Katlı Oranlar Kanunu, elementlerin bileşik oluştururken belirli oranlarla bir araya geldiğini açıklayan temel kimya yasalarından biridir. Bu kanun, bir elementin sabit miktarının farklı bileşikler oluşturmak için diğer elementlerle değişen oranlarda birleştiğini söyler. Yani, iki element birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu bileşiklerdeki element miktarları birbirine tam sayı oranında katılır. Bu yasa, atomların belirli kütlelere ve sayılara sahip olduğunu ve birleşirken belirli kuralları izlediklerini gösterir. 10. sınıf kimya dersinde bu konuyu öğrenerek, bileşiklerin nasıl oluştuğunu ve atomlar arasındaki kütlesel oranların nasıl hesaplandığını daha iyi anlayabilirsiniz.

10. Sınıf Katlı Oranlar Kanunu Ders Notu

ingiliz bilim insanı John Dalton tarafından 1803 yılında ortaya atılmıştır. İki element arasında birden fazla bileşik oluşuyorsa, elementlerden birinin kütlesi sabit kalmak koşuluyla diğer elementin kütleleri arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Bu orana katlı oranlar kanunu denir.

• Bileşikler yalnız iki farklı atomdan oluşmalıdır. Na_₂CO_₃ gibi iki veya daha fazla bileşikte katlı oran aranmaz.
• Her iki bileşikteki elementlerin türleri aynı olmalıdır.
• CO ve CO_₂ gibi, CO_₂ ve SO₃ gibi üçüncü bir elementin varlığı kabul edilmez.
• İki bileşik arasında katlı oran hiçbir zaman 1 olmaz.
• NO_₂ – N_₂O₄, C₃H₆ – C₄H₈ gibi basit formülleri aynı olan bileşiklerde katlı oran aranamaz.
• İyonlarda da katlı oran aranamaz.
• NO_₂ – NO₃^– çiftinden NO₃^– iyon olduğundan katlı oran yoktur.

Katlı Oranlar Kanunu Soru Çözümleri

Katlı Oranlar Kanunu Video

Çözümlü Test Soruları

Soru: A ve B elementleri arasında iki farklı bileşik oluşmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu iki bileşik arasındaki katlı oranlar kanununa uygun bir örnektir?

A) CO ve CO₂
B) H₂O ve H₂O₂
C) N₂O ve N₂O₄
D) CH₄ ve C₂H₆
E) C₆H₁₂O₆ ve C₁₂H₂₂O₁₁

Cevap: A (CO ve CO₂)
Çözüm: CO ve CO₂ bileşikleri, karbon ve oksijen atomları ile oluşur ve farklı katlı oranlar içerir.

Soru: Katlı oranlar kanununa göre, bir bileşikteki elementlerin kütle oranlarının sabit kalabilmesi için hangi koşul sağlanmalıdır?
A) Her iki bileşikte farklı atom türleri olmalıdır.
B) Her iki bileşikte aynı elementlerin türleri olmalıdır.
C) İki bileşikteki atom sayıları eşit olmalıdır.
D) Farklı bileşiklerde elementlerin miktarları aynı olmalıdır.
E) Üçüncü bir elementin varlığı kabul edilmelidir.

Cevap: B (Her iki bileşikte aynı elementlerin türleri olmalıdır)
Çözüm: Katlı oranlar kanununa göre, karşılaştırılan bileşikteki elementlerin türleri aynı olmalıdır.

Soru: Aşağıdaki bileşenlerden hangisi katlı oranlar kanununa uygun bir bileşik değildir?
A) N₂O ve N₂O₄
B) CO₂ ve SO₃
C) C₃H₈ ve C₄H₁₀
D) H₂O ve H₂O₂
E) O₃ ve O₂

Cevap: B (CO₂ ve SO₃)
Çözüm: CO₂ ve SO₃, farklı elementlerin varlığı nedeniyle katlı oranlar kanununa uymaz.

Soru: İki bileşikteki elementlerin katlı oranı 2:1 olarak belirlenmiştir. Bu durumda, bileşikteki bir elementin kütlesi 12 g ise, diğer elementin kütlesi kaç gramdır?

A) 6 g
B) 12 g
C) 24 g
D) 18 g
E) 30 g

Cevap: C (24 g)
Çözüm: 2:1 oranında, diğer elementin kütlesi (12 g * 2) = 24 g olur.

Soru: A ve B elementleri arasında 3:1 katlı orana sahip iki farklı bileşik oluşmaktadır. Eğer A’nın 12 g olduğu biliniyorsa, B’nin kütlesi ne kadar olmalıdır?
A) 4 g
B) 8 g
C) 12 g
D) 16 g
E) 36 g

Cevap: A (4 g)
Çözüm: 3:1 oranında, B’nin kütlesi = (12 g / 3) = 4 g olmalıdır.