Damat Ferit Paşa Hükümetinin istifa etmesi üzerine Ali Rıza Paşa Kabinesi kuruldu (2 Ekim 1919). Yeni hükümet MiIlî Mücadele’ye ılımlı bakan kimselerden oluşmuştu. Mustafa Kemal Paşa, Erzurum ve Sivas Kongrelerinde kurulan millî teşkilata saygılı olması halinde Ali Rıza Paşa’ya yardım edeceğini bildirdi. 7 Ekim 1919’da da yayımladığı bir bildirgeyle milletle hükümet arasında anlaşma sağlandığından resmî haberleşme yasağının kaldırıldığını bildirdi.
Ali Rıza Paşa, 9 Ekim 1919’da Temsilciler Kuruluna görüşme önerisinde bulundu. Temsilciler Kurulunun bu isteği kabul etmesi üzerine görüşmelerin Amasya’da yapılmasına karar verildi. 20 – 22 Ekim tarihleri arasında yapılan görüşmelere Temsilciler Kurulu adına Mustafa Kemal Paşa, İstanbul Hükümeti adına Bahriye Nazırı Salih Paşa katıldı. Yapılan görüşmeler sonunda taraflar arasında bir protokol imzalandı.
Amasya Protokolü
1. Türk vilayetleri düşmana terk edilmeyecek, hiçbir şekilde manda ve himaye kabul edilmeyecek, Türk vatanının bütünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır.
- Amasya Görüşmeleri, Sivas Kongresi kararları temel alınarak yapılmış, böylece millî çıkarlara uygun kararlar alınmıştır.
2. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, hukuki bir kuruluş olarak İstanbul Hükûmetince tanınacaktır.
- Temsil Heyeti, Türk milletinin yasal bir temsilcisi olduğunu İstanbul Hükümetine kabul ettirmeye önem vermiştir.
3. Anlaşma Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında toplanacak konferansa Temsilciler Kurulu tarafından uygun görülen kimselerin katılması sağlanacaktır. Temsilciler Kurulunun rızası olmadan düşmanlarla barış görüşmelerine gidilmeyecektir.
- Temsilciler Kurulu, Anlaşma Devletleriyle barış görüşmelerinde Türk milletinin çıkarlarını koruyacak delegelerin seçilmesine önem vermiştir.
4. Mebuslar Meclisinin İstanbul’da toplanmasının güvenlik açısından uygun olmadığı, bu nedenle Anadolu’da hükümetin belirleyeceği bir yerde toplanması kabul edilecektir. Milletvekili seçimleri serbestçe yapılacaktır.
- Mustafa Kemal Paşa İstanbul’da toplanacak Mecliste ulusal iradenin hür olarak ortaya konulamayacağı inancındaydı. İstanbul’un Anlaşma Devletleri tarafından resmen işgal edilmesi Mustafa Kemal Paşa’nın haklılığını ortaya koymuştur (16 Mart 1920).
5. Temsilciler Kurulu İstanbul Hükümetinin işlerine karışmayacak ve aleyhte faaliyette bulunmayacaktır.
- İstanbul Hükümeti ile Temsilciler Kurulu arasındaki sürtüşmelerin sona erdirilmesi amaçlanmıştır.
Amasya Görüşmelerinin Sonuçları
- Osmanlı Hükümeti, Temsil Heyetini ve böylece Anadolu’daki millî hareketi resmen tanımıştır. Bu durum Millî Mücadele’nin bir zaferidir.
- Temsil Heyeti, varlığını ve gücünü kanıtlamıştır.
- Anadolu’da halkın Millî Mücadele’yi yönetenlere inancı artmıştır.
- İstanbul Hükümeti, Mebusan Meclisinin açılması teklifini kabul etmiş ancak Meclisin Anadolu’da toplanmasını Kanunu esasiye aykırı olduğu gerekçesiyle reddetmiştir.
Önemli: Mustafa Kemal, alınan kararların Anlaşma Devletlerinin tehdit ve baskısı altındaki Osmanlı Hükümeti tarafından kabul edileceğini ummuyordu. Salih Paşa, Mustafa Kemal’in bu konudaki kuşkularını gidermek için Amasya Görüşmeleri kararları kabul edilmezse istifa edeceğine dair söz vermiştir. Ancak Osmanlı Hükümeti, Mustafa Kemal’in önceden düşündüğü gibi bu kararları kabul etmemiştir. Salih Paşa da verdiği sözü tutmamış ve görevinden ayrılmamıştır.
