Bilgi felsefesinin temel problemleri üç ana başlık altında toplanır: **1. Bilginin İmkânı**, **2. Bilginin Kaynağı** ve **3. Bilginin Doğruluk Ölçütleri**. “Bilgi mümkün müdür?” sorusuna **dogmatizm** “Evet, kesin bilgi mümkündür.” derken, **septisizm** (şüphecilik) “Hayır, kesin bilgiye ulaşılamaz.” şeklinde cevap verir. **Kritisizm** (eleştirel felsefe) ise bu iki görüşü uzlaştırmaya çalışır ve bilginin hem akıldan hem de deneyimden geldiğini, ancak insan bilgisinin belli sınırları olduğunu savunur. “Bilginin kaynağı nedir?” sorusu ise **rasyonalizm** (akılcılık) ve **empirizm** (deneycilik) arasındaki köklü tartışmayı ortaya çıkarır. Rasyonalizm, bilginin akıldan geldiğini, Empirizm ise duyusal deneyimlerden geldiğini iddia eder. Son olarak, “Bir bilgi ne zaman doğru sayılır?” sorusu ise üç temel yaklaşımla yanıtlanır: **uygunluk** (bilginin gerçekliğe uygun olması), **tutarlılık** (bir bilginin mevcut bilgilerle çelişmemesi) ve **fayda** (bilginin pratik hayatta işe yaraması).

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki felsefi yaklaşımlardan hangisi, insan aklının kesin ve şüphesiz bilgiye ulaşabileceğini savunur?

A) Septisizm
B) Rasyonalizm
C) Kritisizm
D) Dogmatizm
E) Empirizm

Çözüm:
Dogmatizm, insan aklının bilginin kaynağını ve varlığını sorgulamaya gerek duymadan kesin bilgiye ulaşabileceğini mutlak olarak kabul eder.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

“Hiçbir şey bilinemez, bilense de başkasına aktarılamaz, aktarılsa da anlaşılamaz.” diyen Gorgias’ın bu sözü, bilgi felsefesinin hangi problemiyle ilgilidir?

A) Bilginin kaynağı
B) Bilginin imkanı
C) Bilginin doğruluk ölçütü
D) Bilginin değeri
E) Bilginin konusu

Çözüm:
Gorgias’ın bu ifadeleri, kesin ve güvenilir bilginin elde edilmesinin mümkün olmadığı, yani bilginin imkânsız olduğu yönündeki şüpheci (septik) görüşü temsil eder.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdakilerden hangisi, bilginin kaynağı problemiyle ilgili bir görüş değildir?

A) Rasyonalizm
B) Empirizm
C) Kritisizm
D) Fenomenoloji
E) Entüisyonizm

Çözüm:
Rasyonalizm, Empirizm ve Entüisyonizm bilginin kaynağını (akıl, deney, sezgi) ele alırken; Fenomenoloji, bilginin oluşum sürecini ve bilincin yapısını inceleyen bir yöntemdir, doğrudan bilginin kaynağı sorusuna odaklanmaz.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir bilginin, gerçek hayattaki olgulara veya durumlara uygun olması gerektiğini savunan doğruluk ölçütü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tutarlılık
B) Fayda
C) Uygunluk (Tekabüliyet)
D) Apaçıklık
E) Tümel uzlaşım

Çözüm:
Uygunluk (Correspondence) ölçütü, bir bilginin doğruluğunu, ifade ettiği şeyin gerçekliğe ne kadar uygun olduğuyla (tekabül etmesiyle) açıklar. Örneğin, “kar beyazdır” önermesinin doğruluğu, karın gerçekten beyaz olmasına bağlıdır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

“Bilgi, zihinde doğuştan var olan akıl ilkeleri ve idelerden gelir.” görüşü, aşağıdaki felsefi yaklaşımlardan hangisine aittir?

A) Empirizm
B) Rasyonalizm
C) Septisizm
D) Kritisizm
E) Pozitivizm

Çözüm:
Rasyonalizm (Akılcılık), bilginin kaynağını duyusal deneyimlere değil, aklın kendisine ve doğuştan gelen bilgilere dayandırır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

“Bir bilgi, eğer içinde yer aldığı bütünsel sistemle çelişmiyorsa doğrudur.” diyen bir düşünür, bilginin doğruluk ölçütü olarak aşağıdakilerden hangisini kullanmaktadır?

A) Uygunluk
B) Fayda
C) Tutarlılık
D) Apaçıklık
E) Sezgi

Çözüm:
Tutarlılık (Coherence) ölçütü, bir önermenin kendi içindeki veya bilinen diğer önermelerle çelişki içermemesi durumunda doğru olduğunu kabul eder.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Immanuel Kant’ın “Kritisizm” felsefesi, bilginin kaynağı konusunda hangi iki akımı bir araya getirme çabasıdır?

