Coğrafya, yeryüzünü ve onun farklı bölgelerini, insanların ya- şam alanı olarak inceleyen ve tanıtan bilim dalıdır. Coğrafya, yeryüzündeki doğa olaylarını ve insan faaliyetlerini incelerken bunlar arasında ilişki kurar. Böylece olayları bir bütün olarak kavramamızı sağlar. Bu nedenle geleceğe yönelik planlama- larda, coğrafya biliminin verilerinden ve çalışma yöntemin- den yararlanılması, doğayı koruyarak doğadan yararlanma olanağı sağlar. Coğrafya, inceleme alanına göre fiziki coğ- rafya, beşeri ve ekonomik coğrafya ile yerel coğrafya ol- mak üzere üç bölüme, bu bölümler de çeşitli alt dallara ayrılır.
Fiziki Coğrafya
Doğada meydana gelen olayları inceler. Fiziki coğrafyaya ait bilim dalları şunlardır:
Klimatoloji [İklim Bilimi]: Sıcaklık, basınç, rüzgar, nem ve yağış gibi iklim elemanları ile güneşlenme, bulutluluk, sis gibi iklim olaylarını inceler. Konularını incelerken meteoroloji biliminden yararlanır.
Jeomorfoloji [Yer Şekilleri Bilimi]: İnceleme alanı taş küredir. Yer şekillerinin oluş ve dağılışı ile bunların doğal sistemlere etkisini araştırır. Jeoloji (yer bilimi), jeofizik, litoloji (taş bilimi) ve kartografya (harita bilimi) gibi bilimlerden yararlanır.
Hidrografya: Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yer altı sularının oluş ve dağılışını inceleyerek, bunların diğer sistemlerle ilişkisini araştırır. Potamoloji (akarsu bilimi), limnoloji (göl bilimi) ve oseonografya (okyanus bilimi) gibi bilim dallarından yararlanır.
BiyoCoğrafya: Biyocoğrafya, yeryüzündeki bitki ve hayvan topluluklarının dağılışı ile bu dağılışa etkide bulunan faktörleri inceler. Biyoloji, botanik (bitkiler bilimi), zooloji (hayvanlar bilimi) ve tıp gibi bilimlerden yararlanır.
Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprak türlerinin özelliklerini ve bunların dağılışını inceler. Pedoloji (toprak bilimi)den yararlanır.
Doğal Afetler Coğrafyası: Yeryüzünde meydana gelen doğal afetlerin özelliklerini ve bunların dağılışını inceler.
Matematik Coğrafya: Evren, Güneş sistemi ve Dünya ile ilgili çeşitli ölçümler yaparak elde ettiği verileri sayısal yönden değerlendirir. Ayrıca haritaların hazırlanışı ve haritalardan yararlanma konularını inceler. Astronomi (gök bilimi), matematik ve kartografya (harita bilimi) bilimlerinden yararlanır.
Beşeri ve Ekonomik Coğrafya
İnsan etkinliklerini inceler. Beşeri ve ekonomik coğrafyaya ait bilim dalları şunlardır:
Yerleşme Coğrafyası: Yerleşmelerin oluşumunu, gelişimini, kökenlerini, geçirdiği değişimleri, fonksiyonlarını ve dağılışlarını inceler.
Nüfus Coğrafyası: Nüfusun dağılışı ile bu dağılışı etkileyen faktörleri, nüfusun özelliklerini ve nüfus hareketlerini (göçler) inceler.
Siyasi Coğrafya: Devletler ve örgütler gibi siyasi oluşumlar tarafından alınan kararlar üzerinde, coğrafi etmenlerin etkisini ve siyasi kararların coğrafi çevreye etkisini ve sonuçlarını inceler.
Kültürel Coğrafya: İnsanların kültürel (dil, din, ırk vs.) özelliklerini ve bunların yeryüzüne dağılışını inceler.
Tarihi Coğrafya: Coğrafyanın tarihini ve gelişimini inceler.
Tarım Coğrafyası: Tarım, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık gibi üretim faaliyetlerini ve bunların mekana dağılışını inceler.
Sanayi Coğrafyası: Sanayinin gelişimini, çeşitlerini, mekana dağılışını ve toplumlar üzerindeki değişim etkisini inceler.
Enerji Coğrafyası: Enerji kaynaklarının dağılışını, olası miktarlarını, enerji problemlerini ve çevreyle ilgili sorunlarını inceler.
Ulaşım Coğrafyası: Ulaşımın gelişimini, türlerini, etkilendiği doğal ve beşeri faktörler ile ulaşımın mekan ve insan faaliyetlerine etkilerini inceler.
Ticaret Coğrafyası: Ticaret faaliyetlerini, bunların ülke içinde ve Dünya’da dağılışını, toplumlara ve mekana etkisini inceler.
Turizm Coğrafyası: Turizm faaliyetlerinin mekana yayılışını, mekana etkilerini, oluşan turistik alanın tespiti ve sınıflandırılmasıyla ilgilenir.
Sağlık Coğrafyası: Mekandan kaynaklanan tüm sağlık problemlerini toplum, yer ve zaman yönleriyle inceler.
Beşeri ve ekonomik coğrafya, insan ve insan etkinlikleriyle konularına göre ilgilenirken, çeşitli bilim dallarından yararlanır. Bu bilim dallarının başlıcaları; antropoloji (insan bilimi), etnoloji (ırk bilimi), sosyoloji (toplum bilimi), demografi (nüfus bilimi), iktisat (ekonomi bilimi), tarih, felsefe, tıp, teknocoğrafya ve istatistik (veri bilimi) dir.
