Belirli bir toprak üzerinde ülkü birliği etrafında birleşen insanların, bağımsız olarak bir yönetim altında örgütlenmeleri ile oluşan varlığa devlet denir. Devletçilik ise ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda devletin sorumluluk üstlenmesidir.
Atatürk’ün devletçilik ilkesi, Türkiye’nin en kısa zamanda kalkınmasını, özellikle ekonomik alanda özel teşebbüsün yapamayacağı büyük yatırımları devletin yapmasını öngörür. Özel sektörü yok saymaz, hatta güçlendirmeye çalışır. Bu uygulama günümüzde karma ekonomi olarak adlandırılmaktadır.
Devletçiliğin uygulanmasında etkili olan nedenler şunlardır:
- Özel sektörün elinde kalkınma hamlelerini gerçekleştirecek sermaye gücünün olmaması
- 1929 dünya ekonomik bunalımının Türkiyeyi de olumsuz etkilemesi
- Sosyal adaletin sağlanmak istenmesi
- Bölgeler arasındaki kalkınmışlık farklılıklarının giderilmek istenmesi
Devletçilik İlkesinin Özellikleri
- Dışarıdan alınan bir ekonomi modeli değildir, Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve şartlarına uygun olarak geliştirilmiştir.
- Milliyetçilik ve halkçılık ilkesine dayanır.
- Türk ekonomisini geliştirmek, sosyal ve kültürel kalkınmayı sağlamak amacıyla uygulanmıştır. Bu nedenle devletin; sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yatırım yapmasını sağlamıştır.
- Kamu yararının gerektirdiği alanlarda özel sektörün yapamadığı işlerin devlet tarafından yapılmasını öngörmüş, sermayesi olan herkesi üretime teşvik etmiştir.
- Devletçilik ilkesi, bir yandan ülke kalkınmasını diğer yandan da toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamasını amaçlar. Bunu gerçekleştirmek için de devletin; sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yatırım yapmasını öngörür.
Devletçilik İlkesinin Uygulanmasının Türk Toplumuna sağladığı Yararlar
- Toplumsal kalkınma hızlanmış, Türk milleti ihtiyaçlarının büyük bir kısmını kendi üretimiyle karşılamaya başlamıştır.
- Devlet ile vatandaş arasındaki bağlar güçlenmiştir.
- Toplumun sosyal ve kültürel alanlardaki gelişimi desteklenerek refah düzeyi yükselmiştir.
- Ülkenin kaynakları planlı bir şekilde kullanılarak ekonomi canlandırılmıştır.
- Bölgeler arası kalkınmışlık farkları azaltılmıştır.
- Sanayi alanında kısa sürede önemli ilerlemeler sağlanmış, un, şeker, tekstil ve demir- çelik fabrikaları kurulmuş; çeşitli işletmeler ve demir yolları yabancılardan satın alınarak millîleştirilmiştir.
- 1934’te yürürlüğe giren l. Beş Yıllık Sanayi Planı başarıyla uygulanarak ülke bayındır hâle gelmiştir.
Devletçilik İlkesini Güçlendiren İnkılap ve Uygulamalar
- Beş Yıllık Kalkınma Planlarının hazırlanıp, uygulanması
- Eğitim, sağlık, kültür ve sanat alanlarında halkın ihtiyaçlarını karşılamak için devlet tarafından yatırımlar yapılması
- Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün (MTA) kurulması
- Temel tüketim mallarının fiyatlarının devlet tarafından belirlenmesi
- Devlet demir yollarının kurulması
- Devlet çiftliklerinin kurulması
- Devletin para politikasını belirlemek üzere Merkez Bankasının kurulması
- Yatırımları desteklemek üzere Sümerbank, Etibank, Halkbank gibi millî bankaların kurulması
