Bir popülasyon, belirli bir coğrafi alanda yaşayan, aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur. Popülasyon dinamikleri ise, bir popülasyonun zaman içinde büyüklüğündeki, yoğunluğundaki ve yaş yapısındaki değişimleri inceleyen ekolojinin bir alt dalıdır. Bir popülasyonun büyüklüğü, doğum ve içe göç oranlarıyla artarken, ölüm ve dışa göç oranlarıyla azalır. Popülasyonun büyüme eğrisi, genellikle önce yavaş (gecikme evresi), sonra hızlanan (logaritmik büyüme) ve en sonunda çevresel sınırlayıcı faktörler (besin, su, yaşam alanı) nedeniyle yavaşlayarak dengelenen (durağan evre) bir S-şekilli eğri (S-tipi) çizer. Bu denge noktası, çevrenin taşıyabileceği maksimum birey sayısını gösteren taşıma kapasitesi olarak adlandırılır. Popülasyonun büyüklüğünü etkileyen faktörler, yoğunluğa bağlı (hastalık, rekabet, avlanma) veya yoğunluktan bağımsız (doğal afetler, iklim değişiklikleri) olabilir. Popülasyonun bireyleri, ekosistemdeki besin kaynakları ve yaşam alanlarına göre rastgele, düzenli veya kümeli olmak üzere üç farklı dağılım tipi gösterebilir.

---

Çözümlü Test Soruları

1. Belirli bir alanda yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa ne ad verilir?
A) Komünite
B) Ekosistem
C) Popülasyon
D) Biyom

Doğru Cevap: C
Çözüm: Popülasyon, biyolojide aynı türe ait bireylerin belirli bir alanda oluşturduğu topluluk olarak tanımlanır. Komünite, farklı türlerin oluşturduğu topluluktur.

2. Aşağıdaki faktörlerden hangisi, bir popülasyonun büyüklüğünü azaltan bir etkendir?
A) Doğum oranı
B) İçe göç
C) Dışa göç
D) Besin kaynaklarının artması

Doğru Cevap: C
Çözüm: Bir popülasyondan bireylerin dışarıya doğru hareket etmesi (dışa göç), popülasyonun toplam birey sayısını azaltır.

3. Bir popülasyonun büyüme eğrisinde, çevresel direncin etkisiyle büyüme hızının yavaşladığı ve popülasyonun taşıma kapasitesine ulaştığı evre hangisidir?
A) Gecikme evresi
B) Logaritmik büyüme evresi
C) Negatif büyüme evresi
D) Durağan (denge) evresi

Doğru Cevap: D
Çözüm: Durağan evre, doğum ve ölüm oranlarının birbirine eşitlendiği, popülasyonun büyüklüğünün taşıma kapasitesi seviyesinde sabit kaldığı evredir.

4. Bir popülasyonun birey sayısının, çevrenin taşıma kapasitesini aştığı durumlarda aşağıdakilerden hangisi gözlenir?
A) Doğum oranı artar.
B) Ölüm oranı artar.
C) Popülasyon büyümesi hızlanır.
D) Kaynaklar daha bol hale gelir.

Doğru Cevap: B
Çözüm: Bir popülasyon taşıma kapasitesini aştığında, kaynaklar (besin, su, barınak) yetersiz kalmaya başlar. Bu durum rekabeti artırır ve bireylerin ölüm oranının yükselmesine neden olur.

5. Aşağıdakilerden hangisi, bir popülasyonun yoğunluğuna bağlı (dansiteye bağımlı) bir sınırlayıcı faktördür?
A) Sel baskını
B) Orman yangını
C) Salgın hastalık
D) Kuraklık

Doğru Cevap: C
Çözüm: Yoğunluğa bağlı faktörler, popülasyonun yoğunluğu arttıkça etkisi de artan faktörlerdir. Salgın hastalıklar, popülasyonun kalabalık olduğu yerlerde daha hızlı yayılır. Sel ve kuraklık ise yoğunluktan bağımsızdır.

6. Bir aslan popülasyonunun artması, bir ceylan popülasyonunu nasıl etkiler?
A) Doğum oranı artar.
B) Ölüm oranı artar.
C) Popülasyon yoğunluğu artar.
D) Büyüme hızı değişmez.

Doğru Cevap: B
Çözüm: Aslan ve ceylan arasındaki av-avcı ilişkisinde, avcı sayısının artması, av popülasyonu üzerindeki avlanma baskısını artırarak ceylanların ölüm oranının yükselmesine neden olur.

7. Bir popülasyonun bireylerinin belirli aralıklarla, eşit mesafelerde dağılması hangi dağılım tipine örnektir?
A) Rastgele dağılım
B) Kümeli dağılım
C) Düzenli (üniform) dağılım
D) Sınırlı dağılım

Doğru Cevap: C
Çözüm: Düzenli (üniform) dağılım, bireylerin birbirleriyle rekabetin yüksek olduğu durumlarda, belirli bir düzende, eşit mesafelerde yerleşmesidir. Örneğin, çöl bitkilerinin su için rekabeti.

8. Aşağıdakilerden hangisi, bir popülasyonun büyüme hızını etkileyen iç faktörlerden biri değildir?
A) Popülasyonun yaş dağılımı
B) Bireylerin üreme hızı
C) Rekabet
D) İklim koşulları

Doğru Cevap: D
Çözüm: İklim koşulları (sıcaklık, nem gibi) popülasyon büyümesini etkileyen dış faktörlerdendir. Yaş dağılımı, üreme hızı ve rekabet ise popülasyonun kendi iç dinamiklerinden kaynaklanan faktörlerdir.

9. Bir popülasyonda içe göç oranının, dışa göç oranından yüksek olması ne gibi bir sonuca yol açar?
A) Popülasyonun büyüklüğü azalır.
B) Popülasyonun büyüklüğü değişmez.
C) Popülasyonun büyüklüğü artar.
D) Popülasyonun yoğunluğu azalır.

Doğru Cevap: C
Çözüm: İçe göç, popülasyona yeni bireylerin katılmasıdır. İçe göç, dışa göçten fazla ise popülasyonun toplam birey sayısı artar.

10. Taşıma kapasitesine ulaşmış bir popülasyon için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Doğum oranı, ölüm oranından daha yüksektir.
B) Birey sayısı sürekli artar.
C) Çevresel direnç en yüksek seviyededir.
D) Popülasyona yeni birey katılmaz.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Taşıma kapasitesine ulaşan bir popülasyonda, çevrenin bireylere uyguladığı sınırlayıcı faktörler (rekabet, hastalık vb.) en üst seviyededir. Bu nedenle büyüme hızı sıfıra yaklaşır.