Vektörler konusu, 9. sınıf fizik müfredatında yön ve büyüklüğe sahip büyüklüklerin incelenmesinde kullanılır. Fizikte birçok büyüklüğün yönlü olduğu durumlarda vektörlerin nasıl temsil edileceği, toplanacağı ve çıkarılacağı öğrenilir. Bu konu, kuvvet, hız, ivme gibi yönü olan fiziksel büyüklüklerin anlaşılmasında önemlidir.
9. Sınıf Vektörler Testleri
9. Sınıf Vektörler Ders Notu (Yeni Müfredat)
Vektör Nedir?
Yönü ve büyüklüğü olan doğru parçalarına vektör adı verilir. Vektörlerin belirleyici unsurları şunlardır:
- Başlangıç ve bitiş noktaları,
- Yönü,
- Doğrultusu,
- Şiddeti (yani büyüklüğü, sayısal değeri).
Vektörler, temsil edilen harf veya sembolün üzerine çizilen bir okla gösterilir. Vektörün büyüklüğü, genellikle veya A olarak belirtilir. Örneğin, bir vektörünün özellikleri aşağıda sıralanmıştır.
a) Büyüklük (Şiddet)
Bir vektörün büyüklüğü, vektörün uzunluğu ile orantılı olarak çizilir. Örneğin, vektörünün büyüklüğü olarak ifade edilir.
b) Doğrultu
Vektörün doğrultusu, üzerinde bulunduğu sonsuz uzunluktaki bir çizgidir. Örneğin, vektörleri doğu-batı doğrultusunda olabilir.
c) Yön
Vektörün yönü, ok işaretinin gösterdiği tarafa göre belirlenir. Örneğin, batıya doğru yönelmişken, doğuya doğru yönelmiştir.
d) Başlangıç Noktası
vektörünün O1 noktası, vektörünün O2 noktası, vektörünün O3 noktası başlangıç noktasıdır.
K, L, M ve N vektörlerine ait büyüklük, yön ve doğrultu özellikleri aşağıda belirtilmiştir.
- K ile vektörlerinin yönleri ters ve doğrultuları aynıdır.
- M ile N vektörlerinin yön ve doğrultuları farklıdır.
Eşit Vektörler
- Aynı niceliğe ait, yönleri ve büyüklükleri aynı olan vektörlere eşit vektörler denir.
- Değerleri sayısal olarak aynı olan vektörlerin birimleri farklı ise vektörler birbirine eşit değildir.
- Kuvvet ve hız farklı fiziksel niceliği belirten vektörel büyüklüklerdir. Kuvvet değeri F=10 N, hız değeri V=10 m/s olduğunda kuvvet ve hız vektörleri birbirine eşittir denilemez. F≠V
Zıt Vektörler
Aynı niceliğe ait büyüklükleri eşit, aynı doğrultuda, yönleri zıt olan vektörlere zıt vektörler denir. Birim karelere bölünmüş yandaki düzlemde K,L,X,Y ve Z vektörleri verilmiştir.
Zıt vektör ile zıt yönlü vektör karıştırılmamalıdır. Zıt vektörlerin büyüklükleri eşit olmalıdır.
Not: Zıt yönlü vektör ile zıt vektörler farklı anlamdadır. Zıt vektörler aynı büyüklükte ve zıt yönlüdür. Zıt yönlü vektörlerin büyüklüklerinin aynı olmasına gerek yoktur.
- X ile Z zıt vektör olmayıp zıt yönlü vektördür.
- Bir vektör yönü ve büyüklüğü değiştirilmeden aynı düzlemde bir yerden başka bir yere taşınabilir. Bu durumda vektörün özelliği değişmez.
- Şekilde verilen K vektörü, farklı yerlere taşınmış olmasına rağmen yön, doğrultu ve büyüklüğü değişmediğinden K vektörü de değişmemiştir.
Bir Vektörün Reel Bir Sayıyla Çarpılması
Bir vektörün reel bir sayıyla çarpılması işlemi sonucunda yine bir vektör elde edilir. Ancak vektörün yönü ya da büyüklüğü değişebilir, doğrultusu kesinlikle değişmez.