Coğrafya biliminin günümüzdeki en önemli destekçilerinden biri olan **Mekânsal Bilgi Teknolojileri**, coğrafi verilerin toplanması, depolanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve sunulması için kullanılan teknolojik sistemlerdir. Bu teknolojilerin başında **Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)**, **Uzaktan Algılama (UA)**, **Küresel Konumlama Sistemleri (GPS)** ve **Haritalama Teknolojileri** gelir. **CBS**, farklı katmanlardaki verileri (yol, bina, nüfus vb.) bir araya getirerek mekânsal analizler yapmaya olanak tanır. **Uzaktan Algılama**, uydu veya hava araçları gibi platformlardan yeryüzü hakkında veri toplamayı ifade eder ve bu veriler genellikle görüntü formatındadır. **GPS** ise, uydular aracılığıyla konum belirlemeye yarayan bir sistemdir. Bu teknolojiler, afet yönetiminden şehir planlamasına, tarımdan çevre izlemeye kadar pek çok alanda kullanılmaktadır. Mekânsal bilgi teknolojileri, coğrafi verileri daha anlamlı ve kullanılabilir hale getirerek hem bilimsel araştırmalara hem de günlük hayattaki karar verme süreçlerine büyük katkılar sağlamaktadır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki bilgi teknolojilerinden hangisi, farklı coğrafi verileri katmanlar halinde birleştirerek analiz etme ve sorgulama yeteneğine sahiptir?

A) Uzaktan Algılama (UA)
B) Küresel Konumlama Sistemleri (GPS)
C) Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)
D) Navigasyon Sistemleri
E) Jeodezi

Çözüm:
**Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)**, coğrafi verilerin toplanmasını, depolanmasını ve farklı veri türlerini (katmanları) bir araya getirerek mekânsal analizler yapılmasını sağlayan bir yazılım ve donanım bütünüdür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdakilerden hangisi, uzaktan algılama teknolojisiyle elde edilen bir veri türüdür?

A) Bir şehrin yıllık nüfus artış hızı.
B) Bir bölgedeki toprak türlerinin listesi.
C) Bir uydu tarafından çekilen orman yangını görüntüsü.
D) Bir ilçenin mahallelerinin isimleri.
E) Bir akarsuyun debisi.

Çözüm:
**Uzaktan algılama**, yeryüzüne temas etmeden, uydu veya hava araçları gibi platformlar aracılığıyla veri (genellikle görüntü) toplamayı ifade eder. Yangın görüntüsü, bu verilere bir örnektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Bir kişinin cep telefonundaki harita uygulamasının, uydulardan aldığı sinyallerle anlık olarak yerini belirlemesi, hangi teknolojinin kullanımına bir örnektir?

A) Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)
B) Küresel Konumlama Sistemleri (GPS)
C) Uzaktan Algılama (UA)
D) Lidar
E) Coğrafi Bilişim

Çözüm:
**Küresel Konumlama Sistemleri (GPS)**, yörüngedeki uydular aracılığıyla yeryüzündeki herhangi bir noktanın anlık konumunu belirlemeyi sağlayan bir teknolojidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 4:

Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin (CBS) faydalarından biri **değildir**?

A) Afet risk haritaları oluşturmak.
B) Kentsel altyapı planlaması yapmak.
C) Çevresel izleme ve analizler gerçekleştirmek.
D) Sanat tarihi araştırmaları yapmak.
E) Tarım arazilerinin verimliliğini analiz etmek.

Çözüm:
CBS, mekânsal verilerle çalıştığı için coğrafi alanlarla ilgili faydalar sağlar. Sanat tarihi araştırmaları, mekânsal verilerle doğrudan ilişkili bir alan değildir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir drone’un, bir bölgenin 3 boyutlu modelini çıkarmak için havadan aldığı yüksek çözünürlüklü fotoğraflar, aşağıdaki teknolojilerden hangisinin kapsamına girer?

A) Küresel Konumlama Sistemleri
B) Coğrafi Bilgi Sistemleri
C) Navigasyon Sistemleri
D) Uzaktan Algılama
E) Mobil Haritalama

Çözüm:
Drone, uzaktan algılama için kullanılan bir platformdur. Hava araçlarından yüksek çözünürlüklü görüntü toplama, uzaktan algılama teknolojisinin bir parçasıdır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi, bir CBS veri tabanında bulunabilecek coğrafi veri türlerinden biri **değildir**?

A) Şehirdeki yollar ve caddeler.
B) Bir bölgenin bitki örtüsü haritası.
C) Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı.
D) Bir sanatçının hayat hikayesi.
E) Deprem fay hatları haritası.

Çözüm:
CBS, coğrafi konumu olan verileri kullanır. Sanatçının hayat hikayesi, bir mekânla doğrudan ilişkilendirilebilse de, temel bir coğrafi veri türü değildir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 7:

Bir navigasyon cihazının, kullanıcıya en kısa güzergahı hesaplaması, mekânsal bilgi teknolojilerinin hangi özelliğini kullanır?

A) Sadece konum belirleme.
B) Veri depolama ve sorgulama.
C) Görüntü analizi.
D) Konum belirleme ve ağ analizi.
E) Yalnızca haritalama.

Çözüm:
Navigasyon cihazları, GPS ile konum belirler ve ardından yol ağlarını (mekânsal verileri) kullanarak en kısa güzergahı hesaplayan bir analiz (ağ analizi) yapar. Bu nedenle hem konum belirleme hem de ağ analizi özelliğini kullanır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

I. Arazi kullanımı
II. Bitki örtüsü durumu
III. Kentsel yayılma

Yukarıdaki konuların hangileri, Uzaktan Algılama (UA) teknolojisi kullanılarak incelenebilir?

