15. yüzyılın sonlarından itibaren başlayan Coğrafi Keşifler, Avrupa’da köklü değişimlere yol açmış ve bu durum Osmanlı Devleti’ni de derinden etkilemiştir.

• Yeni Ticaret Yolları: Vasco da Gama’nın Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’a ulaşması ve Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfetmesiyle birlikte, Akdeniz ve Osmanlı toprakları üzerinden geçen geleneksel İpek ve Baharat Yolları önemini kaybetmiştir.
• Merkantilizm: Avrupa’da, devletin zenginliğinin değerli maden (altın ve gümüş) stoklarıyla ölçüldüğü Merkantilizm adı verilen yeni bir ekonomik anlayış ortaya çıkmıştır. Bu anlayış, devletlerin sömürgelerden daha fazla hammadde almasını ve mamul madde satmasını hedeflemiştir.
• Osmanlı’ya Etkileri:
  1. Ekonomik Etkiler: Akdeniz ticaretinin gerilemesi, Osmanlı’nın vergi gelirlerini ciddi şekilde azaltmıştır. Avrupa’dan gelen bol miktardaki değerli madenler, Osmanlı parasının (akçe) değerini düşürmüş ve ülkede yüksek enflasyona neden olmuştur.
  2. Siyasi Etkiler: Avrupalı devletlerin (İngiltere, Fransa, Hollanda) güçlenmesi, Osmanlı’nın uluslararası alandaki konumunu sarsmıştır. Osmanlı Devleti, kendi topraklarında kapitülasyonlar vererek Avrupa devletlerinin ticari ayrıcalıklarını artırmak zorunda kalmıştır.
  3. Askerî Etkiler: Osmanlı Devleti, yeni ticaret yollarının kontrolünü ele geçirmek ve Kızıldeniz’i korumak için Portekizlilerle mücadele etmiştir. Ancak bu mücadeleler yeterli olmamış ve Osmanlı, okyanuslardaki sömürgeci yarışta geri kalmıştır.

Bu süreç, Avrupa’da Sanayi Devrimi’ne giden yolu açarken, Osmanlı Devleti’nin ekonomik ve siyasi olarak zayıflamasına neden olmuştur.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Keşiflerin en önemli sonuçlarından biridir?

A) Akdeniz ticaretinin canlanması B) İpek ve Baharat yollarının önemini kaybetmesi C) Osmanlı Devleti’nin ekonomik olarak güçlenmesi D) Avrupa’da feodalizmin güçlenmesi

Doğru Cevap: B

Çözüm: Coğrafi keşifler sayesinde yeni ticaret yolları bulunmuş ve bu durum, Akdeniz limanları ve Osmanlı toprakları üzerinden geçen geleneksel ticaret yollarının önemini azaltmıştır.

2. 16. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan ve devletlerin zenginliğini değerli maden stokuyla ölçen ekonomik politika aşağıdakilerden hangisidir?

A) Feodalizm B) Merkantilizm C) Kapitalizm D) Sosyalizm

Doğru Cevap: B

Çözüm: Merkantilizm, devletlerin zenginliğini artırmak için ihracatı teşvik edip, ithalatı sınırlamayı ve sömürgelerden değerli maden getirmeyi amaçlayan bir ekonomik modeldir.

3. Coğrafi keşifler sonucunda Osmanlı Devleti’nin ekonomik olarak en çok etkilendiği alan aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sadece tarım B) Sadece sanayi C) Ticaret ve para sistemi D) Sadece askerî teknoloji

Doğru Cevap: C

Çözüm: Yeni ticaret yolları nedeniyle ticaret gelirleri azalmış, Avrupa’dan gelen bol miktardaki değerli madenler ise Osmanlı parasının (akçe) değerini düşürmüştür.

4. Aşağıdaki devletlerden hangisi, Coğrafi Keşiflere öncülük eden devletlerden biri değildir?

A) Portekiz B) İspanya C) İngiltere D) Osmanlı Devleti

Doğru Cevap: D

Çözüm: Coğrafi Keşiflere öncülük eden devletler İspanya ve Portekiz’dir. İngiltere, Hollanda ve Fransa ise daha sonra bu keşiflere katılmıştır. Osmanlı Devleti ise bu keşiflerin dışında kalmıştır.

5. Osmanlı Devleti’nin, Avrupa’dan gelen bol miktardaki gümüş ve altın karşısında yaşadığı sorun aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticaretin artması B) Paranın değerinin düşmesi ve enflasyon C) Sadece asker sayısının artması D) Osmanlı Devleti’nin zenginleşmesi

Doğru Cevap: B

Çözüm: Paranın (akçe) içindeki gümüş miktarı azalmış, bu durum Osmanlı ekonomisinde ciddi bir enflasyona yol açmıştır.

6. Yeni Nesil Soru: Bir tarih belgeselinde, “Avrupa’da biriken sermaye, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri desteklemiş ve bu durum Sanayi Devrimi’ne zemin hazırlamıştır.” cümlesi geçiyor. Bu cümle, Coğrafi Keşifler ve sömürgecilik arasındaki hangi ilişkiyi vurgular?

A) Sadece askerî gelişmeleri B) Sömürgeciliğin bilimsel ve teknolojik gelişmeleri hızlandırdığını C) Sadece ekonomik durgunluğun nedenini D) Sadece sanayileşmenin sömürgecilikle ilgisinin olmadığını

Doğru Cevap: B

Çözüm: Coğrafi keşifler ve sömürgecilik yoluyla Avrupa’ya akan sermaye, bilimsel ve teknolojik araştırmaları finanse etmiş ve bu durum Sanayi Devrimi’ni tetiklemiştir.

