Kirlilik, çevremizdeki hava, su ve toprağın, doğal dengesini bozan ve canlı sağlığına zarar veren maddelerle kirletilmesidir. Bu kirliliğin temelinde, plansız sanayileşme, bilinçsiz tarım uygulamaları, aşırı tüketim ve fosil yakıtların yoğun kullanımı gibi insan faaliyetleri yatmaktadır. Çevresel sorunlar sadece yerel kirlilikle sınırlı kalmayıp, küresel ölçekte ciddi sonuçlar doğurur. Örneğin, endüstriyel emisyonlar ve araç egzozları, **asit yağmurlarına** ve **küresel ısınmaya** neden olurken, yanlış gübre kullanımı su kaynaklarında **ötrofikasyona** yol açarak sucul ekosistemleri tehdit eder. Ayrıca, kloroflorokarbon (CFC) gazları gibi kimyasallar, Dünya’yı zararlı ultraviyole (UV) ışınlarından koruyan **ozon tabakasının incelmesine** neden olmuştur. Tüm bu çevre sorunları, biyoçeşitliliği azaltır, kaynakların tükenmesine yol açar ve nihayetinde tüm canlıların yaşamını riske atar. Bu test, kirliliğin türlerini ve yol açtığı küresel sorunları daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdaki çevre sorunlarından hangisi, azot oksitleri ($NO_{x}$) ve kükürt dioksit ($SO_{2}$) gazlarının atmosferdeki su buharı ile reaksiyonu sonucu oluşur?
A) Küresel ısınma
B) Ozon tabakasının incelmesi
C) Asit yağmurları
D) Ötrofikasyon

Doğru Cevap: C
Çözüm: Asit yağmurları, fosil yakıtların yakılmasıyla atmosfere salınan $NO_{x}$ ve $SO_{2}$ gazlarının, su buharıyla birleşerek nitrik asit ve sülfürik asit oluşturmasıyla meydana gelir.

2. Bir göl veya nehirdeki yosun ve alg popülasyonunun aşırı büyümesi ve ardından sudaki oksijen miktarının azalması, hangi kirlilik türünün sonucudur?
A) Hava kirliliği
B) Toprak kirliliği
C) Asit yağmurları
D) Ötrofikasyon

Doğru Cevap: D
Çözüm: Ötrofikasyon, tarımsal alanlardan gelen fosfat ve nitrat gibi besin maddelerinin su kaynaklarına karışması sonucu alg ve yosunların aşırı çoğalmasıdır. Bu durum, sudaki oksijeni tüketir ve sucul yaşamı tehdit eder.

3. Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan karbondioksit ($CO_{2}$) gazı, hangi küresel çevre sorununa neden olur?
A) Asit yağmurları
B) Ozon tabakasının incelmesi
C) Küresel ısınma ve iklim değişikliği
D) Su kirliliği

Doğru Cevap: C
Çözüm: $CO_{2}$, atmosferde ısıyı tutan bir sera gazıdır. Fosil yakıtların yakılmasıyla artan $CO_{2}$ miktarı, sera etkisini güçlendirerek küresel ısınmaya yol açar.

4. Aşağıdaki maddelerden hangisi, ozon tabakasının incelmesine neden olan ana kimyasal maddedir?
A) Karbondioksit ($CO_{2}$)
B) Kloroflorokarbon (CFC) gazları
C) Kükürt dioksit ($SO_{2}$)
D) Metan ($CH_{4}$)

Doğru Cevap: B
Çözüm: Kloroflorokarbon (CFC) gazları, buzdolapları ve spreylerde kullanılıyordu. Atmosferin üst katmanlarına çıkarak ozon moleküllerini parçalar ve ozon tabakasını inceltir.

5. Toprak kirliliğinin en yaygın nedenlerinden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sanayi tesislerinden çıkan dumanlar
B) Yanlış gübre ve pestisit kullanımı
C) Atık su deşarjı
D) Volkanik patlamalar

Doğru Cevap: B
Çözüm: Tarımsal faaliyetlerde kullanılan kimyasal gübre ve pestisitler, toprağa karışarak toprağın yapısını bozar ve toprak kirliliğine neden olur.

6. İnsan kaynaklı hava kirliliğinin en önemli kaynağı nedir?
A) Orman yangınları
B) Volkanik patlamalar
C) Fosil yakıtların yakılması (araçlar, santraller, endüstri)
D) Tarımsal faaliyetler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Dünya genelinde hava kirliliğinin büyük bir kısmı, ulaşım, enerji üretimi ve sanayi gibi alanlarda fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanmaktadır.

