Bir aynada görüntü bulunabilmesi için cisimden aynaya en az iki ışın gönderilir. Gönderilen bu iki ışın aynada yansıdıktan sonra ya yansıyan ışınlar ya da yansıyan ışınların uzantıları kesişir. Bu kesişen noktada cismin görüntüsü oluşur. Eğer ışınların kendisi kesişirse gerçek görüntü, uzantıları kesişirse sanal görüntü elde edilir. Görüntülerin büyüklüğü cismin aynaya uzaklığına göre değişir. Cismin ve görüntünün boyları, aynaya uzaklıklarıyla orantılı olur. Şimdi cismin konumuna göre aynalarda görüntü özelliklerini inceleyelim.
a) Çukur Aynada Görüntü Özellikleri
1. Cisim sonsuzda ise cisimden çıkan ışınlar aynaya paralel gelir. Paralel gelen ışınlar ise aynada yansıdıktan sonra odakta (F de) kesişerek görüntü oluşturur. Yansıyan ışınların kendisi kesiştiği için görüntü gerçektir. O halde sonsuzdaki her cismin görüntüsü;
- Odakta
- Gerçek
- Nokta şeklindedir.
2. Cisim 3F de iken aynaya iki ışın gönderildiğinde yansıyan ışınlar 1 ,5 f de kesişir. Işınların kesiştiği bu yerde cismin görüntüsü oluşur. Çukur aynada ışınların kendisi kesiştiği için gerçek görüntü oluşur. Gerçek görüntüler ise hep sanaldır. Cismin aynaya uzaklığı 3f iken görüntünün aynaya uzaklığı 1,5 f olduğundan görüntünün boyu cismin boyunun yarısı olur. Özetlersek Cisim 3F de ise görüntü;
- 1,5 f de
- Ters
- Gerçek
- Küçük boyda oluşur.
3. Cisim aynanın merkezine konulup ışınlar gönderildiğinde yansıyan ışınlar merkez hizasında kesişir. Dolayısıyla görüntü merkezde ve gerçek görüntü oluşturur. Cisim ve görüntü aynaya aynı uzaklıkta olduğundan cisim ve görüntü boyu eşit olur. Özetlersek; Cisim merkezde ise görüntü;
- Merkezde
- Ters
- Gerçek
- Eşit boyda oluşur.
4. Cisim 1 ,5 f noktasına konulduğunda ışınlar 3f çizgisinde kesişerek bu noktada gerçek görüntü oluştururlar. Görüntünün aynaya uzaklığı cismin aynaya uzaklığının iki katı olduğuna göre, görüntü boyu da cismin boyunun iki katı olur. Özetle cisim 1,5 f de ise görüntü;
- 3f de
- Ters
- Gerçek
- Büyük boyda oluşur.
5. Cismi f noktasına koyduğumuzda aynaya giden ışınlar paralel yansıyarak sonsuza gider. Böylece görüntü sonsuzda oluşur deriz. Sonsuzdaki görüntü ise belirsiz olur.
Not: Buraya kadar anlatılan görüntü özelliklerinde şu sonuç çıkmaktadır: Cisim sonsuzdan odağa yaklaştıkça görüntü büyüyerek aynadan uzaklaşmaktadır.
6. Cisim F-T arasına konulup aynaya ışınlar gönderildiğinde yansıyan ışınların kendisi kesişmez, uzantılar ayna arkasında kesişir. Böylece görüntü ayna arkasında sanal bir şekilde oluşur. Bu nedenle görüntü düzdür. Görüntü aynaya cisimden daha uzakta olduğu için boyu da cisme göre daha büyük olur. Cisim tam F-T arasında ise görüntü ayna arkasındaki F noktasında oluşur. Özetle cisim F-T nin tam ortasında ise görüntü;
- Ayna arkasındaki F de
- Düz
- Sanal
- Büyük boyda oluşur.
Not: Çukur aynada gerçek görüntülerin oluştuğu yere perde koyduğumuzda görüntüleri perdede görebiliriz. Sanal görüntüleri ise perdede göremeyiz. Sanal görüntüler ayna içinde görünür.
b) Tümsek Aynada Görüntü Özellikleri
Tümsek aynalarda cisim nerede olursa olsun zahiri (sanal) görüntü oluşur. Tümsek aynada hiçbir zaman gerçek görüntü oluşmaz. Bu nedenle görüntü daima düzdür. Tümsek aynada oluşan görüntüler cisme göre hep küçüktür.
1. Sonsuzdaki bir cisimden gelen ışınlar birbirine paraleldir. Tümsek aynaya paralel gelen ışınlar yansıdığı zaman şekildeki gibi dağılır. Yansıyan ışınların kendisi kesişmediği için uzantıları ayna arkasındaki odakta kesişerek bu noktada sanal görüntü oluşturur. Cisim sonsuzda ise görüntü;
- Odakta
- Sanal
- Nokta şeklinde oluşur.
2. Cisim sonsuz ile ayna arasında ise görüntü daima ayna içindeki F-T arasında düz, sanal ve cisme göre daha küçük görüntüsü oluşur. Cisim asal eksen üzerinde herhangi bir yerde ise görüntü
- F-T arasında
- Düz
- Sanal
- Cisimden daha küçük boyda oluşur.
Not: Tümsek ayna önündeki cisim aynaya yaklaştıkça görüntü de büyüyerek aynaya yaklaşır.
Düz Aynaların Kullanım Alanları konusuna gitmek için tıklayın.
