Tutulma: Bir gök cisminin önüne başka bir gök cismi geldiği zaman o gök cisminin bütününün ya da bir kısmının görülmemesine denir.

• Tutulmalar birer gölge olayıdır.
• Tutulmalar ışığın doğrusal yolla yayıldığını kanıtlar.
• Dünya’dan gözlemlenebilen tutulmalar, Güneş tutulması ve Ay tutulmasıdır.
• Her iki tutulma da Ay’ın Dünya etrafında hareketi ile gerçekleşir.

Güneş Tutulması

• Ay’ın gölgesinin Dünya üzerinde belirli bir alana düşmesi olayına denir.
• Ay, Dünya ile Güneş arasında girer.
• Güneş, Ay ve Dünya aynı doğrultuda sıralanır.
• Gündüz vakti yaşanan bölgeden gözlemlenebilir.
• Ay’ın gölgesinin Dünya üzerine düştüğü bölgelerde gözlemlenir.
• Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir.
• Ay, Güneş’e en yakın konumdadır.
• Ay tutulmasına göre daha kısa süreli gerçekleşir.
• Ay tutulmasına göre daha dar alanda gözlemlenir.
• Çıplak gözle bakmak göz sağlığı için tehlikelidir. Özel filtreli araçlarla izlenmelidir.

Ay Tutulması

• Dünya’nın gölgesinin Ay’ın üzerine düşmesi olayına denir.
• Güneş, Dünya ve Ay aynı doğrultu üzerinde sıralanır.
• Dünya üzerinde gece yaşanan bölgelerde gözlemlenir.
• Ay’ın dolunay evresinde gerçekleşir.
• Ay, Güneş’e en uzak konumdadır.
• Güneş tutulmasına göre daha uzun sürelidir.
• Güneş tutulmasına göre daha geniş alanda gözlemlenir.
• Çıplak gözle izlenebilir.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Aşağıdaki olaylardan hangisi, Güneş tutulmasının gerçekleştiği andaki Güneş, Ay ve Dünya’nın konumunu doğru olarak gösterir?

A) Güneş $\rightarrow$ Dünya $\rightarrow$ Ay

B) Dünya $\rightarrow$ Güneş $\rightarrow$ Ay

C) Güneş $\rightarrow$ Ay $\rightarrow$ Dünya

D) Ay $\rightarrow$ Güneş $\rightarrow$ Dünya

Çözüm 1:

Güneş tutulmasında, Ay, Güneş ile Dünya arasına girer ve Güneş’i kapatarak gölgesini Dünya’nın üzerine düşürür. Bu nedenle doğru sıralama Güneş $\rightarrow$ Ay $\rightarrow$ Dünya şeklindedir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 2:

Ay tutulması ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Ay, dolunay evresindeyken gerçekleşir.

B) Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer.

C) Dünya’nın gece yaşanan bölgelerinde gözlenebilir.

D) Güneş tutulmasına göre daha uzun sürelidir.

Çözüm 2:

Ay tutulmasında, Ay, Dünya’nın gölgesine girer. Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşmez, tam tersi Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer. Ay’ın gölgesinin Dünya’ya düşmesi Güneş tutulması olayıdır.

Doğru Cevap: B

---

Soru 3:

Bir gök cisminin önüne başka bir gök cisminin gelmesiyle ilkinin bütününün veya bir kısmının görünmez olması olayına ne ad verilir?

A) Evre

B) Tutulma

C) Dönme

D) Dolunay

Çözüm 3:

Bu durumun tanımı, bir gök cisminin diğerini kapatarak gölgelemesi ve görünmez hale getirmesi olayı olan Tutulma’dır.

Doğru Cevap: B

---

Soru 4:

Güneş tutulmasını izleyen bir kişi, aşağıdaki önlemlerden hangisine kesinlikle uymalıdır?

A) Sadece dolunay evresinde izlemelidir.

B) Özel filtreli koruyucu gözlükler kullanmalıdır.

C) Tutulmayı sadece gece yaşanan bölgelerde izlemelidir.

D) Tutulmayı çıplak gözle, risksiz bir şekilde izleyebileceğini bilmelidir.

Çözüm 4:

Güneş tutulması sırasında Güneş’e direkt bakmak kalıcı göz hasarlarına yol açabilir. Bu nedenle Güneş tutulmalarının izlenmesi için özel filtreli koruyucu gözlüklerin kullanılması şarttır. Çıplak gözle izlemek tehlikelidir.

Doğru Cevap: B

---

Soru 5:

Ay tutulması sırasında Ay, hangi evrede bulunmalıdır?

A) Yeni Ay

B) İlk Dördün

C) Son Dördün

D) Dolunay

Çözüm 5:

Ay tutulmasının gerçekleşebilmesi için Ay, Dünya’nın tam arkasında, Güneş’e en uzak konumda olmalı ve bu konum Ay’ın Dolunay evresine denk gelmelidir.

Doğru Cevap: D

---

Soru 6:

Ay tutulmasının Güneş tutulmasına göre daha geniş bir alandan gözlenebilmesinin temel nedeni nedir?

A) Ay’ın Dünya’ya yakın olması

B) Ay’ın dolunay evresinde olması

C) Dünya’nın Ay’dan çok daha büyük olması

D) Ay tutulmasının daha uzun sürmesi

Çözüm 6:

Ay tutulması sırasında Ay’ın üzerine düşen gölgeyi oluşturan gök cismi Dünya’dır. Dünya’nın gölgesi Ay’ınkine göre çok daha büyük olduğu için, Ay’ın bu büyük gölgeye girmesi, Dünya üzerinde daha geniş bir alandan ve daha uzun süre gözlemlenmesini sağlar.

Doğru Cevap: C

---

Soru 7:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi hem Güneş tutulması hem de Ay tutulması için ortak bir özelliktir?

A) Her ikisi de sadece Yeni Ay evresinde gerçekleşir.

B) Her ikisi de çıplak gözle güvenle izlenebilir.

C) Her ikisi de ışığın doğrusal yayıldığını kanıtlar.

D) Her ikisi de Dünya’nın sadece gündüz yaşanan kısmından gözlenir.

Çözüm 7:

Tutulmalar, ışık kaynağından gelen ışınların bir cisim tarafından kesilmesiyle oluşur. Bu, ışığın doğrusal yayıldığının en önemli kanıtlarından biridir. Yeni Ay evresi sadece Güneş tutulması için, çıplak gözle izlenebilme sadece Ay tutulması için, gündüz gözlemlenme ise sadece Güneş tutulması için geçerlidir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 8:

Ay tutulmasının gerçekleştiği bir anda, Güneş, Dünya ve Ay’ın konum sıralaması nasıldır?

A) Ay’ın gölgesi, Güneş ile Dünya arasına düşmüştür.

B) Dünya, Güneş ile Ay arasına girmiştir.

C) Ay, Güneş ve Dünya’dan en uzakta konumlanmıştır.

D) Güneş, Ay’ın gölgesinde kalmıştır.

Çözüm 8:

Ay tutulmasında, Dünya, Güneş ile Ay arasına girerek Ay’ın üzerine gölge düşürür. Bu nedenle Ay, Dünya’nın gölgesinde kalır.

Doğru Cevap: B