Ahlak Felsefesi (Etik)

Felsefenin bir diğer önemli dalı olan Ahlak Felsefesi (Etik), insan eylemlerini ve bu eylemlerin temelindeki ahlaki değerleri inceler. “Etik” kelimesi, Yunanca “ethos” (töre, adet) kelimesinden türemiştir. Ahlak felsefesi, iyi ve kötünün ne olduğunu, ahlaki yargıların nedenlerini ve ahlaki eylemin amacını sorgular.

Ahlak ve Ahlak Felsefesi Arasındaki Fark

Bu iki kavram sıklıkla karıştırılır, ancak aralarında önemli bir fark vardır:

• Ahlak: Toplumun bir kesiminde geçerli olan, bireyin davranışlarını düzenleyen ve ona neyin iyi, neyin kötü olduğunu gösteren kural ve normlar sistemidir. Ahlak, daha çok uygulama ve pratikle ilgilidir.
• Ahlak Felsefesi (Etik): Ahlaki yargıları ve değerleri eleştirel bir yaklaşımla, akıl yoluyla inceleyen felsefe dalıdır. Ahlak felsefesi, “İyi nedir?”, “Ahlaki eylem nasıl olmalıdır?” gibi sorulara teorik yanıtlar arar.

Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları

Ahlak felsefesini anlamak için aşağıdaki temel kavramları bilmek gerekir:

• İyi ve Kötü: Ahlaki eylemin temelini oluşturan, değer yüklü iki temel kavramdır. İyi, ahlaken yapılması gerekeni, kötü ise kaçınılması gerekeni ifade eder.
• Erdem (Fazilet): İnsanın ahlaken iyiye yönelmesini sağlayan huylardır. Bilgelik, cesaret, adalet ve ölçülülük gibi erdemler, insanı ahlaken olgunlaştırır.
• Vicdan: Bireyin kendi ahlaki değerlerini yargılamasını sağlayan içsel bir mekanizmadır. Vicdan, bir eylemin iyi veya kötü olduğunu sezgisel olarak anlamamızı sağlar.
• Özgürlük: Bireyin kendi iradesiyle, herhangi bir dış baskı olmadan karar verebilmesi ve eylemde bulunabilmesidir.
• Sorumluluk: Bireyin özgür iradesiyle gerçekleştirdiği eylemlerin sonuçlarını üstlenmesi ve bu sonuçların hesabını verebilmesidir. Ahlaki bir eylemden bahsedebilmek için özgürlük ve sorumluluk kavramları zorunludur.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Aşağıdaki sorular, konuyu pekiştirmeniz için hazırlanmıştır.

1. Soru:

Bir eylemin ahlaki bir eylem sayılabilmesi için aşağıdaki koşullardan hangisi zorunludur?

A) Toplumun o eylemi onaylaması B) Eylemin sonucunda bireyin mutlu olması C) Eylemin çıkar gözetilerek yapılması D) Bireyin eylemi özgür iradesiyle gerçekleştirmesi E) Eylemin dini kurallara uygun olması

Cevap: D

• Açıklama: Ahlak felsefesine göre bir eylem, ancak birey tarafından özgür bir şekilde seçildiğinde ahlaki bir değer taşır. Zorlama altında yapılan eylemler ahlaki değildir.

2. Soru:

Aşağıdakilerden hangisi, ahlak felsefesinin (etik) temel sorularından biri değildir?

A) Ahlaki eylemin amacı nedir? B) Ahlaki yargılar nesnel midir? C) İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür? D) Ahlak kuralları nereden gelir? E) Bir sanat eserinin güzellik ölçütü nedir?

Cevap: E

• Açıklama: “Bir sanat eserinin güzellik ölçütü nedir?” sorusu, Estetik (Sanat Felsefesi) alanının konusudur.

3. Soru:

“İnsan, ahlaki bir eylemde bulunurken içinden gelen bir sese göre hareket eder ve bu ses ona neyin doğru olduğunu söyler.” Bu ifadede bahsedilen kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özgürlük B) Sorumluluk C) Erdem D) Vicdan E) Yasa

Cevap: D

• Açıklama: Bu ifade, bireyin içindeki doğru ve yanlış yargılarını veren içsel mekanizmaya yani vicdana işaret eder.

4. Soru:

Aşağıdakilerden hangisi ahlakı, ahlak felsefesinden ayıran en temel özelliktir?

A) Ahlakın evrensel, ahlak felsefesinin ise göreceli olması B) Ahlakın uygulamaya yönelik, ahlak felsefesinin ise teorik olması C) Ahlakın akla, ahlak felsefesinin ise duyguya dayanması D) Ahlakın felsefeyi, ahlak felsefesinin ise ahlakı etkilemesi E) Ahlakın sorgulayıcı, ahlak felsefesinin ise dogmatik olması

Cevap: B

• Açıklama: Ahlak, toplum içinde davranışları düzenleyen pratik bir kurallar bütünüdür. Ahlak felsefesi ise bu kuralların nedenlerini, amacını ve temel kavramlarını teorik olarak inceler.

5. Soru:

Bir filozofun, “Bir eylemin ahlaki değeri, taşıdığı niyetten gelir.” görüşünü savunması, aşağıdaki kavramlardan hangisine daha çok önem verdiğini gösterir?

A) Sonuç B) Erdem C) İyi D) Niyet E) Mutluluk

Cevap: D

• Açıklama: Bu ifade, Kant’ın ahlak felsefesinde yer alan ve eylemin sonucundan ziyade, eylemi gerçekleştiren niyetin ahlaki değeri belirlediğini savunan görüşüne işaret eder.