Moleküler çözünme, kovalent bağlı moleküllerden oluşan maddelerin, çözücü içerisinde moleküler yapısı bozulmadan dağılması olayıdır. Bu tür bir çözünmede, çözünen maddenin kovalent bağları kopmaz; sadece çözünen moleküller arasındaki zayıf moleküller arası çekim kuvvetleri (dipol-dipol, hidrojen bağları veya London kuvvetleri) yenilir ve yeni çözücü-çözünen etkileşimleri oluşur. “Benzer benzeri çözer” prensibine göre, polar moleküller polar çözücülerde (örneğin, şeker veya etil alkolün suda çözünmesi) ve apolar moleküller apolar çözücülerde çözünür. İyonik çözünmeden en önemli farkı, moleküler çözünme sonucunda çözeltide serbest hareket edebilen iyonlar oluşmamasıdır. Bu nedenle, moleküler çözelti elektrik akımını iletmez ve **elektrolit olmayan çözelti** olarak adlandırılır. Bu durum, çözünme olayının fiziksel bir değişim olduğunu ve maddenin kimyasal yapısının değişmediğini gösterir.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda çözünmesi moleküler çözünmeye örnektir?

A) Potasyum klorür (KCl)
B) Sodyum hidroksit (NaOH)
C) Amonyum nitrat ($NH_4NO_3$)
D) Metil alkol ($CH_3OH$)
E) Hidrojen sülfat ($H_2SO_4$)

Çözüm:
Potasyum klorür (KCl), sodyum hidroksit (NaOH), amonyum nitrat ($NH_4NO_3$) ve sülfürik asit ($H_2SO_4$) suda iyonlarına ayrılarak çözünür. Metil alkol ($CH_3OH$) ise kovalent bağlı bir moleküldür ve suda molekül yapısını koruyarak çözünür.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

Moleküler çözünme ile oluşan bir çözeltinin en belirgin özelliği nedir?

A) Elektrik akımını iyi iletir.
B) Elektrik akımını iletmez.
C) İyon içerir.
D) Heterojen bir karışımdır.
E) Çözünen madde çökelir.

Çözüm:
Moleküler çözünmede iyon oluşumu olmadığı için çözeltide elektrik akımını taşıyacak serbest iyonlar bulunmaz. Bu nedenle oluşan çözelti elektriği iletmez.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdakilerden hangisi, apolar bir çözücüdür ve apolar moleküler bir maddeyi çözebilir?

A) Su ($H_2O$)
B) Aseton ($CH_3COCH_3$)
C) Karbon tetraklorür ($CCl_4$)
D) Hidrojen sülfür ($H_2S$)
E) Etil alkol ($C_2H_5OH$)

Çözüm:
Su, aseton, hidrojen sülfür ve etil alkol polar moleküllerdir. Karbon tetraklorür ($CCl_4$) ise molekül geometrisi (düzgün dörtyüzlü) nedeniyle apolardır ve “benzer benzeri çözer” ilkesine göre apolar maddeleri çözer.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Şekerin suda çözünmesi sırasında hangi moleküller arası çekim kuvvetleri rol oynar?

A) İyon-dipol etkileşimleri
B) Sadece London kuvvetleri
C) Hidrojen bağları ve London kuvvetleri
D) Metalik bağlar
E) Kovalent bağlar

Çözüm:
Hem şeker molekülleri hem de su molekülleri hidrojen bağları oluşturabilir. Şeker ve su molekülleri arasındaki hidrojen bağları, şeker moleküllerinin birbirine ve su moleküllerinin birbirine uyguladığı çekim kuvvetlerini yenerek çözünmeyi sağlar. London kuvvetleri de her iki molekülde de bulunur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdaki maddelerden hangisi, iyonik çözünme ve moleküler çözünme arasındaki temel farkı en iyi açıklar?

