Bu ünite; biyoçeşitlilik, biyoçeşitliliği tehdit eden faktörler, insan ve çevre etkileşimi, ısı amaçlı yakıt kullanımı ve çevre sorunları gibi konuları detaylı olarak kapsamaktadır.

Sürdürülebilir Yaşam ve Etkileşim

Bu ünitede, doğanın ve canlıların geleceği için sürdürülebilir bir yaşamın ne anlama geldiği ve insan faaliyetlerinin çevre üzerindeki etkileri ele alınmaktadır. Canlıların ve çevrelerinin birbirleriyle olan karmaşık ilişkilerini anlamak, doğal kaynakları daha bilinçli kullanmamıza yardımcı olur.

1. Bölüm: Biyoçeşitlilik

Biyoçeşitlilik (Canlı Çeşitliliği): Bir bölgedeki canlı türlerinin, genlerinin ve bu canlıların yaşadığı ekosistemlerin zenginliğidir. Biyoçeşitlilik, dünyadaki tüm canlıların birbirine bağımlı olduğunu ve her birinin ekosistemde önemli bir rol oynadığını gösterir.

• Önemi: Biyoçeşitlilik, ekosistemlerin dengesini korur. Örneğin, bitkiler oksijen üretir ve toprağı korur, arılar bitkilerin üremesine yardımcı olur, kuşlar tohumları yayarak bitki çeşitliliğini artırır.
• Biyoçeşitliliği Tehdit Eden Faktörler:
  • Habitat Tahribatı: Ormanların kesilmesi, sulak alanların kurutulması ve şehirleşme gibi nedenlerle canlıların doğal yaşam alanlarının yok olması.
  • Aşırı Avlanma ve Kaçakçılık: Bazı canlı türlerinin neslinin tükenmesine neden olur.
  • Çevre Kirliliği: Hava, su ve toprak kirliliği, canlıların yaşamını doğrudan tehdit eder.
  • İklim Değişikliği: Canlıların yaşam döngülerini ve göç yollarını etkileyerek uyum sağlayamayan türlerin yok olmasına yol açabilir.
  • Endemik Türler: Sadece belirli bir bölgede yaşayan canlı türleridir. Bu türler, yaşadıkları alanın tahrip olması durumunda yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Örneğin, Kardelen çiçeği Türkiye’de endemik bir türdür.

2. Bölüm: İnsan ve Çevre Etkileşimi

İnsanlar, çevreyle sürekli etkileşim halindedir ve bu etkileşimler çevre üzerinde hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurur.

• Olumlu Etkiler: Ağaçlandırma projeleri, atık geri dönüşümü, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ve milli parkların oluşturulması gibi faaliyetler çevreyi korur.
• Olumsuz Etkiler:
  • Isı Amaçlı Yakıt Kullanımı: Evlerde ve sanayide kullanılan kömür, petrol gibi fosil yakıtlar, atmosfere zararlı gazlar salarak hava kirliliğine neden olur.
  • Su Kirliliği: Evsel ve sanayi atıkları, suların kirlenmesine yol açarak sudaki canlı yaşamını tehdit eder.
  • Toprak Kirliliği: Sanayi atıkları ve bilinçsiz tarım ilaçları, toprağın verimliliğini düşürür ve toprakta yaşayan canlılara zarar verir.

Ders Notları ve Sınavda Çıkabilecek Püf Noktalar

• Biyoçeşitlilik ve Sürdürülebilirlik: Biyoçeşitliliğin korunması, sürdürülebilir bir yaşam için en önemli şartlardan biridir.
• Endemik Canlılar: Endemik canlıların varlığı, bir bölgenin biyoçeşitlilik açısından ne kadar zengin olduğunu gösterir. Hamsi, Karadeniz’in endemik türlerindendir.
• Nesli Tükenen ve Nesli Tehlikede Olan Canlılar: Mamut, dinozor gibi canlıların nesli tükenmiştir. Panda, beyaz gergedan, Anadolu leoparı gibi canlıların nesli ise tükenme tehlikesi altındadır. Bu ayrımı iyi bilmek önemlidir.
• Kirlilik Kaynakları: Hava kirliliğinin en büyük nedenlerinden biri fosil yakıtların kullanılmasıdır. Su kirliliğini önlemek için evsel ve sanayi atıklarının arıtılması gerekir.
• Sürdürülebilir Kalkınma: Doğal kaynakları gelecek nesillerin de kullanabileceği şekilde koruyarak ekonomik kalkınmayı sağlamaktır.

Çözümlü Test Soruları

Aşağıdaki soruların çözümlerini inceleyerek konuyu daha iyi pekiştirebilirsin.

Soru 1: Biyoçeşitliliğin korunması için aşağıdakilerden hangisi yapılmamalıdır?

A) Milli park ve doğa koruma alanları oluşturmak. B) Endemik türlerin kaçak avlanmasını engellemek. C) Ormanlık alanları tarım arazisine dönüştürmek. D) Geri dönüşüm projelerini desteklemek.

Çözüm: Ormanlık alanları tarım arazisine dönüştürmek, canlıların doğal yaşam alanlarını yok eder ve biyoçeşitliliğe zarar verir. Bu yüzden C seçeneği, biyoçeşitliliği korumak için yapılacak bir eylem değildir.

Doğru cevap: C

---

Soru 2: Bir bölgedeki bitki ve hayvan türlerinin zenginliği ve çeşitliliği aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifade edilir?

A) Popülasyon B) Ekosistem C) Habitat D) Biyoçeşitlilik

Çözüm: Bir bölgedeki canlı türlerinin ve bu canlıların yaşadığı alanların zenginliğine biyoçeşitlilik denir.

Doğru cevap: D

---

Soru 3: Fosil yakıtların kullanımının artması sonucunda ortaya çıkan en önemli çevre sorunu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toprak kirliliği B) Su kirliliği C) Hava kirliliği D) Gürültü kirliliği

Çözüm: Fosil yakıtların yanması sonucunda karbondioksit, kükürt dioksit gibi zararlı gazlar atmosfere salınır. Bu durum, doğrudan hava kirliliğine neden olur.

Doğru cevap: C

---

Soru 4: Aşağıdaki canlılardan hangisinin nesli tükenme tehlikesi altında olan bir tür değildir?

A) Panda B) Beyaz Gergedan C) Anadolu Leoparı D) Mamut

Çözüm: Mamut’un nesli tamamen tükenmiştir. Panda, Beyaz Gergedan ve Anadolu Leoparı ise nesli tükenme tehlikesi altında olan canlılardır.

Doğru cevap: D

---

Soru 5: Aşağıdakilerden hangisi bir canlının doğal yaşam alanı anlamına gelen kavramdır?

A) Habitat B) Popülasyon C) Ekosistem D) Biyoçeşitlilik

Çözüm: Bir canlının yaşadığı ve barınma, beslenme gibi yaşamsal faaliyetlerini sürdürdüğü doğal ortama habitat denir.

Doğru cevap: A