Dalgalar, çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma, dalganın yayılmak için bir ortama ihtiyacı olup olmadığına ve ortam parçacıklarının titreşim yönüne göre yapılır. Yayılma ortamına göre iki ana dalga türü vardır: Mekanik Dalgalar ve Elektromanyetik Dalgalar. Mekanik dalgalar (örneğin ses, su veya deprem dalgaları), yayılmak için katı, sıvı veya gaz gibi maddesel bir ortama ihtiyaç duyar. Bu nedenle boşlukta yayılamazlar. Elektromanyetik dalgalar (örneğin ışık, radyo dalgaları, X-ışınları), yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazlar ve boşlukta da yayılabilirler. Diğer bir sınıflandırma ise, dalga parçacıklarının titreşim yönüne göre yapılır. Enine Dalgalar, titreşim yönünün dalganın yayılma yönüne dik olduğu dalgalardır (ışık dalgaları). Boyuna Dalgalar ise, titreşim yönünün dalganın yayılma yönüne paralel olduğu dalgalardır (ses dalgaları). Bu temel sınıflandırmalar, farklı dalga türlerinin özelliklerini ve davranışlarını anlamamıza yardımcı olur.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki dalgalardan hangisi yayılmak için maddesel bir ortama ihtiyaç duymaz?

A) Ses dalgaları
B) Su dalgaları
C) Deprem dalgaları
D) Işık dalgaları
E) Yay dalgaları

Çözüm:
Ses, su ve deprem dalgaları mekanik dalgalardır ve yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyarlar. Işık dalgaları ise elektromanyetik dalga olduğu için boşlukta da yayılabilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir dalganın titreşim yönü, yayılma yönüne dik ise bu dalga türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Boyuna dalga
B) Mekanik dalga
C) Enine dalga
D) Ses dalgası
E) Su dalgası

Çözüm:
Titreşim yönü ile yayılma yönü birbirine dik olan dalgalara enine dalga denir. Işık, radyo dalgaları gibi elektromanyetik dalgalar enine dalgadır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki dalgalardan hangisi hem mekanik hem de boyuna dalgadır?

A) Işık dalgası
B) Radyo dalgası
C) Ses dalgası
D) Su dalgası
E) Mikrodalga

Çözüm:
Ses, yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyan (mekanik) ve ortam parçacıklarının titreşim yönünün yayılma yönüne paralel olduğu (boyuna) bir dalga türüdür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Boşlukta yayılma yeteneğine sahip olan dalgalar, hangi dalga sınıfına aittir?

A) Mekanik dalgalar
B) Boyuna dalgalar
C) Yüzey dalgaları
D) Enine dalgalar
E) Elektromanyetik dalgalar

Çözüm:
Elektromanyetik dalgalar, yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazlar ve boşlukta da yayılabilirler. Işık ve radyo dalgaları buna örnektir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdaki dalgalardan hangisi enine dalga olarak kabul edilir?

A) Ses dalgaları
B) Yayda oluşan sıkışma dalgaları
C) Depremde oluşan P dalgaları
D) Işık dalgaları
E) Sadece karada yayılan dalgalar

Çözüm:
Işık dalgaları, yayılma yönüne dik olarak titreşen elektrik ve manyetik alan bileşenlerine sahip enine dalgalardır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

Bir depremde oluşan ve ortam parçacıklarını yayılma yönüne paralel olarak titreştiren dalgalara ne ad verilir?

A) S dalgaları
B) Yüzey dalgaları
C) P dalgaları
D) Elektromanyetik dalgalar
E) Enine dalgalar

Çözüm:
Depremde oluşan boyuna dalgalara P (birincil) dalgaları denir. Bunlar ses dalgaları gibi ortamı sıkıştırıp gevşeterek ilerler.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdakilerden hangisi hem enine hem de mekanik dalgaya örnektir?

A) Radyo dalgaları
B) Işık dalgaları
C) X-ışınları
D) S dalgaları (deprem)
E) Mikrodalgalar

Çözüm:
Depremde oluşan S (ikincil) dalgaları, yayılmak için maddesel bir ortama (mekanik) ihtiyaç duyan ve titreşim yönü yayılma yönüne dik (enine) olan dalgalardır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

Dalga sınıflandırması yapılırken, hangi kriterler kullanılır?