A) Çözünenin fiziksel hali
B) Çözücünün sıcaklığı
C) Çözeltinin elektrik iletkenliği
D) Çözünme hızı
E) Basınç değişimi

Çözüm:
İyonik çözünme sonucunda iyonlar oluştuğu için çözelti elektriği iletirken, moleküler çözünmede iyon oluşumu olmadığı için çözelti elektriği iletmez. Bu, iki çözünme türünü ayıran en önemli özelliktir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi, moleküler çözünme sırasında kimyasal bir değişim yaşandığını gösterir?

A) Çözeltinin homojen görünmesi
B) Çözeltinin elektrik akımını iletmesi
C) Çözünen maddenin renginin değişmesi
D) Çözeltinin sıcaklığının değişmesi
E) Hiçbiri, moleküler çözünme fiziksel bir olaydır.

Çözüm:
Moleküler çözünme, maddenin sadece fiziksel halini ve moleküller arası bağlarını etkileyen bir fiziksel olaydır. Maddenin kimyasal yapısında bir değişim (kovalent bağların kırılması, yeni madde oluşumu gibi) meydana gelmez. Bu nedenle, yukarıdakilerin hiçbiri kimyasal değişim yaşandığını göstermez. Çözeltinin sıcaklığının değişmesi, endotermik veya ekzotermik çözünmeden kaynaklanan fiziksel bir olaydır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 7:

Sıvı amonyak ($NH_3$) içinde çözünen bir madde, amonyak-amonyak arasındaki hidrojen bağlarını zayıflatıp çözünüyorsa, bu madde hakkında ne söylenebilir?

A) Apolar bir maddedir.
B) İyonik bir maddedir.
C) Polar bir maddedir.
D) Metaldir.
E) Nötr bir atomdur.

Çözüm:
Amonyak ($NH_3$) molekülleri arasında hidrojen bağları bulunur ve amonyak polar bir çözücüdür. “Benzer benzeri çözer” ilkesine göre, bir madde amonyak içinde çözünüyorsa, onun da polar olması beklenir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Moleküler çözünme sırasında çözünme entalpisi ($H_{çöz}$), aşağıdaki ifadelerden hangisine eşittir?

A) Sadece London kuvvetlerinin enerjisine.
B) Sadece kovalent bağ enerjisine.
C) Çözüneni ayırmak için gereken enerji ile çözücü-çözünen etkileşimi enerjisinin toplamına.
D) Sadece sıcaklık değişimine.
E) Çözelti hacmine.

Çözüm:
Çözünme entalpisi, üç temel enerji değişiminin toplamıdır: çözüneni ayırmak için gereken enerji (endotermik), çözücüyü ayırmak için gereken enerji (endotermik) ve çözünen-çözücü etkileşiminden açığa çıkan enerji (ekzotermik). Bu üç aşamanın net enerji değişimi çözünme entalpisini verir. Seçenek C bu durumu en iyi şekilde özetler.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 9:

Benzende çözünen bir katı, benzen-benzen arasındaki London kuvvetlerini yeniyorsa, bu katı hakkında ne söylenebilir?

A) Polar bir maddedir.
B) İyonik bir maddedir.
C) Apolar bir maddedir.
D) Suda çözünür.
E) Elektrolittir.

Çözüm:
Benzen ($C_6H_6$), apolar bir moleküldür ve molekülleri arasında sadece London kuvvetleri bulunur. “Benzer benzeri çözer” ilkesine göre, benzen içinde çözünen bir maddenin de apolar olması gerekir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Aşağıdaki moleküler çözünme örneklerinden hangisinde çözünen ve çözücü arasında hidrojen bağı oluşmaz?