7. Osmanlı’nın, Coğrafi Keşiflerin olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için yaptığı en önemli hamlelerden biri nedir?

A) Yeni fetihler yapmak B) Avrupa devletleriyle kapitülasyonlar imzalayarak ticareti canlandırmak C) Afrika’da yeni sömürgeler kurmak D) Sadece iç ticareti geliştirmek

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı, Coğrafi keşiflerin getirdiği olumsuz etkileri dengelemek ve ticareti canlı tutmak için Avrupa devletlerine ticari ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) vermiştir.

8. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin 17. yüzyılda girdiği ekonomik bunalımın nedenlerinden biri değildir?

A) Enflasyon B) Para değerinin düşmesi C) Tımar sisteminin bozulması D) Sadece askeri başarıların artması

Doğru Cevap: D

Çözüm: 17. yüzyıl, Osmanlı’nın askerî başarılarının yavaşladığı bir dönemdir. Ekonomik bunalımın en önemli nedenleri enflasyon ve sistemin bozulmasıdır.

9. Osmanlı’nın, Hint Okyanusu’ndaki Portekizlilere karşı mücadele etmesinin en önemli nedeni nedir?

A) Sadece yeni topraklar kazanmak B) Baharat Yolu’nu yeniden canlandırmak ve kutsal toprakları korumak C) Sadece Avrupa’ya saldırmak D) Yeni sömürgeler elde etmek

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı, Hint Okyanusu’ndaki Portekizlileri yenerek Baharat Yolu’nu yeniden kontrol etmek ve bu yol üzerindeki kutsal toprakları korumak istemiştir.

10. “Merkantilizm” politikasına göre, bir devletin zenginliğinin kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sadece tarım ürünleri B) Değerli madenler (altın ve gümüş) C) Sadece ticari ürünler D) Asker sayısı

Doğru Cevap: B

Çözüm: Merkantilist anlayışa göre, bir devletin ne kadar çok değerli maden stoku varsa o kadar zengindir. Bu durum, sömürgeciliği teşvik etmiştir.

11. Yeni Nesil Soru: Bir tarihçi, Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti’ni “dışlayarak” yeni bir küresel düzenin oluşmasına neden olduğunu iddia ediyor. Bu iddianın en önemli kanıtı nedir?

A) Osmanlı’nın yeni ticaret yollarına uyum sağlayamaması B) Osmanlı’nın sadece kendi iç sorunlarıyla uğraşması C) Osmanlı’nın sadece tarım devleti olması D) Osmanlı’nın Akdeniz’deki üstünlüğünü koruması

Doğru Cevap: A

Çözüm: Coğrafi Keşiflerle birlikte oluşan yeni küresel düzen, Osmanlı’nın geleneksel ticaret yollarının önemini kaybetmesine neden olmuştur. Osmanlı, bu yeni düzene yeterince uyum sağlayamamıştır.

12. Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Keşiflerin Osmanlı’ya getirdiği olumsuzluklardan değildir?

A) Geleneksel ticaret yollarının önemini yitirmesi B) Osmanlı parasının değer kaybetmesi C) Akdeniz ticaretinin canlılığını kaybetmesi D) Sadece Avrupa’daki ekonomik krizin artması

Doğru Cevap: D

Çözüm: Coğrafi keşifler, Avrupa’da merkantilizm ve sömürgecilik nedeniyle ekonomik krizi artırmamış, aksine zenginleşmeyi sağlamıştır. Osmanlı’ya olumsuz etkisi ise kendi ekonomisi üzerindedir.

13. Osmanlı Devleti’nin, Hint Okyanusu’nda mücadele etmesine rağmen Portekizlilere karşı neden başarılı olamadı?

A) Sadece Osmanlı donanmasının zayıf olması B) Okyanuslara uygun gemi ve donanma teknolojisinin yetersiz kalması C) Sadece Portekizlilerin Osmanlı’dan daha güçlü olması D) Osmanlı padişahının denizlere önem vermemesi

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı gemi teknolojisi, okyanus dalgalarına dayanacak kadar gelişmiş değildi. Portekizliler, bu alanda daha ileriydi.

14. Yeni Nesil Soru: Bir öğrenci, 16. yüzyıl Osmanlı’sında esnafın, artan fiyatlar karşısında alım gücünün düştüğünü anlatan bir rapor okuyor. Bu durum, hangi gelişmenin bir sonucudur?

A) Sadece savaşların artmasının B) İltizam sisteminin bozulmasının C) Avrupa’dan gelen enflasyonist etkilerin D) Sadece isyanların artmasının

Doğru Cevap: C

Çözüm: Avrupa’dan gelen bol miktardaki altın ve gümüş, Osmanlı parasının değerini düşürerek ülkede enflasyona neden olmuştur. Bu durum, halkın alım gücünü düşürmüştür.

15. Osmanlı Devleti’nin Coğrafi Keşifler karşısında yaşadığı en önemli stratejik hata nedir?

A) Sadece iç siyasete odaklanması B) Akdeniz’e odaklanmaya devam etmesi ve okyanuslara açılamaması C) Avrupa devletleriyle anlaşmalar yapmaması D) Sadece kara ordusunu güçlendirmesi

Doğru Cevap: B

Çözüm: Osmanlı Devleti, Akdeniz’deki hâkimiyetine odaklanmış ve okyanuslardaki yeni ticaret yollarını kontrol etme fırsatını kaçırmıştır.