Basınç Alanları ve Özellikleri 9.Sınıf Coğrafya

Basınç Tipleri

45° enlemlerinde, deniz seviyesinde ve 15°C sıcaklıkta ölçülen 1013 mb (760 mm/civa) basınç değeri normal atmosfer basıncı olarak tanımlanır.

Basınç alanlarının bazı özellikleri şunlardır:

• Basınç, bir vektör değildir, skaler bir büyüklüktür.
• Basınç, bir yüzeye etki eder.
• Basınç, birim alan başına düşen kuvvet olarak tanımlanabilir.
• Basınç, sıvı veya gazın ağırlığı veya moleküllerinin çarpışmaları nedeniyle oluşur.
• Basınç alanları, sıvı veya gazın özelliklerini etkileyebilir.

Basınç alanlarının bazı örnekleri şunlardır:

• Atmosfer basıncı: Dünya’nın atmosferi, yüzeye yaklaşık 101.325 Pa’lık bir basınç uygular.
• Su basıncı: Suyun derinliği arttıkça, basıncı da artar.
• Gaz basıncı: Bir gazın basıncı, sıcaklığına ve hacmine bağlıdır.

1. Alçak Basınç (Siklon)

Atmosfer basıncının 1013 mb’dan düşük olduğu alanlardır.

Alçak Basınç Özellikleri

• Dikey yönlü hava hareketi yükselicidir. Bu nedenle bulutlanma ve yağış oluşabilir.
• Yatay yönlü hava hareketi çevreden merkeze doğrudur.
• Rüzgâr, Kuzey Yarım Küre’de hareket yönünün sağına, Güney Yarım Küre’de ise soluna doğru hareket eder.
• Nemli alanlar oldukları için, alçak basıncın etkili olduğu yerlerde ve günlerde sıcaklık farkı azdır.
• Hava hareketi her zaman yüksek basınçtan alçak basınca doğru gerçekleştiği için merkeze doğru rüzgâr çeker.

Alçak basınç alanlarının görüldüğü yerler
1. Ekvator ve çevresinde yıl boyunca görülür.
2. 60° enlemleri çevresinde, günlük hareket nedeniyle, yıl boyunca etkilidir.
3. Yazın karalarda, kışın denizlerde oluşur.
4. Gündüz karalar, gece denizler üzerinde oluşur.

Not: Termik alçak basıncın etkili olduğu alanlarda hava nemli ve sıcaktır. Dinamik alçak basıncın etkili olduğu alanlarda hava nemli ve soğuktur.

2. Yüksek Basınç (Antisiklon)

Atmosfer basıncının 1013 mb’dan yüksek olduğu alanlardır.

Yüksek Basınç Özellikleri

• Dikey yönlü hava hareketi alçalıcıdır. Bu nedenle bulutlanma ve yağış oluşmaz. Hava açık ve güneşlidir.
• Yatay yönlü hava hareketi merkezden çevreye doğrudur.
• Rüzgâr, Kuzey Yarım Küre’de hareket yönünün sağına, Güney Yarım Küre’de ise soluna doğru hareket eder.
• Kurak alanlar oldukları için, yüksek basıncın etkili olduğu yerlerde ve günlerde sıcaklık farkı fazladır.
• Hava hareketi her zaman yüksek basınçtan alçak basınca doğru gerçekleştiği için çevreye doğru rüzgâr gönderir.

Yüksek basınç alanlarının görüldüğü yerler
1. 90° enlemleri çevresinde yıl boyunca görülür.
2. 30° enlemleri çevresinde, günlük hareket nedeniyle, yıl boyunca etkilidir.
3. Yazın denizlerde, kışın karalarda oluşur.
4. Gündüz denizler, gece karalar üzerinde oluşur.

Not: Termik yüksek basıncın etkili olduğu alanlarda hava kuru ve soğuktur. Dinamik yüksek basıncın etkili olduğu alanlarda hava kuru ve sıcaktır.