A) Yalnızca dalganın hızı.
B) Yalnızca dalganın frekansı ve genliği.
C) Yalnızca dalganın yayıldığı ortam.
D) Yayılma ortamı ve titreşim yönü.
E) Yalnızca dalga boyu.

Çözüm:
Dalgaların temel sınıflandırması, yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyup duymadıklarına ve ortam parçacıklarının titreşim yönlerine göre yapılır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki dalgalardan hangisi, dalganın tepe ve çukurlarının belirgin olduğu, yayılma yönüne dik titreşen bir dalgadır?

A) Ses dalgaları
B) Boyuna dalgalar
C) Enine dalgalar
D) Mekanik dalgalar
E) P dalgaları

Çözüm:
Enine dalgaların karakteristik özelliği, titreşim yönünün yayılma yönüne dik olmasıdır. Bu durum, dalga formunun tepe ve çukurlar şeklinde görünmesini sağlar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Elektromanyetik dalgalar boşlukta hangi hızla yayılır?

A) Ses hızından daha yavaş.
B) Işık hızıyla.
C) Ortama göre değişen sabit bir hızla.
D) Sıfır hızla.
E) Her zaman ses hızına eşit bir hızla.

Çözüm:
Tüm elektromanyetik dalgalar (radyo, mikrodalga, ışık, X-ışınları vb.) boşlukta ışık hızında yayılırlar.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 11:

Bir dalganın sadece bir yayda sıkışma ve gevşeme yoluyla ilerlemesi hangi dalga türünü gösterir?

A) Enine dalga
B) Elektromanyetik dalga
C) Yüzey dalgası
D) Boyuna dalga
E) Mekanik dalga

Çözüm:
Sıkışma ve gevşeme, parçacıkların dalganın yayılma yönüne paralel hareket ettiğini gösterir. Bu da boyuna dalganın tanımıdır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

Suyun yüzeyinde oluşan bir dalganın hareketi hangi dalga türüne daha yakındır?

A) Sadece boyuna dalga.
B) Sadece enine dalga.
C) Hem enine hem boyuna dalga.
D) Elektromanyetik dalga.
E) Ses dalgası.

Çözüm:
Su yüzeyindeki dalgalar, parçacıkların hem dikey (enine) hem de ileri geri (boyuna) hareket ettiği karmaşık bir dalga türüdür. Bu nedenle hem enine hem de boyuna bileşenleri vardır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdakilerden hangisi elektromanyetik dalgaların ortak bir özelliğidir?

A) Hepsi aynı frekansa sahiptir.
B) Hepsi aynı dalga boyuna sahiptir.
C) Hepsi yayılmak için maddesel bir ortama ihtiyaç duyar.
D) Hepsi boşlukta ışık hızıyla yayılır.
E) Hepsi ses hızında yayılır.

Çözüm:
Elektromanyetik dalgalar farklı frekans ve dalga boylarına sahip olsalar da, hepsi boşlukta aynı hızda (ışık hızında) yayılır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 14:

Hangi dalga türü, ortamın esnekliği ile ilişkilidir ve katılarda, sıvılarda ve gazlarda yayılabilir?

A) Radyo dalgaları
B) Işık dalgaları
C) Elektromanyetik dalgalar
D) Mekanik dalgalar
E) X-ışınları

Çözüm:
Mekanik dalgalar (ses dalgaları gibi), enerjiyi iletmek için ortamın parçacıklarının titreşimine bağımlıdır. Bu titreşim, ortamın esnekliği sayesinde gerçekleşir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Ses dalgaları boyuna dalgalardır.
B) Işık dalgaları enine dalgalardır.
C) Radyo dalgaları yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyar.
D) Deprem dalgaları mekanik dalgalardır.
E) Periyodu ve frekansı olan her şeye dalga denmez.

Çözüm:
Radyo dalgaları, ışık gibi elektromanyetik dalgalardır ve boşlukta yayılabilirler. Bu nedenle yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazlar.
Doğru cevap C şıkkıdır.