A) Dogmatizm ve Septisizm
B) Rasyonalizm ve Empirizm
C) İdealizm ve Materyalizm
D) Fenomenoloji ve Pragmatizm
E) Realizm ve Nominalizm

Çözüm:
Kant’ın kritisizmi, rasyonalistlerin “akıl” ve empiristlerin “deneyim” tezlerini birleştirerek, bilginin hem akıl hem de deneyimin ürünü olduğunu savunur.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 8:

“Doğru bilgi, insanın sorunlarını çözdüğü ve pratik hayatta işe yaradığı sürece doğrudur.” diyen bir düşünür, aşağıdaki doğruluk ölçütlerinden hangisini benimsemiştir?

A) Tutarlılık
B) Uygunluk
C) Tümel Uzlaşım
D) Fayda (Pragmatizm)
E) Apaçıklık

Çözüm:
Pragmatizm (Faydacılık), bir bilginin doğruluğunu, o bilginin pratik sonuçlarına ve sağladığı faydaya göre değerlendirir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi, empirizm görüşünü destekler?

A) Matematik bilgisi doğuştan gelir.
B) Ahlaki ilkeler evrensel ve doğuştandır.
C) Zihnimiz, doğuştan boş bir levhadır.
D) Kesin bilgiye akıl yoluyla ulaşılır.
E) Mantık kuralları mutlak ve değişmezdir.

Çözüm:
Empirizmin temel iddiası, John Locke’un “tabula rasa” (boş levha) görüşüdür. Buna göre, tüm bilgimiz duyusal deneyimler sonucunda oluşur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Septisizm (şüphecilik) için bilgi felsefesindeki en temel sorun nedir?

A) Bilginin toplumsal faydası.
B) Bilginin kaynağını bulma.
C) Kesin ve mutlak bilgiye ulaşılamaması.
D) Düşüncenin varlığı.
E) Ahlaki değerlerin göreceliği.

Çözüm:
Septisizm, insan aklının kesin ve mutlak bilgiye ulaşma yeteneğinden şüphe eder ve bu nedenle doğru ve güvenilir bilginin imkansız olduğunu savunur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

“Bilginin kaynağı deneyimdir.” görüşünün önemli temsilcilerinden biri olan ve “tabula rasa” kavramını ortaya atan filozof kimdir?

A) René Descartes
B) Immanuel Kant
C) Platon
D) John Locke
E) Sokrates

Çözüm:
John Locke, empirizmin en önemli temsilcilerindendir ve zihnin doğuştan boş bir levha gibi olduğunu, tüm bilgilerin deneyimler aracılığıyla kazanıldığını savunmuştur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

Aşağıdaki durumlardan hangisi, “uygunluk” (tekabüliyet) doğruluk ölçütüne göre doğrudur?

A) “Bütün bekarlar evlenmemiştir” ifadesi, “Evlenmeyen herkes bekardır” ifadesiyle çelişmez.
B) “Yer çekimi vardır” ifadesi, bir cismi bıraktığınızda yere düşmesi olayıyla örtüşür.
C) “Trafikte kurallara uymak, kazaları engellediği için doğrudur.”
D) “Kar, ışıktır.” gibi bir önerme tutarlı olabilir.
E) “Bütün insanlar ölür” ifadesi, bütün insanlar tarafından kabul edilir.

Çözüm:
Uygunluk ölçütü, bir ifadenin gerçeklikteki bir olguyla uyuşmasıdır. B şıkkındaki ifade, “yer çekimi” olgusunu gözlemle doğrulamaktadır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

Sokrates’in, “Bilgi doğuştan aklımızda vardır, biz sadece onu hatırlarız.” görüşü, bilginin kaynağı konusunda hangi akıma daha yakındır?

A) Empirizm
B) Septisizm
C) Rasyonalizm
D) Pragmatizm
E) Pozitivizm

Çözüm:
Bu görüş, bilginin dış dünyadan değil, aklın kendisinden geldiğini savunur. Bu, Rasyonalizmin temel ilkesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

Bilgi felsefesinde “tümel uzlaşım” doğruluk ölçütü neyi ifade eder?

A) Bir bilginin herkes tarafından doğru kabul edilmesi.
B) Bir bilginin bilimsel yöntemlerle kanıtlanması.
C) Bir bilginin pratik hayatta işe yaraması.
D) Bir bilginin sistem içindeki diğer bilgilerle çelişmemesi.
E) Bir bilginin gerçekliğe uygun olması.

Çözüm:
Tümel uzlaşım (konsensüs) ölçütü, bir ifadenin doğruluğunu, o toplumdaki bireylerin büyük çoğunluğu tarafından kabul görmesiyle belirler.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 15:

“Bilgi, hem akıldan hem de deneyimden gelir.” görüşü, hangi felsefenin temel taşıdır?

A) İdealizm
B) Empirizm
C) Kritisizm
D) Rasyonalizm
E) Septisizm

Çözüm:
Kritisizm (eleştirel felsefe), bilginin oluşumunda aklın kategorileri ile deneyimin verilerinin bir araya geldiğini savunan, Rasyonalizm ve Empirizm sentezidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.