İnsanların doğal, ekonomik, sosyal ve siyasal sebeplerden dolayı sürekli yaşadığı yerlerden başka yerlere toplu veya bireysel olarak yerleşmelerine göç denir. İlk Çağ’da göçler daha çok doğa olaylarından kaynaklanırken, zaman içerisinde ekonomik, siyasi ve sosyal meseleler de göçlere sebep olmuştur.
Bilgi: Göç olaylarının temelindeki faktör insanların geçimlerini sağlamak için tarım ve hayvancılık, açısından elverişli yerleri elde etme isteğidir. İnsanlar, nüfusları artınca, doğal kaynakların artan nüfusu beslemekte yetersiz olduğu yerlerden, tarım hayvancılık potansiyelinin fazla olduğu yerlere doğru göç etmişlerdir.
Göçler bazen bireysel veya toplu; bazen sürekli veya geçici; bazen gönüllü veya zorunlu; bazen kısa veya uzun mesafelerde gerçekleşmiştir. Göçlerin İlk Çağ`daki önemli örneklerinden biri Geç Tunç Çağı sonlarına denk gelen MÖ 1200’lerde, Deniz Kavimleri Göçü veya Ege Göçleri adıyla anılan göç dalgasıdır. (Doğu Avrupa ve Balkanlardan kaynaklanan bu göçler ekonomik, askeri ve siyasi zorunluluklar sonucunda Dor adı verilen toplulukların Yunanistan’ı istila etmeleriyle meydana gelmiştir.)
Dorlar yüzünden uygarlıkları yıkılan Akalar, Anadolu’ya kitleler halinde göç etmişlerdir. Anadolu’ya ilk gelenler İonlar ve daha sonra Aioller olmuştur. Diğer yandan Balkanlar üzerinden Anadolu’ya gelen Frigler, Hitit devletinin yıkılmasında etkili olmuştur. (Bu göçler, birdenbire değil yavaş yavaş gerçekleşen istilalar şeklinde gerçekleşmiştir.)
Göçleriyle öne çıkan topluluklardan biri olan Yahudiler tarihleri boyunca üzerinde yaşadıkları farklı bölgelerden doğrudan ya da dolaylı olarak çıkarılmışlardır. Hem göçmen hem de mülteci olarak yaşadıkları bu deneyim, Yahudi kimliğini ve dini uygulamalarını birçok yönden şekillendirmiş, bu yüzden de Yahudilerin tarihinde önemli bir unsur olmuştur.
Yahudilerin bilinen en eski göçlerinden biri Antik Mısır’dan çıkışlarıdır. Buradan Kenan ülkesi adını verdikleri Filistin topraklarına yerleşen Yahudiler, burada kurdukları İsrail Krallığı’nın Asurlular tarafından işgali ile daimi sürgüne gönderilmişler, dünyanın farklı bölgelerine dağılmışlardır. İsrailoğullarının diğer devleti olan Yehuda Krallığı’nı Babilliler yıkmış ve bu devletin sakinlerini de Babilliler sürgün etmişlerdir. Daha sonra, Pers – Ahameniş İmparatoru Büyük Kiros’un hükümdarlığı döneminde, Yehuda’ya geri gönderilmişler, ancak Roma İmparatorluğu tarafından yeniden sürgün edilmişlerdir. (Böylece Roma İmparatorluğu döneminde 2000 yıllık göçleri başlamış, Yahudiler Roma topraklarının dört bir yanına dağılmışlardır.)
Türklerin Orta Asya’dan Göçleri
Türkler Orta Asya’dan iklim şartları, ekonomik güçlükler, Türk boyları arasındaki mücadeleler ve dış baskılar sebebiyle göç etmişlerdir. Orta Asya da sıcaklığın artması kuraklık ve çölleşmeye yol açmış ve yurtlarında iklim değişikliği sonucu oluşan kuraklık, toprakları verimsizleştirmiştir. Ortaya çıkan geçim sıkıntısı ve toprakların artan nüfusa yetmemesi göçlere sebep olmuştur.
Bilgi: Batıya giden Türklerin bir kısmı Hazar Denizi’nin kuzeyinden Karadeniz’in kuzeyi ve Avrupa’ya, bir kısmı da Hazar Denizi’nin güneyinden İran, lrak, Suriye, Mısır, Anadolu’ya doğru göç etmişlerdir. Türkler ulaştıkları bölgelerdeki kavimleri sıkıştırarak onları da göçe zorlamışlardır.
Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra dağılan Hunların bir bölümü Balkaş gölü ile Aral gölü arasındaki topraklarda yaşamaya devam etmiştir. Aral gi ‘ivarında 200 sene kadar hayatlarını sürdüren Batı Hunlarının nüfusları artmış ve toprakları yetersiz kalmaya başlamıştır. Başka Türk Boylarının katılmasıyla güçlenen Hunlar, MS 374‘te Volga (İtil) nehrini aşarak Avrupa’ya doğru ilerlemeye başlamışlardır. Türklerin bu ilerlemeleri karşısında önlerinde bulunan Vizigot, Lombard, Burgond, Ostrogot, Süev, Alan, Vandal, Sakson, Frank, Germen, Gepit gibi birçok kavim hareketlenerek batıya doğru kaçmışlardır. (Romalılar kendilerinden olmayan bu insanları barbar olarak tanımlamıştır.) Barbar akınları Roma’da büyük bir yıkıma yol açmış ve bu olay tarihe Kavimler Göçü olarak geçmiştir (375).
