• 1929’da ABD’de başlayan ekonomik kriz, bir dünya krizine dönüşmüştür. II. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük sanayi ülkeleri önemli bir ekonomik büyüme yaşamışlardır.
• Hızlı bir nüfus artışı yaşanmıştır. Özellikle Asya, Afrika ve Latin Amerika’nın fakir bölgelerinde bu artış daha hızlı olmuştur.
• Sanayileşme, şehirlere göçü artırmıştır. Bu durum şehirlerin hızlı nüfus artışıyla genişleyerek iç içe geçmiş kentlerden oluşan metropollere dönüşmesine neden olmuştur. Alt gelir grubuna sahip insanların şehir merkezine uzak yerlere yerleşmesiyle banliyö ve varoşlar oluşmuştur. Aynı din, mezhep, inanç, ideolojiye mensup azınlıklar bir araya toplanarak gettoları meydana getirmişlerdir.
• Şehirlerin büyümesi ulaşımda otomobil kullanımının yaygınlaşmasına, sosyal yaşamda geleneksel ilişkilerin değişmesine, büyük ailelerin parçalanmasına yol açmıştır.
• Ülkelerin orduya önem vermesiyle askerî harcamalar artmıştır. Savaş yıllarında erkeklerin cephede olması nedeniyle birçok iş kolunda kadınlar çalışmaya başlamıştır. Savaştan sonra da kadınlar iş hayatında etkin olmaya devam etmişler, birçok kadın hareketi ortaya çıkmıştır.
• Teknoloji alanında sağlanan gelişmeler günlük hayatı kolaylaştırmıştır. Tüketim teşvik edilmiş, reklamcılık hızla büyümüştür.
• Uçaklar, seyahatlerde önemli hâle gelmiştir. Televizyon ve telefon kullanımı yaygınlaşmıştır. 1953’te renkli televizyon yayını başlamış, 1954’te çocuk felci aşısı geliştirilmiş, 1956’da ilk video kayıt cihazı geliştirilmiş, 1958’de kalp pili, 1960’da lazer icat edilmiştir.
• Televizyonun icadıyla radyo ve sinemanın önemi azalmıştır.
• Müzik alanında Rock and Roll müziği ortaya çıkmış, Elvis Presley büyük bir çıkış yaşamıştır.
• Fen ve sosyal bilimlerde hızlı bir gelişme yaşanmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında ABD’li bilim insanlarının yaptığı ENIAC adlı bilgisayar gerçek anlamda çalışmaya başlamıştır.
• Füze teknolojisinde yaşanan gelişme sonucunda SSCB tarafından Sputnik adlı ilk uydu uzaya gönderilmiştir.
• Hidrojen atomlarının parçalanması, DNA’nın yapısının anlaşılması, tarımda ilaçlama ve gübrelemenin keşfedilmesi gibi gelişmeler yaşanmıştır.
• Nazizm’in yayılması bilimde olduğu gibi sanat alanında da birçok kişinin Amerika’ya göç etmesine yol açmıştır. New York, “Batı’nın başkenti” unvanını almıştır.
• Sporda Akdeniz Oyunları, 1951’de ilk kez Mısır’ın İskenderiye kentinde düzenlenmiştir. Futbolda ilk kez 1955 – 1956 sezonunda düzenlenen UEFA Şampiyon Kulüpler Kupasını Real Madrid takımı kazanmıştır.

Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye: Özet ve Gelişmeler

Soğuk Savaş Dönemi (1947-1991): Soğuk Savaş, II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından başlayan ve 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla sona eren, ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB) önderliğindeki iki kutuplu dünya düzeni arasında yaşanan ideolojik, politik, ekonomik ve askeri rekabet dönemidir. Bu dönemde, Türkiye önemli bir stratejik konuma sahipti ve bu nedenle Soğuk Savaş’tan derinden etkilendi.

Türkiye’deki Gelişmeler

1. Türkiye’nin Batı Bloku’na Yönelmesi:

• NATO Üyeliği (1952): Türkiye, Soğuk Savaş’ın başında, Sovyetler Birliği’nden gelen tehditlere karşı güvenlik arayışına girdi. 1952’de NATO’ya katılarak Batı Bloku’nun bir parçası oldu. Bu üyelik, Türkiye’nin askeri ve stratejik önemini artırdı.
• Marshall Planı (1948-1952): Türkiye, ABD’nin ekonomik yardım programı olan Marshall Planı’ndan yararlandı. Bu program, Türkiye’nin ekonomik kalkınmasına katkıda bulundu ve Batı ile olan ilişkilerini güçlendirdi.

2. Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti Dönemi:

• Demokrat Parti’nin İktidara Gelişi (1950): 1950 yılında, Türkiye’de Demokrat Parti’nin (DP) iktidara gelmesiyle çok partili demokratik hayat pekişti. Bu dönem, Türkiye’nin Batı ile olan ilişkilerinde daha da yakınlaşma sağladı.
• Kore Savaşı (1950-1953): Türkiye, Kore Savaşı’na asker göndererek Batı Bloku’na olan bağlılığını gösterdi. Bu katılım, NATO üyeliğini pekiştirdi.

3. İç Siyasi Gelişmeler:

• 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi: Türkiye’de siyasi istikrarsızlık ve toplumsal gerilimler 1960 yılında bir askeri darbeyle sonuçlandı. Demokrat Parti hükümeti devrildi ve yeni bir anayasa hazırlandı. Bu darbe, Soğuk Savaş dönemindeki Türkiye’de ordunun siyasetteki etkisini göstermektedir.
• 12 Mart 1971 Muhtırası: Artan toplumsal çatışmalar ve ekonomik krizler nedeniyle Türk Silahlı Kuvvetleri hükümete muhtıra verdi. Bu, hükümetin istifasına ve teknokratlar hükümetinin kurulmasına yol açtı.
• 12 Eylül 1980 Darbesi: Artan terör olayları ve siyasi kargaşa nedeniyle Türk Silahlı Kuvvetleri bir kez daha müdahale etti. 12 Eylül 1980’de gerçekleşen darbe, sıkıyönetim ilan edilmesine ve yeni bir anayasanın hazırlanmasına yol açtı. Bu darbe, Türkiye’nin siyasi yapısında önemli değişiklikler getirdi.

4. Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler:

• 1960’lar ve 1970’lerde Ekonomik Büyüme ve Krizler: Türkiye, bu dönemde sanayileşme hamlelerine girişti. Ancak 1970’lerde yaşanan petrol krizleri ve küresel ekonomik sorunlar, Türkiye’yi de etkiledi ve ekonomik durgunluk yaşandı.
• 1980 Sonrası Liberal Ekonomi: 1980 darbesinin ardından Türkiye, ekonomide serbest piyasa reformlarına yöneldi. Turgut Özal’ın başbakanlık yaptığı dönemde (1983-1989), ekonomi dışa açıldı ve liberal politikalar benimsendi.

5. Dış Politika ve Kıbrıs Sorunu:

• Kıbrıs Barış Harekâtı (1974): Kıbrıs’ta Yunanistan destekli darbenin ardından Türkiye, Kıbrıs Türklerini koruma amacıyla adaya asker çıkardı. Bu harekât, Türkiye’nin dış politikada Batı ile ilişkilerinde gerginliklere neden oldu.
• Yunanistan ile Gerginlikler: Soğuk Savaş boyunca Türkiye ile Yunanistan arasında Ege Denizi üzerindeki anlaşmazlıklar ve Kıbrıs sorunu nedeniyle gerginlikler yaşandı.

Soğuk Savaş’ın Türkiye Üzerindeki Etkileri

• Stratejik Önemi: Türkiye, Soğuk Savaş boyunca jeopolitik olarak büyük önem taşıdı. Sovyetler Birliği’ne karşı NATO’nun güneydoğu kanadını oluşturan Türkiye, ABD’nin ve Batı’nın desteğini kazandı.
• Siyasi İstikrarsızlık: Soğuk Savaş döneminde Türkiye’de sık sık hükümet değişiklikleri, askeri müdahaleler ve siyasi istikrarsızlıklar yaşandı. Bu durum, Türkiye’nin iç siyasetine Batı ile ilişkileri ve Soğuk Savaş dinamikleri çerçevesinde şekil verdi.
• Ekonomik ve Sosyal Değişimler: Soğuk Savaş boyunca Türkiye, ekonomik olarak Batı ile daha entegre hale geldi. Özellikle 1980’den sonra uygulanan liberal ekonomi politikaları, Türkiye’nin küresel ekonomiye entegrasyonunu hızlandırdı.

Sonuç

Soğuk Savaş dönemi, Türkiye’nin Batı Bloku’na entegrasyonu, iç siyasi çalkantılar, askeri müdahaleler ve ekonomik reformlarla şekillendi. Türkiye, bu dönemde Sovyet tehdidine karşı Batı’nın önemli bir müttefiki oldu ve Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte NATO ve Batı ile olan ilişkilerini sürdüren bir ülke olarak bölgesel dengelerde önemli bir rol oynamaya devam etti.