• Güneş’in çekim kuvvetinin etkisiyle etrafında dolanan tüm gezegenler, uydular, meteoritler ve kuyruklu yıldızların oluşturduğu büyük sisteme Güneş sistemi adı verilir.
• Güneş sisteminde 8 gezegen bulunur.
• Gezegenler Güneş’e yakınlıklarına göre Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün şeklinde sıralanır.
• Güneş sisteminde yer alan gezegenler hacimsel olarak büyükten küçüğe Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Dünya, Venüs, Mars ve Merkür şeklinde sıralanır.
• Güneş sistemini oluşturan gezegenler yapısal özelliklerine göre iki gruba ayrılır.

 

GEZEGENLERİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

 

İç (Karasal) Gezegenler	Dış (Gazsal) Gezegenler
$\rightarrow$ Merkür $\rightarrow$ Dünya	$\rightarrow$ Jüpiter $\rightarrow$ Uranüs
$\rightarrow$ Venüs $\rightarrow$ Mars	$\rightarrow$ Satürn $\rightarrow$ Neptün

Uyduya Sahip Olma Durumuna Göre Gezegenler

 

Uydusu Olanlar	Uydusu Olmayanlar
$\rightarrow$ Dünya	$\rightarrow$ Merkür
$\rightarrow$ Mars	$\rightarrow$ Venüs
$\rightarrow$ Jüpiter
$\rightarrow$ Satürn
$\rightarrow$ Uranüs
$\rightarrow$ Neptün

Merkür

 

• Güneş sisteminin Güneş’e en yakın ve hacimsel olarak en küçük gezegenidir.
• Karasal gezegendir.
• Dünya’dan çıplak gözle gözlemlenebilir.
• Atmosferi yoktur.
• Uydusu ve halkası yoktur.

 

Venüs

 

• Güneş’e yakınlık bakımından ikinci, hacimsel büyüklük bakımından altıncı gezegendir.
• Karasal gezegendir.
• Atmosferi Güneş’ten gelen ısıyı hapsetme özelliğine sahip olduğu için en sıcak gezegendir.
• Dünya’dan çıplak gözle görülebilen Güneş ve Ay’dan sonraki en parlak gök cismidir.
• Parlaklığından dolayı halk arasında “Çoban Yıldızı” ya da “Akşam Yıldızı” olarak bilinir.
• Hacimsel büyüklük olarak Dünya’ya yakın olduğu için “Dünya’nın İkizi” olarak bilinir.

 

Dünya

 

• Güneş’e yakınlık bakımından üçüncü, hacimsel büyüklük bakımından beşinci gezegendir.
• Karasal gezegendir.
• Üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegendir.
• Yüzeyinin yaklaşık %29’u karalarla, %71’i sularla kaplıdır.
• Çok katmanlı bir atmosferi vardır.
• Karasal gezegenlerin en büyüğüdür.
• Güneş etrafında dolanma hareketini 365 gün 6 saatte, kendi etrafında dönme hareketini 24 saatte tamamlar.
• Tek uydusu Ay’dır.

 

Mars

 

• Güneş’e yakınlık bakımından dördüncü, hacimsel büyüklük bakımından yedinci gezegendir.
• Karasal bir gezegendir.
• Yüzeyindeki demir oksitten dolayı kızılımsı görünür. Bu nedenle “Kızıl Gezegen” olarak bilinir.
• Dünya’dan çıplak gözle görülebilir.
• Atmosferi vardır.
• Halkası yoktur.
• 1 tane uydusu vardır.

 

Jüpiter

 

• Güneş’e yakınlık bakımından beşinci, hacimsel büyüklük bakımından birinci gezegendir.
• Gazsal bir gezegendir.
• Büyüklüğünden dolayı “Dev gezegen” olarak bilinir.
• Zehirli gazlardan oluşan bir atmosferi vardır.
• Dünya’dan çıplak gözle görülebilir.
• Halkaları vardır ama halkaları ışığı iyi yansıtamadığı için zor gözlemlenir.
• Çok sayıda uydusu vardır.

