Mustafa Kemal’in Hayatı 12. Sınıf İnk. Tarihi

Mustafa Kemal’in Çocukluk Hayatı

• Mustafa Kemal, 1881’de Selanik’te doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba ve anne tarafından dedeleri, Anadolu’dan gelmiş olan Yörükler’dir. Ali Rıza Efendi, Mustafa Kemal’in doğduğu sırada gümrük muhafaza memurluğu yapmaktaydı. Daha sonra kereste işiyle uğraşarak serbest ticaret yapmaya başladı.
• Selanik, farklı ırk ve dinlere mensup insanların yaşadığı bir Osmanlı kentiydi. Bu çok uluslu yapı zengin bir kültürel yapının oluşmasına ortam hazırlamıştır. Bir liman kenti olan Selanik, İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan demir yolu üzerindeydi. Bu durum Avrupa’da meydana gelen gelişmelerin takip edilmesini kolaylaştırıyordu.

Önemli: Mustafa Kemal genç yaşta farklı kültürleri tanımış, Osmanlı Devleti’nin sorunlarının konuşulup tartışıldığı yeni fikir ve düşüncelerin oluştuğu bir ortamda yetişmiştir.

• XIX. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti içinde huzur ve güven içinde yaşayan milletler, Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik düşüncesinden etkilenerek, bağımsız devletler kurmak amacıyla isyanlar çıkarmışlardır. Bu durum Balkanlarda siyasi çatışmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur.
• Selanik, Balkanlarda ortaya çıkan bunalımlar nedeniyle yeni arayışlara giren Osmanlı aydınlarının örgütlendiği bir şehir olmuştur. Devletin kurtuluşunu meşrutiyet yönetiminde gören Osmanlı aydınları Selanik’te çeşitli dergi ve gazeteler çıkarmışlardır. Bu aydınların çalışmaları sonucunda II. Abdülhamit 1908’de II. Meşrutiyet’i ilan etmiştir.

Mustafa Kemal’in Öğrenim Hayatı

• Mustafa Kemal okuma çağına gelince ilk önce annesinin isteği üzerine mahalle okuluna yazıldı. Birkaç gün sonra Şemsi Efendi Okulu’na nakledildi. Burası yeni eğitim ve öğretim metodları uygulanan, modern araç ve gereçlere sahip bir okuldu.
• Şemsi Efendi Okulunda öğrenim görmekte iken babası Ali Rıza Efendi öldü. Babası öldüğü sırada Mustafa’nın, Naciye ve Makbule adında kendisinden küçük iki kız kardeşi vardı. Zübeyde Hanım, çocukları ile birlikte Selanik yakınlarında bir çiftlikte çalışan kardeşi Hüseyin Efendi’nin yanına gitti. Çiftlik ortamı nedeniyle Mustafa’nın öğrenim hayatı bir süre aksadı. Oğlunun eğitiminden endişe duyan Zübeyde Hanım, onu Selanik’e, teyzesinin yanına gönderdi.
• Bir süre teyzesinin yanında Mülkiye Rüştiyesi (sivil ortaokul)ne, daha sonra da Askeri Rüştiye sınavları kazanarak 1893’te Selanik Askeri Rüştiyesine yazıldı. Zekası ve çalışkanlığı ile dikkatleri çeken genç Mustafa’ya matematik öğretmeni olan Yüzbaşı Mustafa Bey, onun ismine Kemal ismini ilave etti. Mustafa Kemal’in kişiliğinin oluşmasında matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa önemli rol oynamıştır.
• Selanik Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra Manastır Askeri İdadisi (Manastır Askeri Lisesi)’ne girdi (1896).ı ı

Önemli: Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasında bu okulun önemli bir yeri vardır. Manastır, milliyetçi akımların etkili olduğu bir il merkeziydi. Mustafa Kemal, memleketin içinde bulunduğu durumu yakından takip ediyor, arkadaşlarıyla ülkenin içinde bulunduğu durumu ve çıkış yollarını konuşuyordu.

• Fransızcasını geliştirmek için tatillerde Selanik’te özel dersler aldı. İdadi öğrenciliği esnasında matematik, yabancı dil ve hitabetin yanı sıra tarih ve özellikle Türk tarihi ilgi alanına girdi. Kasım 1898’de Manastır Askeri İdadisini bitiren Mustafa Kemal, 13 Mart 1899’da İstanbul’da Harp Okulu’nun piyade sınıfına yazıldı.
• Mustafa Kemal 1902’de teğmen rütbesiyle Harp Okulu’ndan mezun oIdu. Aynı yıl Harp Akademisi’ne girdi. Harp Akademisi’nde ülke yönetimi ve sorunlarıyla daha yakından ilgilenmeye başladı. 1905 yılında Harp Akademisi’ni bitirerek kurmay yüzbaşı olarak Osmanlı ordusuna katıldı.

Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

Mustafa Kemal’in 1911’de Trablusgarp’ta başlayan savaş hayatı, 1922’de Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasına kadar devam etti.

Trablusgarp Savaşı: Mustafa Kemal’in ilk katıldığı savaş, İtalyanlarla yapılan Trablusgarp Savaşı’dır (1911). Osmanlı subaylarının komutası altında küçük müfrezeler hâlinde teşkilatlanan birliklerin yanı sıra yerel kabile kuvvetlerinin de katıldığı savaşta, Mustafa Kemal ilk olarak Tobruk’ta görev aldı. Ardından Derne Kumandanlığı’na atandı. Tobruk ve Derne’de İtalyanlara karşı önemli başarılar elde etti. Balkan Savaşı başlayınca İstanbul’a çağrıldı.

Önemli: Mustafa Kemal bu savaşta asker ve teçhizat bakımından üstün bir düşmana karşı, sınırlı bir kuvveti sevk ve idare etme ve gerilla savaşının incelikleri konusunda deneyim kazanmıştır.

Çanakkale Savaşı: Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı başlayınca Tekirdağ’da kurulmakta olan 19. Tümen Komutanlığı’na atandı. İtilaf Devletleri 19 Şubat 1915’te Çanakkale Boğazı’nın girişine asker çıkardı. itilaf kuvvetleri 18 Mart 1915’te büyük bir deniz harekatına giriştiler. Ancak Türk topçusunun yoğun ateşine dayanamayıp geri çekildiler. Büyük bir hayal kırıklığına itilaf kuvvetleri, İstanbul’u ne olursa olsun ele geçirmek istiyorlardı. 6-7 Ağustosta, İtilaf orduları, Arıburnu ve Anafartalar’a asker çıkardı. Mustafa Kemal 8 Ağustosta Anafartalar Grubu Komutanlığı’na getirildi. İngiliz donanma ve topçusunun yoğun ateş desteğiyle ilerleyen İtilaf kuvvetleri, Mustafa Kemal’in idaresindeki birlikler tarafından püskürtüldüler. Bu başarısından dolayı Anafartalar Kahramanı unvanını kazandı. Mustafa Kemal bu cephedeki başarılarından dolayı rütbesi albaylığa yükseldi.

Önemli: Çanakkale Savaşı, Mustafa Kemal’in üstün askerî yeteneklerini ortaya çıkarmış, bu savaş Türk milleti tarafından tanınıp Milli Mücadele’nin lideri olarak kabul edilmesinde etkili olmuştur.

Kafkas Cephesi: Çanakkale Zaferinden sonra Mustafa Kemal, Ocak 1916’da Edirne’deki 16. Kolordu Komutanlığı’na tayin edildi. Ardından bu kolorduyla birlikte Doğu Cephesi’nde görevlendirildi. Diyarbakır’a gelen Mustafa Kemal’in rütbesi mirlivalığa (tuğgeneralliğe) yükseltildi. Bu görevi esnasında Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.

Önemli: Bu durum bölge halkı için moral kaynağı olmuş, Mustafa Kemal’in Anadolu’nun doğusunda tanınmasını sağlamıştır.

Suriye Cephesi: Mustafa Kemal, 1917 yılı Aralık ayında Veliaht Vahdettin’in yaveri olarak Almanya gezisine katıldı. Alman cephelerini yakından gördüğünde, savaşın kaybedileceği kanısına vardı. Almanya dönüşünde rahatsızlandığı için doktorların tavsiyesiyle Avusturya’ya gitti. Viyana yakınlarında bir sanatoryumda bir aydan fazla tedavi gördü. İstanbul’a gelen Mustafa Kemal, 7 Ağustos 1918’de Filistin’deki 7. Ordu Komutanlığı’na atandı. İnsan ve malzeme yönünden çok üstün durumda olan İngilizler karşısında çekilen Türk birliklerini Halep’te yeniden düzenledi ve Halep’in güneyinde İngilizleri durdurmayı başardı.

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalanmasından sonra Liman Von Sanders’in yerine Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı’na atandı (31 Ekim 1918). Mondros Ateşkes Anlaşması gereği Osmanlı ordusu terhis edilince 13 Kasım 1919 günü İstanbul’a geldi. İstanbul’da arkadaşlarıyla ülkenin içinde bulunduğu durumu ve kurtuluşu ile ilgili toplantılar yaptı. İşgallere karşı mücadele etmek amacıyla Anadolu’ya geçmeye karar verdi.

Mustafa Kemal’in Kişilik Özellikleri

Atatürk’ün Türk ve dünya tarihine geçmesinde, onun kişisel özellikleri ve çok yönlü bir insan olmasının önemli etkisi vardır. Atatürk, öngörü sahibi zeki bir insandı. Olayları doğru, hızlı ve güvenilir biçimde değerlendirirdi. Gerçekçi, akılcı, çağın gidişini iyi görebilen, en küçük davranış ve olaylardan büyük dersler çıkaran bir kişiliğe sahipti.