Doğal ve Beşerî Çevremizdeki Değişim konusu, 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin yaşadıkları çevrede meydana gelen değişimlerin farkına varmalarını, doğal çevre ile beşerî (insan eliyle yapılmış) çevre arasındaki farkları anlamalarını sağlar. Bu konu, çevremizde meydana gelen değişimlerin nedenlerini, bu değişimlerin nasıl gerçekleştiğini ve bu süreçlerin çevreye olan etkilerini açıklamaya çalışır.
Doğal Çevre
İnsanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca karşılıklı olarak etkileşim içinde bulunduğu ve tüm faaliyetlerini devam ettirdiği ortamlardır.
Doğal çevrenin oluşumunda insanların herhangi bir katkısı yoktur.
Örnekler: Denizler, göller, akarsular, hava, toprak, bitkiler.
Dağ, ova, plato, vadi, ada, yarımada gibi yeryüzü şekilleri de doğal çevre arasında yer almaktadır.
İnsanın Doğal Çevreye Etkisi
Çevre, insan veya başka bir canlının yaşamı boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. İnsanların doğal kaynakları aşırı ve yanlış kullanımı sonucu çevre bozulmakta ve tahrip olmaktadır. Bu durumda doğanın temel unsurları olan hava, su ve toprağın yapısı bozulmaktadır. Çevrenin bozulması veya tahrip olmasıyla başta insanlar olmak üzere, tüm canlı varlıklar zarar görmekte ve olumsuz yönde etkilenmektedirler.
Beşerî Çevre
Doğal ortama sonradan dâhil olan insanların sosyal, kültürel, ekonomik faaliyetleri sonucunda doğal ortam üzerinde inşa ettiği çevreye denir.
Beşerî çevre, insan aklı ve emeği ile oluşur.
Örnekler: Cami, kale, bedesten (kapalı çarşı), köprü, tünel, baraj gibi.
İnsanlar doğal ve beşerî çevrede zaman içerisinde ihtiyaçlarına göre değişimler meydana getirmişlerdir.
Örneğin: Yol yaparken önlerine çıkan engelleri aşmak için sert kayaları ve dağları oyarak tüneller açmışlar ya da su ve enerji ihtiyacını gidermek için akarsuların önüne barajlar yapmışlardır.
Yine ilerleyen teknolojik gelişmelerle geçmişten günümüze ulaşım sistemlerinde büyük değişimler yaşanmıştır.
Yoğun trafiğe sahip yollar üzerine otobanlar yapılmıştır.
Doğal ve beşerî çevre üzerinde meydana gelen değişimler olumlu ve olumsuz yönde etkiler oluşturabilmektedir.
Örneğin: Teknolojinin gelişmesi ile ulaşım araçlarının artması insanlara zamanından tasarruf sağlarken karbon salınımı fazla kullanılması çevreye zarar vermekte, hava kirliliğine sebep olmaktadır.
Bir diğer örnek ise ormanlık alanlar tarım alanı olarak kullanılmadığında üretilen ürün bakımından az olurken; aşırı yağış ve kuraklık gibi birçok olumsuz sonuca da yol açmaktadır.