 

Satürn

 

• Güneş’e yakınlık bakımından altıncı, hacimsel büyüklük bakımından ikinci gezegendir.
• Gazsal bir gezegendir.
• Kalın bir atmosferi vardır.
• Dünya’dan çıplak gözle görülebilir.
• Halkaları vardır ve halkaları dikkat çekicidir.
• Çok sayıda uydusu vardır.

 

Uranüs

 

• Güneş’e yakınlık bakımından yedinci, hacimsel büyüklük bakımından üçüncü gezegendir.
• Gazsal bir gezegendir.
• Yoğun bir atmosferi vardır.
• Yapısında bulunan maddeler donmuş hâlde olduğu için “Buz Devi” olarak bilinir.
• En soğuk gezegendir.
• Dünya’dan çıplak gözle görülemez.
• Halkaları vardır.
• Çok sayıda uydusu vardır.

 

Neptün

 

• Güneş’e yakınlık bakımından sekizinci, hacimsel büyüklük bakımından dördüncü gezegendir.
• Gazsal bir gezegendir.
• Atmosferi vardır.
• Atmosferinde bulunan donmuş gazlar nedeniyle mavi renkte gözükür.
• Dünya’dan çıplak gözle görülemez.
• İnce ve sönük halkaları vardır.
• Çok sayıda uydusu vardır.

• Merkür, Venüs, Dünya ve Mars gezegenlerinin halkası yoktur.
• Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün gezegenlerinin halkası vardır.
• Merkür ve Venüs gezegenlerinin uydusu yoktur.
• Mars ve Jüpiter gezegenleri arasında asteroit kuşağı bulunur.
• Gezegenler Güneş etrafında saat yönünün tersine dolanır.
• Gezegenlerden Venüs ve Uranüs hariç diğerleri kendi etrafında saat yönünün tersine döner.
• En sıcak gezegen Venüs, en soğuk gezegen ise Uranüs’tür.
• Mars gezegeni kızıl gezegen olarak bilinir.
• Venüs gezegeni halk arasında Çoban Yıldızı olarak bilinir.
• Jüpiter, dev gezegen olarak adlandırılır.
• Satürn gezegeninin belirgin halkaları vardır.
• Güneş çevresinde dolanan, belirli bir şekli olmayan büyük metal ve kaya parçalarına asteroit denir.
• Güneş sisteminde yer alan asteroitlerin parçalanması ile oluştuğu düşünülen farklı boyut ve şekillere sahip gök cisimlerine göktaşı adı verilir.
• Dünya’nın atmosferine giren gök taşlarına meteor denir.
• Yeryüzüne ulaşabilen meteor parçalarına meteorit denir.
• Meteoritlerin yeryüzünde oluşturduğu farklı büyüklükteki çukurlara ise meteor çukuru adı verilir.

 

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Aşağıdaki gezegenlerden hangisi, Güneş’e en yakın gezegendir ve aynı zamanda hiçbir uydusu bulunmaz?

A) Mars B) Venüs C) Merkür D) Dünya

Çözüm 1: Gezegenlerin Güneş’e yakınlık sırası Merkür, Venüs, Dünya, Mars… şeklindedir. Güneş’e en yakın gezegen Merkür‘dür. Merkür ve Venüs, Güneş Sistemi’ndeki uydusu olmayan iki gezegendir. Doğru Cevap: C

---

Soru 2:

Aşağıda verilen özelliklerden hangisi Dış (Gazsal) Gezegenler için geçerli değildir?

A) Hacimce büyüktürler ve yoğunlukları düşüktür. B) Belirgin halka sistemlerine sahiptirler. C) Çoğunlukla hidrojen ve helyum gibi gazlardan oluşurlar. D) Güneş’e olan yakınlık sıralamasında ilk dört sırada yer alırlar.