A) Yalnız I
B) I ve II
C) Yalnız III
D) II ve III
E) I, II ve III

Çözüm:
Uzaktan algılama, yeryüzü ve çevresi hakkında veri topladığı için arazi kullanımı (şehirleşme, tarım vb.), bitki örtüsü ve kentsel yayılma gibi mekânsal değişiklikleri izlemek ve analiz etmek için yaygın olarak kullanılır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki uygulamalardan hangisi, mekânsal bilgi teknolojilerini kullanarak bir “konum bazlı hizmet” sağlamaktadır?

A) Bir e-ticaret sitesinin ürün stok takibi.
B) Bir haber sitesinin makaleleri listelemesi.
C) Bir sosyal medya uygulamasının yakındaki restoranları göstermesi.
D) Bir bankacılık uygulamasının hesap bakiyesini göstermesi.
E) Bir çeviri uygulamasının metinleri çevirmesi.

Çözüm:
Konum bazlı hizmetler, kullanıcının o anki coğrafi konumuna göre ona özel içerikler veya hizmetler sunar. Yakındaki restoranları göstermek, bu duruma en uygun örnektir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

GPS sisteminin çalışması için en az kaç adet uyduya ihtiyaç vardır?

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5

Çözüm:
GPS, bir alıcının Dünya üzerindeki konumunu, yörüngedeki uydulardan gelen sinyallerin mesafesini ölçerek belirler. Bir alıcının 3 boyutlu konumunu (enlem, boylam, yükseklik) doğru bir şekilde belirleyebilmesi için en az 4 uyduya sinyal göndermesi ve alması gerekir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 11:

Mekânsal bilgi teknolojileri kullanılarak hazırlanan bir “Afet Risk Haritası” aşağıdakilerden hangisini göstermek için en etkili araçtır?

A) Afetlerin nedenlerini açıklamak.
B) Afetlerin ne zaman olacağını tahmin etmek.
C) Afet öncesi ve sonrası durumları karşılaştırmak.
D) Afetlerin hangi bölgeleri daha çok etkilediğini göstermek.
E) Afetlerin ekonomik maliyetini hesaplamak.

Çözüm:
Afet risk haritası, bir bölgenin hangi afetlere (deprem, sel, heyelan vb.) karşı daha hassas olduğunu, yani mekânsal olarak hangi bölgelerin daha riskli olduğunu görsel olarak sunan bir araçtır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

“Bir şehirdeki yeşil alanların yüzdesini hesaplamak ve bu alanların mekânsal dağılımını analiz etmek.” Bu işlem, mekânsal bilgi teknolojilerinin hangi bileşeniyle yapılır?

A) Sadece GPS verileriyle.
B) Sadece uzaktan algılama görüntüleriyle.
C) CBS yazılımı ve mekânsal analiz araçlarıyla.
D) Sadece navigasyon verileriyle.
E) Sadece manuel haritalama ile.

Çözüm:
Bu işlem, farklı verileri (yeşil alanların sınırları, şehrin sınırları) bir araya getirerek bir hesaplama (yüzde) ve analiz (dağılım) gerektirir. Bu tür işlemler, CBS yazılımlarının temel fonksiyonlarındandır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdakilerden hangisi, uzaktan algılamanın temel prensibiyle ilgili bir ifadedir?

A) Bir alıcı ile uydular arasında sinyal alışverişi olması.
B) Sensörler yardımıyla yeryüzüne dokunmadan veri toplanması.
C) Farklı veri katmanlarının birleştirilmesi.
D) Bir konumun enlem ve boylam koordinatlarının belirlenmesi.
E) Bir haritanın dijital ortamda çizilmesi.

Çözüm:
Uzaktan algılama (remote sensing) isminden de anlaşılacağı gibi, “uzaktan” yani doğrudan temas olmadan veri toplama prensibine dayanır. Bu işlem, genellikle uydu veya uçaklardaki sensörler aracılığıyla gerçekleştirilir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 14:

Bir şehrin belediyesinin, trafik yoğunluğunu yönetmek için anlık araç konumlarını izlemesi, aşağıdaki teknolojilerden hangisinin entegre bir kullanımıdır?

A) Sadece CBS
B) Sadece GPS
C) GPS ve CBS
D) Sadece Uzaktan Algılama
E) Sadece Haritalama

Çözüm:
Araçların anlık konumları **GPS** ile belirlenir. Bu konum verileri, şehirdeki yol ağları gibi mekânsal verilerle birlikte **CBS**’de analiz edilerek trafik yoğunluğu haritaları oluşturulur ve yönetim kararları alınır. Dolayısıyla her iki teknolojinin entegre kullanımı söz konusudur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 15:

Mekânsal bilgi teknolojileri, coğrafyada hangi önemli sorunun çözümüne katkı sağlar?

A) Coğrafi olayların nedenlerini anlamak.
B) Coğrafi olayların ne zaman meydana geldiğini belirlemek.
C) Veri toplama, analiz ve görselleştirme süreçlerini hızlandırmak.
D) İnsan ve doğa arasındaki etkileşimi ortadan kaldırmak.
E) Coğrafi bilginin sadece kâğıt üzerinde kalmasını sağlamak.

Çözüm:
Mekânsal bilgi teknolojileri, karmaşık coğrafi verileri hızlı bir şekilde toplayıp analiz ederek, bu bilgilerin harita veya grafik gibi görsel formatlarda sunulmasını sağlar. Bu durum, coğrafi araştırmaları ve planlama süreçlerini önemli ölçüde hızlandırır.
Doğru cevap C şıkkıdır.