A) Etil alkolün suda çözünmesi
B) Amonyağın suda çözünmesi
C) Metanın benzen içinde çözünmesi
D) Şekerin suda çözünmesi
E) Hidrojen florürün suda çözünmesi

Çözüm:
Hidrojen bağları, H’nin F, O veya N atomlarından birine doğrudan bağlı olduğu durumlarda oluşur. Metan ($CH_4$), sadece karbon ve hidrojenden oluşur ve hidrojen bağı oluşturamaz. Benzen ($C_6H_6$) de hidrojen bağı yapmaz. Bu nedenle, metanın benzen içinde çözünmesi sırasında sadece London kuvvetleri rol oynar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

Moleküler çözünme, aşağıdaki fiziksel hallerin hangisinde meydana gelebilir?

A) Katı-sıvı çözeltilerde
B) Sıvı-sıvı çözeltilerde
C) Gaz-sıvı çözeltilerde
D) Hepsi
E) Hiçbiri

Çözüm:
Moleküler çözünme, fiziksel halleri farklı olan maddeler arasında gerçekleşebilir. Örneğin, şeker (katı) suda (sıvı), etil alkol (sıvı) suda (sıvı) veya oksijen (gaz) suda (sıvı) çözünebilir. Bu nedenle, üç tür çözelti formunda da moleküler çözünme görülebilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir gazın suda çözünürlüğü, genellikle sıcaklık artışıyla azalır. Bu durum, moleküler çözünme entalpisi açısından ne anlama gelir?

A) Çözünme olayı endotermiktir.
B) Çözünme olayı ekzotermiktir.
C) Çözünme entalpisi her zaman sıfırdır.
D) Çözünme entalpisi pozitiftir.
E) Basınçla ters orantılıdır.

Çözüm:
Çözünürlüğü sıcaklıkla azalan bir olayın çözünme süreci ekzotermiktir (ısı açığa çıkarır). Çünkü dışarıdan sıcaklık verilmesi, dengeyi çözünmenin tersi yöne, yani girenler yönüne kaydırır ve çözünürlüğü azaltır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdaki maddelerden hangisi, iyonik çözünme ve moleküler çözünmenin her ikisini de gerçekleştirebilir?

A) Su
B) Sodyum klorür (NaCl)
C) Etil alkol ($C_2H_5OH$)
D) Hidrojen klorür (HCl) gazı
E) Şeker ($C_{12}H_{22}O_{11}$)

Çözüm:
Hidrojen klorür (HCl) gazı, apolar bir çözücüde (benzen gibi) moleküler olarak çözünürken, polar bir çözücü olan suda iyonlarına ayrılarak çözünür ($HCl + H_2O \to H_3O^+ + Cl^-$).
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 14:

Moleküler çözünmede, çözünen ve çözücü arasındaki etkileşime ne ad verilir?

A) İyonik bağ
B) Kovalent bağ
C) İyon-dipol etkileşimi
D) Dipol-dipol etkileşimi veya Hidrojen bağları
E) London kuvvetleri veya Vander Waals kuvvetleri

Çözüm:
Moleküler çözünmede, çözücü ve çözünen molekülleri arasında ya dipol-dipol etkileşimi (polar-polar) ya hidrojen bağları (polar-polar) ya da London kuvvetleri (apolar-apolar) oluşur. Bu seçenek, birden fazla türü içerdiği için diğer seçeneklere göre daha kapsayıcı ve doğrudur.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 15:

Moleküler çözünme sırasında, aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?

A) Çözünen moleküllerin kinetik enerjisinin artması
B) Çözünen moleküller arasındaki bağların zayıflaması
C) Çözünen moleküllerin çözücü molekülleri arasına dağılması
D) Çözünen moleküllerin atomları arasındaki bağların kopması
E) Çözeltinin homojen hale gelmesi

Çözüm:
Moleküler çözünme fiziksel bir olay olduğu için, çözünenin kendi içindeki kovalent bağlar (atomları bir arada tutan bağlar) kopmaz. Sadece moleküller arasındaki zayıf kuvvetler yenilerek çözünme gerçekleşir.
Doğru cevap D şıkkıdır.