Avrupalıların Sömürgeci Politikaları

15.yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa devletleri, yeni ticaret yolları bulmak, zenginleşmek ve güçlerini artırmak amacıyla deniz aşırı topraklara yönelmiştir. Bu süreç, tarihe Coğrafi Keşifler olarak geçmiştir. Coğrafi Keşifler, Osmanlı Devleti’nin ve Akdeniz ticaretinin önemini azaltırken, sömürgecilik adı verilen yeni bir dönemi başlatmıştır.

1. Sömürgeciliğin Başlangıcı: Coğrafi Keşifler

• Nedenleri:
  • Ekonomik: İpek ve Baharat yollarının Osmanlı Devleti’nin eline geçmesiyle, Avrupalılar Doğu’nun zenginliklerine ulaşmak için yeni yollar aramıştır. Bu, Coğrafi Keşiflerin en önemli itici gücüdür.
  • Dini: Hristiyanlığı yayma ve yeni coğrafyalardaki Hristiyan krallıklarla ittifak kurma isteği.
  • Bilimsel ve Teknik: Gemi yapım tekniklerinin gelişmesi (karavel tipi gemiler), pusula ve haritacılıktaki ilerlemeler keşifleri mümkün kılmıştır.
• Başlıca Keşifler:
  • Portekizliler: Afrika kıtasını dolaşarak Ümit Burnu’nu bulmuş (Bartolomeu Dias) ve Hindistan’a ulaşmışlardır (Vasco da Gama).
  • İspanyollar: Kristof Kolomb, Amerika kıtasına ulaşmış, Macellan ise dünyanın etrafını dolaşarak yuvarlak olduğunu kanıtlamıştır.
• Sonuçları:
  • Ekonomik: Yeni bulunan yollarla birlikte Akdeniz ticareti önemini kaybetmiş, Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar (Lizbon, Anvers) zenginleşmiştir. Amerika’dan Avrupa’ya altın ve gümüş akışı başlamıştır.
  • Siyasi: Portekiz ve İspanya, ilk büyük sömürge imparatorluklarını kurmuştur. Bu durum, Avrupa’da yeni güç dengelerinin oluşmasına yol açmıştır.

2. Sömürgeciliğin Etkileri

Coğrafi Keşifler, Avrupalıların sömürgeci politikalarını daha da geliştirmesine neden olmuştur. Sömürgecilik, bir devletin başka bir ülkenin kaynaklarını, insan gücünü ve yönetimini kendi çıkarları için kullanmasıdır.

• Osmanlı Devleti’ne Etkileri:
  • Ekonomik: Akdeniz limanlarının ticari canlılığı azalmış ve gümrük gelirleri düşmüştür. Bu durum, Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Avrupa’dan gelen ucuz ve bol gümüş, Osmanlı parasının değer kaybetmesine (enflasyona) yol açmıştır.
  • Siyasi: Osmanlı, bu yeni ticaret yollarına karşı Hint deniz seferlerini düzenlemiş ancak bu seferlerden istenilen sonuç alınamamıştır. Bu durum, Osmanlı’nın denizlerdeki mutlak üstünlüğünü kaybetmeye başladığının ilk işaretleri olmuştur.
• Avrupa’ya Etkileri:
  • Merkantilizm: Avrupa’da, bir devletin ne kadar çok altına sahipse o kadar güçlü olacağına dayanan merkantilizm adı verilen ekonomik sistem yayılmıştır. Sömürgecilik, bu sistemin en önemli aracı haline gelmiştir.
  • Yeni İmparatorluklar: İngiltere, Hollanda ve Fransa gibi devletler, daha sonraki yüzyıllarda sömürgecilik yarışına girerek büyük imparatorluklar kurmuşlardır. Bu durum, küresel rekabeti artırmıştır.

Yıldızlı Ders Notları

• Yıldızlı Not 1: Coğrafi Keşifler, Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Akdeniz ticaretinin duraksaması ve gümrük gelirlerinin azalması, devletin mali yapısını sarsmıştır.
• Yıldızlı Not 2: Merkantilizm, Avrupa devletlerinin sömürgecilik politikalarını destekleyen ekonomik teoridir. Bu teoriye göre, bir devletin zenginliği, sahip olduğu altın ve gümüş miktarıyla ölçülür.
• Yıldızlı Not 3: Osmanlı Devleti, Coğrafi Keşiflerin sonuçlarına karşı bazı önlemler almaya çalışmış (Süveyş Kanalı projesi, Hint Deniz Seferleri), ancak bu çabalar yetersiz kalmıştır. Bu durum, Osmanlı’nın küresel değişimlere ayak uydurmakta zorlandığının ilk işaretleri olarak görülebilir.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Avrupalıların Coğrafi Keşifleri başlatmalarındaki en önemli ekonomik neden aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeni denizcilik teknolojilerini test etmek B) Hristiyanlığı yaymak C) İpek ve Baharat yollarının Müslümanların kontrolüne geçmesi D) Bilimsel merak E) Kolonicilik faaliyetlerini başlatmak

Çözüm: Coğrafi Keşiflerin ana nedeni, Osmanlı Devleti’nin İpek ve Baharat yollarını kontrol altına almasıyla Avrupalıların Doğu’nun zenginliklerine yeni yollar arama zorunluluğudur. Doğru cevap C’dir.

Soru 2: Coğrafi Keşifler sonucunda Osmanlı Devleti’nin en çok etkilenen ekonomik alanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tarım B) Hayvancılık C) Akdeniz ticareti D) Askeri harcamalar E) Sanayi

Çözüm: Coğrafi Keşiflerle yeni ticaret yollarının bulunması, Akdeniz ticaretini eski canlılığından uzaklaştırmış ve Osmanlı’nın liman gelirlerinin düşmesine yol açmıştır. Doğru cevap C’dir.

Soru 3: Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Keşiflerin Avrupa için sonuçlarından biri değildir?

A) Atlas Okyanusu kıyısındaki limanların önem kazanması B) Avrupa’ya bol miktarda altın ve gümüş gelmesi C) Katolik Kilisesi’ne olan güvenin artması D) Sömürgeciliğin başlaması E) Merkantilizm adı verilen ekonomik politikanın ortaya çıkması

Çözüm: Keşifler ve sonrasında ortaya çıkan bilimsel gelişmeler, Kilise’nin öğretilerini sorgulayan reform hareketlerine zemin hazırlamış, bu nedenle Kilise’ye olan güven azalmıştır. Doğru cevap C’dir.

Soru 4: “Bir devletin zenginliğini, sahip olduğu altın ve gümüş miktarıyla ölçen ekonomik teori ve politika” aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?

A) Feodalizm B) Laissez-faire C) Merkantilizm D) Sosyalizm E) Kapitalizm

Çözüm: Merkantilizm, Avrupalıların sömürgecilik faaliyetlerini ekonomik olarak meşrulaştıran ve devletin zenginliğini değerli madenlerin birikimiyle açıklayan teoridir. Doğru cevap C’dir.

Soru 5: Aşağıdaki denizcilerden hangisi, Afrika kıtasının güney ucunu (Ümit Burnu) keşfederek Portekiz’in Hindistan yolunu bulmasına öncülük etmiştir?

A) Kristof Kolomb B) Bartolomeu Dias C) Vasco da Gama D) Ferdinand Macellan E) Piri Reis

Çözüm: Portekizli denizci Bartolomeu Dias, 1488 yılında Afrika’nın güneyindeki Ümit Burnu’nu keşfetmiştir. Vasco da Gama ise bu yolu kullanarak Hindistan’a ulaşmıştır. Doğru cevap B’dir.