6. Sınıf Fen Bilimleri: Güneş ve Ay Tutulmaları Testleri (Maarif Modeli)

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 1 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 2 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 3 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 4 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 5 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 6 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 7 Çöz

• 6. Sınıf Güneş ve Ay Tutulmaları Test 8 Çöz

Güneş ve Ay tutulmaları, gök cisimlerinin uzaydaki konumlarının belirli bir hizaya gelmesiyle oluşan doğal olaylardır. Bu olaylar, Dünya’dan bakıldığında Güneş veya Ay’ın kısmen ya da tamamen görünmez hale gelmesiyle kendini gösterir.

Tutulma Nedir?

• Bir gök cisminin, başka bir gök cisminin ışığını engellemesi veya onun gölgesinde kalması durumudur.
• Güneş, Dünya ve Ay’ın belirli bir sıraya girmesiyle gerçekleşirler.

Güneş Tutulması

• Konum: Ay, Güneş ile Dünya arasına girer.
• Oluşum: Ay, Güneş’ten gelen ışınların Dünya’ya ulaşmasını engeller ve Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer.
• Görünüm: Dünya’nın sadece belirli ve dar bir bölgesinden gözlemlenebilir.
• Önemli Not: Güneş tutulmasına çıplak gözle bakmak son derece tehlikelidir ve kalıcı görme hasarına yol açabilir. Özel filtreli tutulma gözlükleri kullanılmalıdır.

Ay Tutulması

• Konum: Dünya, Güneş ile Ay arasına girer.
• Oluşum: Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer ve Ay’ın Güneş’ten aldığı ışığı engeller. Bu durum, Ay’ın kararık veya kızıl bir renkte görünmesine neden olabilir.
• Görünüm: Gece olan her yerden, yani Dünya’nın geniş bir kısmından gözlemlenebilir.
• Önemli Not: Ay tutulmasını güvenle izleyebilirsiniz; herhangi bir özel koruyucu ekipmana ihtiyaç duyulmaz.

Temel Fark

Her iki tutulma da Güneş, Dünya ve Ay’ın aynı doğrultuya gelmesiyle gerçekleşse de, aralarındaki temel fark, hangi gök cisminin ortada yer aldığıdır. Güneş tutulmasında Ay ortadayken, Ay tutulmasında Dünya ortadadır.

Güneş ve Ay Tutulmaları Çözümlü Örnek Test Soruları

1. soru: Elif, bilim şenliğinde Güneş ve Ay tutulmalarını anlatan bir sunum izlemiştir. Sunumda, bu iki doğa olayının Dünya, Ay ve Güneş’in belirli hizalanmaları sonucunda meydana geldiği vurgulanmıştır. Elif, özellikle Güneş tutulması sırasında Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girdiğini ve Ay’ın gölgesinin Dünya üzerine düşerek Güneş’in bir kısmının veya tamamının görünmesini engellediğini öğrenmiştir. Ay tutulmasında ise Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girdiğini ve Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine düşerek Ay’ın kararık görünmesine neden olduğunu anlamıştır.
Buna göre, Güneş tutulması ve Ay tutulması olayları için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Güneş tutulması sırasında Ay, yeni ay evresinde olmalıdır.
B) Ay tutulması sırasında Ay, dolunay evresinde olmalıdır.
C) Güneş tutulması, Dünya’nın Ay’ın gölgesinde kaldığı bir olaydır.
D) Ay tutulması, Ay’ın Güneş’in gölgesinde kaldığı bir olaydır.
Çözüm: Güneş tutulması, Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girmesiyle, Ay’ın gölgesinin Dünya üzerine düşmesi sonucu Güneş’in görünürlüğünün engellenmesidir. Bu durum Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir. Ay tutulması ise Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girmesiyle, Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine düşmesi sonucu Ay’ın kararık görünmesidir. Bu durum Ay’ın dolunay evresinde gerçekleşir. D seçeneğinde Ay tutulmasının Ay’ın Güneş’in gölgesinde kaldığı bir olay olduğu belirtilmiştir, ancak Ay tutulmasında Ay, Dünya’nın gölgesinde kalır. Bu nedenle ifade yanlıştır.
Doğru cevap D’dir.

