Basit şekerler olup hidrolizle daha küçük parçalara ayrılmazlar. Karbon (C) sayıları 3 ile 8 arasında değişir ve karbon sayılarına göre isimlendirilirler. Hücre zarından direk geçerler. Suda çözünürler.
Büyük yapılı karbonhidratların yapı birimleridir. Bunlar 3 karbonlu triozlar, 5 karbonlu pentozlar ve 6 karbonlu heksozlar dır.
Giikoz oksijenli solunumla CO2 ve H2O’ya yıkılır, ATP üretilir. Glikoprotein ve glikolipit zar yapısına katılır.
Kanda glikoz seviyesinin artması şeker hastalığına neden olur. Böylece idrar ile glikoz atılır.
Hücre zarından geçiş hızları galaktoz > glikoz > fruktoz şeklindedir.
Glikoz, fruktoz ve galaktoz kapalı formülleri aynı (C6H12 ,O6), açık formülleri farklı olan izomer moleküllerdir. Hücre içinde birbirine dönüştürülebilirler.
Glikoz ve fruktoz bitkisel, galaktoz ağırlıklı olarak hayvansaldır. Ancak galaktoz bazı bakteriler tarafından da sentezlenebilir.
Bazı bitkilerin reçinelerinde de bol miktarda galaktoz bulunur.
Vücuda alınan fruktoz ve galaktoz karaciğerde glikoza dönüştürülüp ya kana verilir, yada glikojen şeklinde depo edilir.
- Triozlar: Bunlar 3 karbonlu şekerlerdir. Hücre solunumu ve fotosentezde ara ürün olarak oluşan gliserik asit, gliseraldehit ve pirüvik asiti triozlara örnek verilebilir.
- Pentozlar: Beş karbonlu olan şekerlere pentoz adı verilir. Bunlardan riboz; RNA nükleotitlerinde ve ATP molekülünde bulunur. Riboz molekülüne göre, bir oksijeni eksik olan deoksiriboz şekeri ise, sadece DNA molekülünü oluşturan nükIeotitlerin yapısında yer alır.
- Heksozlar: Altı karbonlu karbonhidratlara heksoz adı verilir. Bunların en önemlileri; glikoz, fruktoz ve galakîoz isimli şekerlerdir. Bu üçünün, kapalı formülleri (CBHmOG) ve molekül ağırlıkları aynı olup, birbirinin izomeridirler. Ancak, heksoz moleküllerinin atom dizilişlerinde bazı farklılıklar bulunduğu için; tat değerleri, çözünürlük dereceleri ve difüzyon hızları gibi özellikleri farklıdır.
Bal ve üzüm gibi besinlerde bol olarak bulunan glikoz, hücrelerin enerji üretiminde kullandığı en önemli monosakkarittir. Beyin hücrelerinin çalışması, tamamen glikoz ve oksijene bağlıdır. Sağlıklı bir insanın 100 mililitre kanında 90 – 100 miligram glikoz bulunur. Glikoz miktarının artmasına bağlı olarak şeker hastalığı görülebilir.