7. Asit yağmurlarının, ekosistemler üzerindeki en ciddi etkisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Atmosferdeki oksijen miktarını azaltması
B) Toprak ve su kaynaklarının pH değerini düşürerek canlılara zarar vermesi
C) Su buharı miktarını artırması
D) Sadece bitkileri etkilemesi

Doğru Cevap: B
Çözüm: Asit yağmurları, toprağın ve suyun asidik yapısını artırır. Bu durum, bitki köklerinin besin almasını zorlaştırır ve göllerdeki balıkların ölmesine neden olabilir.

8. Aşağıdakilerden hangisi su kirliliğini önlemek için alınabilecek bir tedbir değildir?
A) Atık suların arıtılması
B) Tarımda kimyasal gübre kullanımının artırılması
C) Sanayi atıklarının kontrol altına alınması
D) Bireysel su tüketiminin azaltılması

Doğru Cevap: B
Çözüm: Kimyasal gübrelerin artırılması, su kaynaklarında ötrofikasyona ve kirliliğe neden olur.

9. Küresel ısınma sonucu aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi beklenmez?
A) Deniz seviyelerinin yükselmesi
B) Buzulların erimesi
C) Çölleşmenin artması
D) Biyoçeşitliliğin artması

Doğru Cevap: D
Çözüm: İklim değişikliği, habitat kaybına ve türlerin yaşam alanlarının değişmesine neden olduğu için biyoçeşitliliği azaltır.

10. Evsel ve endüstriyel atıkların toprağa gelişi güzel atılması, hangi kirlilik türüne yol açar?
A) Hava kirliliği
B) Toprak kirliliği
C) Ozon incelmesi
D) Asit yağmurları

Doğru Cevap: B
Çözüm: Evsel ve endüstriyel atıklar, toprakta birikerek toprağın yapısını ve kimyasal dengesini bozar.

11. Plastik atıkların okyanuslara karışması, deniz ekosistemlerini nasıl etkiler?
A) Deniz canlılarına besin kaynağı olur.
B) Deniz suyunu temizler.
C) Deniz canlılarının yaşam alanlarını daraltır ve onları zehirler.
D) Deniz seviyesini yükseltir.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Deniz canlıları plastik atıkları yiyecek sanabilirler, bu da sindirim sistemlerini tıkayarak ölümlerine neden olur. Mikroplastikler ise besin zincirinde birikerek canlıları zehirler.

12. Ozon tabakasının incelmesinin canlılar üzerindeki en önemli etkisi nedir?
A) Sıcaklıkların düşmesi
B) Kanser vakalarının artması
C) Hayvanların daha hızlı büyümesi
D) Bitkilerin daha hızlı fotosentez yapması

Doğru Cevap: B
Çözüm: Ozon tabakası, Güneş’ten gelen zararlı ultraviyole (UV) ışınlarını filtreler. Ozon tabakası inceldiğinde, bu ışınlar daha fazla yeryüzüne ulaşır ve cilt kanseri gibi hastalıkların artmasına yol açar.

13. Ekolojik ayak izini azaltmak için bir birey, günlük yaşamında ne yapmalıdır?
A) Her gün et ağırlıklı beslenmek
B) Toplu taşıma yerine özel araç kullanmak
C) Enerji verimli ev aletleri kullanmak
D) Geri dönüşüm yapmamak

Doğru Cevap: C
Çözüm: Enerji verimli ürünler, daha az elektrik tüketerek karbon salınımını azaltır.

14. Birincil kirleticilerin (örn. $SO_{2}$) atmosferdeki tepkimeleri sonucunda oluşan kirleticilere ne ad verilir?
A) İkincil kirleticiler
B) Birincil kirleticiler
C) Doğal kirleticiler
D) Sınırlı kirleticiler

Doğru Cevap: A
Çözüm: Asit yağmurlarına neden olan sülfürik asit ve nitrik asit, atmosferdeki birincil kirleticilerin (SO2 ve NOx) su buharı ile tepkimeye girmesi sonucu oluşan ikincil kirleticilerdir.

15. Kentsel hava kirliliğini azaltmak için en etkili önlem aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fabrika sayısını artırmak
B) Bireysel araç kullanımını teşvik etmek
C) Toplu taşıma sistemlerini ve bisiklet yollarını geliştirmek
D) Ormanları yerleşim alanına dönüştürmek

Doğru Cevap: C
Çözüm: Toplu taşıma ve bisiklet yolları, bireysel araç kullanımını azaltarak kentsel hava kirliliğine neden olan egzoz emisyonlarını düşürür.