2. soru: Bir grup öğrenci, Dünya, Ay ve Güneş modellerini kullanarak tutulma olaylarını canlandırmaktadır. Öğrencilerden biri, Ay’ı Dünya ile Güneş arasına yerleştirerek Güneş’in Dünya’dan görünmesini engellemeye çalışmıştır. Diğer bir öğrenci ise Dünya’yı Ay ile Güneş arasına yerleştirerek Ay’ın Güneş’ten gelen ışığı almasını engellemiştir. Öğretmenleri, her iki durumda da bu gök cisimlerinin tam olarak aynı hizada olmasının tutulmanın gerçekleşmesi için önemli olduğunu vurgulamıştır.
Bu canlandırmalara göre, Ay tutulması ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
A) Ay tutulması sırasında Dünya, Ay’ın gölgesinde kalır.
B) Ay tutulması, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinden kaynaklanır.
C) Ay tutulması sırasında Ay, Dünya’nın gölgesinde kalır.
D) Ay tutulması, Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir.
Çözüm: Ay tutulması, Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girmesiyle meydana gelir. Bu durumda Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer ve Ay, Güneş’ten gelen ışığı alamaz, bu yüzden kararık görünür. Dolayısıyla Ay, Dünya’nın gölgesinde kalır. Ay tutulması dolunay evresinde gerçekleşir. A seçeneği Güneş tutulmasını, B seçeneği genel bir hareketi, D seçeneği ise Güneş tutulmasının evresini belirtir. C seçeneği Ay tutulmasının doğru açıklamasını yapmaktadır.
Doğru cevap C’dir.

3. soru: Bilim dergisinde okuduğu bir makalede, Güneş tutulmalarının her yeni ay evresinde gerçekleşmemesinin nedenleri açıklanmıştır. Makalede, Ay’ın Dünya etrafındaki yörünge düzlemi ile Dünya’nın Güneş etrafındaki yörünge düzleminin tam olarak aynı hizada olmadığı, aralarında yaklaşık 5 derecelik bir açı farkı bulunduğu belirtilmiştir. Bu açı farkı nedeniyle, çoğu yeni ay evresinde Ay’ın gölgesi Dünya’nın ya kuzeyinden ya da güneyinden geçer ve Dünya üzerine düşmez. Bu yüzden Güneş tutulmaları nadir görülen olaylardır.
Yukarıdaki metne göre, Güneş tutulmalarının her yeni ay evresinde gerçekleşmemesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesinin elips şeklinde olması.
B) Dünya’nın Güneş etrafındaki yörünge düzlemi ile Ay’ın Dünya etrafındaki yörünge düzleminin çakışmaması.
C) Güneş’in kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapması.
D) Ay’ın Dünya’dan uzaklığının sürekli değişmesi.
Çözüm: Metinde açıkça belirtildiği gibi, Güneş tutulmalarının her yeni ay evresinde gerçekleşmemesinin nedeni, Ay’ın Dünya etrafındaki yörünge düzlemi ile Dünya’nın Güneş etrafındaki yörünge düzleminin tam olarak aynı hizada olmaması, yani aralarında bir açı farkı bulunmasıdır. Bu durum, B seçeneğinde doğru bir şekilde ifade edilmiştir.
Doğru cevap B’dir.

4. soru: Bir astronomi kulübünün üyeleri, bir gece gökyüzünü gözlemlerken Ay’ın normalden daha karanlık ve kızılımsı bir renge büründüğünü fark ettiler. Bu olayı gözlemleyen kulüp lideri, öğrencilere bu durumun Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine düşmesinden kaynaklandığını ve bu olayın belirli bir hizalanma sonucunda gerçekleştiğini açıkladı. Ayrıca bu olayın çıplak gözle güvenle izlenebileceğini de ekledi.
Kulüp üyelerinin gözlemlediği bu olay ve açıklamaları dikkate alındığında, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Gözlemlenen olay bir Güneş tutulmasıdır ve Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir.
B) Gözlemlenen olay bir Ay tutulmasıdır ve Ay’ın dolunay evresinde gerçekleşir.
C) Gözlemlenen olay bir Güneş tutulmasıdır ve Dünya, Ay ile Güneş arasına girmiştir.
D) Gözlemlenen olay bir Ay tutulmasıdır ve Ay, Dünya ile Güneş arasına girmiştir.
Çözüm: Metinde Ay’ın kararıp kızılımsı bir renge büründüğü ve bunun Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine düşmesinden kaynaklandığı belirtilmiştir. Bu tanım Ay tutulmasına aittir. Ay tutulması, Ay’ın dolunay evresinde, Dünya’nın Ay ile Güneş arasına girmesiyle meydana gelir. Ayrıca, Ay tutulmaları çıplak gözle güvenle izlenebilir. Bu bilgiler ışığında B seçeneği doğrudur.
Doğru cevap B’dir.

