Ülkemiz dünya üzerindeki coğrafi konumu itibarıyla benzersiz özellikler taşımaktadır. Bu konum özellikleri fırsat ve riskleri de beraberinde getirmektedir. İyi değerlendirildiğinde fırsatlar, ilgisiz kalındığında riskler taşımaktadır. Bu fırsat ve riskler tarih boyunca görülmüştür. Güçlü olan ve fırsatları iyi değerlendirenler varlığını sürdürürken diğerleri tarih sahnesinden silinmiştir.
Ülkemizin Mutlak Konumu ve Sonuçları
Türkiye 360 – 420 Kuzey paralelleri ile 260 – 450 Doğu meridyenleri arasında yer alır.
Ülkemizin mutlak konumunun sonuçları şunlardır;
- En kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km uzaklık vardır.
- Yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
- Sürekli rüzgarlardan batı rüzgarları etkilidir.
- Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltır. Güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı arttırır.
- Cephe yağışları görülür.
- Güneyden kuzeye doğru Güneş ışınlarının geliş açısı azalır, gölge boyu uzar, sıcaklık azalır.
- Güneyden kuzeye doğru çizgisel hız azalır, yerçekimi artar, gecegündüz süre farkı artar.
- Türkiye subtropikal kuşakta yer alır. Bunun sonucu buzullar ve buzulların oluşturduğu yer şekilleri azdır. Akdeniz ikliminin etkisi egemendir.
- Güneş ışınlarını hiç bir zaman 90° açıyla alamaz. Gölge boyu sıfır olmaz. 21 Aralık’ta en uzun gece, 21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır.
- 21 Haziranda yaz, 21 Aralıkta kış mevsimi başlar.
- Dağların güneye bakan yamaçları daha sıcaktır (Bakı durumu)
- Karadeniz’in suları Akdeniz’in sularından daha serin ve daha az tuzludur.
- Meridyenler arası yaklaşık 85 km’dir.
- En doğusu ile en batısı arasında 76′ dakikalık yerel saat farkı vardır.
- 3. saat dilimini ortak saat olarak kullanır.
- Yerel saati başlangıç meridyeninden daha ileridir.
- Ilıman iklim görülür.
Bilgi: Yerel saat, Ekvator’a ve Başlangıç Meridyeni’ne uzaklık, çizgisel hız, Güneş ışınlarının yatay düzleme gelme açısı, yatay düzlemde gölge boyu, gece-gündüz süreleri sadece mutlak konumla ilgilidir. Ancak, iklim, bitki örtüsü, sıcaklık, tarım ürünleri mutlak konumla ilgili olmakla beraber göreceli konumdan da etkilenir.
Ülkemizin Göreceli Konumu ve Sonuçları
- Eski Dünya karaları olan Asya, Avrupa ve Afrika arasında yer alır.
- Asya ile Avrupa arasında siyasi, kültürel ve ekonomik açıdan köprü konumundadır.
- Üç tarafı denizlerle çevrilidir. Bundan dolayı çeşitli iklim, doğal bitki örtüsü, toprak tipleri ve hayvan türleri görülür.
- İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olduğundan jeopolitik önemi fazladır. İşlek deniz yolları üzerindedir.
- Ortadoğu ve Kafkas petrollerine yakındır. Bu da Türkiye’nin stratejik önemini artırmıştır. Petrolde transit taşımacılık gelişmiştir.
- Ortalama yüksekliği fazladır. Bundan dolayı buzullar ve buzul şekillerine rastlanır.
- Yükselti batıdan doğuya doğru artar. Bunun sonucunda batıdan doğuya doğru sıcaklık azalır.
- Yerşekilleri çeşitlidir. Bunun sonucunda, aynı anda dört mevsim koşulları yaşanır. Kısa mesafelerde iklim değişir. Gerçek alanı ile izdüşüm alanı arasında fark fazladır.
- Dağlar doğu-batı yönünde uzanır. Bunu sonucunda doğu-batı yönünde ulaşım kolay, kuzey-güney yönünde zordur. Karadeniz ve Akdeniz’de dağlar denize paralel, Ege’de dik uzanır.
- Rize’de turunçgil ve kivi, Iğdır’da pamuk, Anamur’da muz yetiştirilir.
- Genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir.
- Alp-Himalaya dağ sistemi ile Tersiyer Dönem’de oluşan genç oluşumlu bir ülkedir. Bunun sonucunda faylar, depremler, kaplıcalar ve maden suları çoktur. Yerşekilleri düzleşmemiştir. Akarsular denge profiline ulaşmamıştır.
- Zengin ve çeşitli yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahiptir.
