkça görülmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Depremlerin sık yaşanması.
B) Kış turizminin gelişmiş olması.
C) Eğimin fazla, toprak yapısının killi ve yağışın bol olması.
D) Sanayi faaliyetlerinin yoğun olması.
E) Tarım arazilerinin geniş olması.

Çözüm:
Doğu Karadeniz Bölgesi, **eğimli arazileri, killi toprak yapısı ve bol yağış** özellikleriyle heyelan oluşumu için en uygun koşullara sahiptir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 12:

Aşağıdaki doğal afetlerden hangisi, oluşumunda iklim faktörlerinin etkisi en fazladır?

A) Deprem
B) Volkanik patlama
C) Tsunami
D) Çığ
E) Heyelan

Çözüm:
**Çığ**, kar kalınlığının artması ve hava sıcaklığındaki ani değişiklikler gibi doğrudan iklimle ilgili faktörler sonucunda meydana gelir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 13:

“Bir bölgede nüfus yoğunluğunun fazla olması ve yapıların dayanıksız malzemelerden yapılması, afetlerin etkisini artırır.” Bu durum, aşağıdaki hangi afetin etkisini en çok artırır?

A) Kuraklık
B) Sel
C) Deprem
D) Fırtına
E) Erozyon

Çözüm:
Dayanıksız ve yoğun yapılaşma, **deprem** sırasında can ve mal kaybının en önemli nedenlerinden biridir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdakilerden hangisi, doğal afet riskini azaltmak için alınacak **yapısal önlemlerden** biri **değildir**?

A) Depreme dayanıklı binalar inşa etmek
B) Dere yataklarına yerleşim izni vermemek
C) Toprak kayması riski olan yamaçları ağaçlandırmak
D) Erken uyarı sistemleri kurmak
E) Kırsal alanlardan kentlere göçü engellemek

Çözüm:
Depreme dayanıklı bina, yerleşme planlaması ve ağaçlandırma yapısal önlemlerdir. **Erken uyarı sistemleri**, afete hazırlık aşamasında kullanılan bir tür **yapısal olmayan** önlemdir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 15:

Bir bölgenin çölleşme tehlikesi altında olması, bu bölgede aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisini en çok olumsuz etkiler?

A) Sanayi
B) Tarım
C) Ticaret
D) Hayvancılık
E) Turizm

Çözüm:
Çölleşme, toprağın verimliliğini yitirmesine ve su kaynaklarının azalmasına neden olur. Bu durum, doğrudan toprağa bağlı olan **tarım** faaliyetlerini en çok olumsuz etkiler.
Doğru cevap B şıkkıdır.