5. soru: Mert, Güneş tutulması hakkında bir araştırma yaparken, bu olayı doğrudan çıplak gözle izlemenin son derece tehlikeli olduğunu okumuştur. Araştırmasına göre, Güneş’in ultraviyole ve kızılötesi ışınları, Ay tarafından tamamen engellenmediği için göz retinasına kalıcı hasar verebilir, hatta körlüğe yol açabilir. Bu nedenle, Güneş tutulmasını izlerken mutlaka özel Güneş tutulması gözlükleri veya projeksiyon yöntemleri gibi güvenli yöntemler kullanılması gerektiği vurgulanmıştır.
Mert’in araştırmasından elde ettiği bilgilere göre, Güneş tutulmasını doğrudan çıplak gözle izlemenin tehlikeli olmasının temel nedeni nedir?
A) Ay’ın yaydığı zararlı ışınların gözlere ulaşması.
B) Güneş’in zararlı ultraviyole ve kızılötesi ışınlarının göz retinasına zarar vermesi.
C) Dünya’nın gölgesinin gözlere yansıması.
D) Ay’ın aniden hareket etmesiyle gözlerin kamaşması.
Çözüm: Metinde açıkça belirtildiği gibi, Güneş tutulmasını doğrudan çıplak gözle izlemenin tehlikeli olmasının temel nedeni, Güneş’in Ay tarafından tamamen engellenmeyen ultraviyole ve kızılötesi ışınlarının göz retinasına kalıcı hasar verebilmesidir. Bu durum B seçeneğinde doğru bir şekilde açıklanmıştır.
Doğru cevap B’dir.

6. soru: Bir öğretmen, 6. sınıf öğrencilerine Güneş ve Ay tutulmaları arasındaki farkları daha iyi anlamaları için bir etkinlik düzenlemiştir. Etkinlikte, öğrencilere aşağıdaki tabloda bazı özellikler verilmiş ve bu özelliklerin hangi tutulma türüne ait olduğunu belirlemeleri istenmiştir:
I. Ay, yeni ay evresindedir.
II. Dünya, Ay ile Güneş arasındadır.
III. Çıplak gözle izlenmesi tehlikelidir.
IV. Ay, dolunay evresindedir.
V. Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer.
VI. Dünya’nın gölgesi Ay üzerine düşer.
Öğrencilerin doğru eşleştirme yapabilmesi için, Güneş tutulmasına ait özellikler ile Ay tutulmasına ait özellikler hangi seçenekte doğru gruplandırılmıştır?
A) Güneş Tutulması: I, III, V; Ay Tutulması: II, IV, VI
B) Güneş Tutulması: II, IV, VI; Ay Tutulması: I, III, V
C) Güneş Tutulması: I, II, III; Ay Tutulması: IV, V, VI
D) Güneş Tutulması: III, V, VI; Ay Tutulması: I, II, IV
Çözüm: Özellikleri inceleyelim:
I. Ay, yeni ay evresindedir. (Güneş Tutulması)
II. Dünya, Ay ile Güneş arasındadır. (Ay Tutulması)
III. Çıplak gözle izlenmesi tehlikelidir. (Güneş Tutulması)
IV. Ay, dolunay evresindedir. (Ay Tutulması)
V. Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer. (Güneş Tutulması)
VI. Dünya’nın gölgesi Ay üzerine düşer. (Ay Tutulması)
Buna göre, Güneş tutulmasına ait özellikler: I, III, V; Ay tutulmasına ait özellikler: II, IV, VI’dır.
Doğru cevap A’dır.