Çözüm 2: Güneş’e olan yakınlık sıralamasında ilk dört sırada İç (Karasal) Gezegenler (Merkür, Venüs, Dünya, Mars) yer alır. Dış (Gazsal) Gezegenler (Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün) ise bu sıralamada sonraki dört sıradadır. Doğru Cevap: D

---

Soru 3:

Venüs gezegeni ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Güneş Sistemi’nin en büyük gezegenidir. B) Halk arasında “Kızıl Gezegen” olarak bilinir. C) Kendi ekseni etrafındaki dönüş yönü, diğer gezegenlerin çoğuna göre terstir. D) Mars ile Jüpiter arasında Asteroit Kuşağı bulunur.

Çözüm 3: Venüs, kendi ekseni etrafında saat yönünde dönen, bu yönüyle Uranüs ile birlikte diğer gezegenlerin çoğundan ayrılan istisna bir gezegendir. A seçeneği Jüpiter, B seçeneği Mars ile ilgilidir. D seçeneği ise Venüs’ün değil, Mars ve Jüpiter’in arasını belirtir. Doğru Cevap: C

---

Soru 4:

Gezegenlerin hacimce (büyüklük sırasına göre) sıralaması dikkate alındığında, Dünya hangi gezegen grubunun hemen arkasında yer alır?

A) Karasal Gezegenler B) Uydusu Olmayan Gezegenler C) Gazsal Gezegenler D) Güneş’e En Uzak Gezegenler

Çözüm 4: Hacimce en büyük gezegenler sırasıyla Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Bu gezegenler Gazsal Gezegenler olarak adlandırılır. Dünya, bu dört dev gezegenin (Gazsal Gezegenlerin) hemen ardından beşinci sırada yer alan en büyük karasal gezegendir. Doğru Cevap: C

---

Soru 5:

I. Kızıl gezegen olarak da bilinir. II. Uydusu vardır. III. Asteroit Kuşağı’na en yakın karasal gezegendir.

Yukarıdaki özellikler hangi gezegene aittir?

A) Mars B) Jüpiter C) Satürn D) Uranüs

Çözüm 5: ‘Kızıl gezegen’ adı Mars’a aittir. Mars, Asteroit Kuşağı’nın hemen iç kısmında yer alan son karasal gezegendir ve iki uydusu (Phobos ve Deimos) bulunur. Doğru Cevap: A

---

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi, Merkür ve Satürn gezegenlerinin ortak bir özelliğidir?

A) Her ikisi de Gazsal (Dış) gezegendir. B) Her ikisinin de belirgin halkaları vardır. C) Her ikisi de kendi ekseni etrafında saat yönünün tersine döner. D) Her ikisi de Asteroit Kuşağı’nın içinde yer alır.

Çözüm 6: Merkür (Karasal) ve Satürn (Gazsal) farklı yapılara sahiptir. Merkür’ün halkası yoktur, Satürn’ün halkası vardır. Asteroit Kuşağı’nın içinde sadece karasal gezegenler (Merkür, Venüs, Dünya, Mars) yer alır ancak Merkür bu kuşağın çok uzağındadır. Ancak Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin çoğu gibi, hem Merkür hem de Satürn kendi ekseni etrafında saat yönünün tersine döner (Venüs ve Uranüs hariç). Doğru Cevap: C

---

Soru 7:

En sıcak gezegenin Venüs olması, aşağıdaki faktörlerden hangisiyle açıklanır?

A) Güneş’e en yakın gezegen olmasıyla. B) Çok sayıda uydusu bulunmasıyla. C) Atmosferindeki sera etkisi yapan gazların yoğun olmasıyla. D) Kendi ekseni etrafındaki dönüş hızının çok yavaş olmasıyla.

Çözüm 7: Güneş’e en yakın gezegen Merkür olmasına rağmen en sıcak gezegen Venüs’tür. Bunun nedeni, Venüs’ün yoğun atmosferinin karbondioksit gibi sera gazlarını barındırması ve bu gazların Güneş’ten gelen ısıyı hapsederek aşırı sıcaklık artışına neden olmasıdır (sera etkisi). Doğru Cevap: C