Ekolojik piramitler, bir ekosistemdeki beslenme basamakları (trofik düzeyler) arasındaki ilişkileri grafiksel olarak gösteren yapılardır. Üç ana piramit türü bulunur. **Enerji Piramidi**, besin zincirinde bir basamaktan bir üst basamağa aktarılan enerji miktarını gösterir. Enerjinin her basamakta büyük bir kısmı ($%90$’ı) ısı olarak kaybolduğu için, bu piramit her zaman tabandan tepeye doğru daralır ve dik bir üçgen şeklindedir. **Biyokütle Piramidi**, her basamaktaki toplam canlı kütlesini (biyokütle) temsil eder. Genellikle diktir (üreticilerin biyokütlesi en fazladır), ancak bazı sucul ekosistemlerde ters dönebilir (örneğin, küçük fitoplanktonların büyük zooplankton kütlesini desteklemesi). Son olarak, **Birey Sayısı Piramidi**, her basamaktaki birey sayısını gösterir. Bu piramit de, büyük bir ağacın üzerindeki çok sayıda böcek popülasyonu gibi durumlarda ters veya düzensiz bir şekil alabilir. Tüm piramitlerin tabanında her zaman üreticiler bulunur ve piramidin şekli ne olursa olsun, bir üst basamağa aktarılan enerji miktarı her zaman azalır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Ekolojik piramitlerde her zaman dik bir üçgen şeklinde olan ve asla ters dönmeyen piramit türü hangisidir?
A) Biyokütle Piramidi
B) Birey Sayısı Piramidi
C) Enerji Piramidi
D) Madde Piramidi

Doğru Cevap: C
Çözüm: Enerji, besin zinciri boyunca her basamakta yaklaşık %90 oranında ısı olarak kaybedildiği için, bir üst basamağa aktarılan enerji miktarı her zaman azalır ve bu piramit asla ters dönemez.

2. Bir ekosistemdeki toplam biyokütlenin en fazla olduğu trofik düzey hangisidir?
A) Birincil tüketiciler
B) İkincil tüketiciler
C) Üreticiler
D) Üçüncül tüketiciler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Besin piramidinin tabanını oluşturan üreticiler, güneş enerjisini kimyasal enerjiye çevirerek en fazla enerjiyi depolarlar ve dolayısıyla toplam biyokütleleri en fazladır.

3. Bir ekosistemde birincil tüketicilerin biyokütlesinin, üreticilerin biyokütlesinden daha az olmasının temel nedeni nedir?
A) Birincil tüketicilerin daha büyük canlılar olması
B) Enerjinin bir üst basamağa %100 oranında aktarılması
C) Enerji kaybının olması
D) Birincil tüketicilerin fotosentez yapamaması

Doğru Cevap: C
Çözüm: Üreticiler tarafından depolanan enerjinin sadece bir kısmı birincil tüketicilere aktarılırken, büyük kısmı ısı olarak kaybolur. Bu nedenle birincil tüketicilerin biyokütlesi, üreticilerden daha azdır.

4. Bir çam ağacının üzerindeki tırtıl popülasyonu ve bu tırtılları yiyen kuş popülasyonu için çizilecek birey sayısı piramidi nasıl bir şekil alır?
A) Dik ve düzenli
B) Ters dönmüş
C) Düzensiz veya ters dönmüş
D) Her zaman düz

Doğru Cevap: C
Çözüm: Bir çam ağacı (tek birey) çok sayıda tırtılı (çok sayıda birey) desteklerken, bu tırtıllar daha az sayıda kuşu destekler. Bu durum, birey sayısı piramidinin düzensiz veya ters dönmesine neden olabilir.

5. Bir besin zincirinde, bir üst basamağa aktarılan enerji miktarı yaklaşık olarak yüzde kaçtır?
A) %10
B) %50
C) %90
D) %100

Doğru Cevap: A
Çözüm: Ekolojik piramitlerde **%10 Kuralı** olarak bilinen duruma göre, bir basamaktaki enerjinin yalnızca %10’u bir üst beslenme düzeyine aktarılır.

6. Aşağıdaki piramit türlerinden hangisi, bir ekosistemdeki canlılar arasındaki enerji akışının en doğru ve güvenilir göstergesidir?
A) Biyokütle Piramidi
B) Birey Sayısı Piramidi
C) Enerji Piramidi
D) Canlılık Piramidi

Doğru Cevap: C
Çözüm: Enerji piramidi, tüm piramitler arasında en doğru olanıdır, çünkü enerji akışındaki kaçınılmaz kayıpları açıkça gösterir ve bu nedenle asla ters dönmez.

