Yerin derinliklerindeki magmanın yer kabuğunun ince, zayıf ve kırık hatlarından basınç altında yeryüzüne çıkması ya da yükselmesi olayına volkanizma denir. Magma yukarı doğru çıkarken yer kabuğunu yukarı doğru iterek içeride soğursa buna iç volkanizma, yeryüzüne patlama ve püskürme şeklinde çıkarsa dış volkanizma denir.
Volkanizma sırasında yeryüzüne gazlar, sıvı (lav) ve katı maddeler (tüf) çıkar. Magmanın yüzeye çıktığı yerde üst üste biriken lavlar ve tüfler, volkanik dağları meydana getirir. Etkinliği sürenlere aktif yanardağ, uzun süre faaliyeti gözlenmeyenlere de sönmüş yanardağ denir.
Volkanik dağlar, genellikle koni biçiminde olduklarından volkan konisi olarak adlandırılır. Tepe kısımlarındaki ağız kısmına krater, daha büyüklerine kaldera adı verilir. Magmanın yeryüzüne çıkarken izlediği yola baca denir. Bazı volkanların kraterlerinde patlama ile maar denilen çukurlar oluşur.
Volkandan çıkan lavlar asit karakterli ise volkan konisi sivri, lavlar bazik karakterli akışkan ise volkan konisi kubbemsi olur. Yeryüzündeki volkanlar, kırık hatlarının çevresinde yoğunlaşırlar. Büyük Okyanus çevresi (Pasifik Ateş Çemberi) ile Asya ve Amerika’nın orta kesimlerinde halen aktif olan çok sayıda volkan bulunmaktadır. Yanardağların çevresi nüfusça kalabalıktır. Bunun nedeni, bu alanlarda tarım topraklarının verimli, maden kaynaklarının zengin olmasıdır.