7. Bir su ekosisteminde, üretici olan fitoplanktonların (çok küçük canlılar) biyokütlesinin, birincil tüketici olan zooplanktonların biyokütlesinden daha az olduğu bir durum, hangi piramit için geçerlidir?
A) Enerji Piramidi
B) Biyokütle Piramidi
C) Birey Sayısı Piramidi
D) Hepsi için geçerlidir.

Doğru Cevap: B
Çözüm: Bazı su ekosistemlerinde, üreticiler (fitoplankton) hızla çoğaldıkları ve sürekli tüketildikleri için anlık biyokütleleri, onları yiyen zooplanktonlardan daha az olabilir. Bu, biyokütle piramidinin ters döndüğü bir örnektir.

8. Besin zincirinin en üst basamağında yer alan ve en az enerjiye sahip olan canlılara ne ad verilir?
A) Birincil tüketiciler
B) Üçüncül tüketiciler
C) Üreticiler
D) Ayrıştırıcılar

Doğru Cevap: B
Çözüm: Besin zincirinde yukarı çıkıldıkça enerji azaldığı için, piramidin en tepesinde yer alan üçüncül tüketiciler en az enerjiye sahip olurlar.

9. Biyolojik birikim (biyomagnifikasyon), bir ekosistemdeki zehirli maddelerin hangi piramidin basamaklarında en fazla biriktiğini gösterir?
A) Enerji Piramidi
B) Biyokütle Piramidi
C) Birey Sayısı Piramidi
D) Hiçbiri

Doğru Cevap: B
Çözüm: Biyolojik birikim, zehirli maddelerin besin zinciri boyunca artan konsantrasyonunu ifade eder. Biyokütle piramidinde yukarı doğru çıkıldıkça bu maddelerin yoğunluğu artar.

10. Bir ekosistemdeki besin piramidinin en alt basamağında bulunan ve diğer canlılar için enerji kaynağı sağlayan canlı grubu hangisidir?
A) Tüketiciler
B) Ayrıştırıcılar
C) Parazitler
D) Üreticiler

Doğru Cevap: D
Çözüm: Üreticiler, güneş enerjisini kullanarak kendi besinlerini sentezler ve besin piramidinin temelini oluştururlar.

11. Ekolojik piramitlerde bir üst basamağa geçerken, aşağıdakilerden hangisinin miktarı genellikle artar?
A) Toplam enerji
B) Biyokütle
C) Birey sayısı
D) Depo edilen zehirli madde miktarı

Doğru Cevap: D
Çözüm: Enerji ve biyokütle her basamakta azalırken, DDT gibi çözünmeyen zehirli maddeler, biyolojik birikim yoluyla bir üst basamakta daha yoğun hale gelir.

12. Aşağıdakilerden hangisi, ekolojik piramitlerin temel özelliklerinden biri değildir?
A) Genellikle üreticilerden tüketicilere doğru ilerlerler.
B) Farklı piramit türleri, farklı ekolojik verileri temsil eder.
C) Tüm piramitler her zaman dik ve düzenli bir şekle sahiptir.
D) En üst basamakta yer alan canlılar en az enerjiye sahiptir.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Biyokütle ve birey sayısı piramitleri ters dönebilirken, sadece enerji piramidi her zaman diktir.

13. Bir besin zincirinde 1000 joule enerji depolayan bitkilerden beslenen birincil tüketicilere aktarılan enerji miktarı teorik olarak ne kadardır?
A) 1000 joule
B) 100 joule
C) 10 joule
D) 1 joule

Doğru Cevap: B
Çözüm: %10 kuralına göre, 1000 joule enerjinin sadece %10’u birincil tüketicilere aktarılır. Bu da 100 joule enerjiye denk gelir.

14. Birey sayısı piramidinin ters döndüğü bir duruma aşağıdaki örneklerden hangisi verilebilir?
A) Otların otçullarla beslenmesi
B) Büyük bir ağacın, binlerce böcek tarafından istila edilmesi
C) Tavşanların tilkiler tarafından avlanması
D) Fitoplanktonların zooplanktonlar tarafından yenmesi

Doğru Cevap: B
Çözüm: Bir ağaç (1 birey) binlerce böceğe (çok sayıda birey) besin kaynağı sağlar. Bu durum, birey sayısı piramidini ters çevirir.

15. Ekolojik piramitler, bir ekosistemdeki hangi iki temel sürecin işleyişini görselleştirmek için kullanılır?
A) Evrim ve adaptasyon
B) Doğal seçilim ve mutasyon
C) Madde döngüsü ve enerji akışı
D) Popülasyon ve komünite dinamikleri

Doğru Cevap: C
Çözüm: Ekolojik piramitler, bir ekosistemde maddelerin (biyokütle) ve enerjinin bir trofik düzeyden diğerine nasıl aktarıldığını görselleştirmek için kullanılır.