Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde hareket

Bir cisme birden fazla kuvvet etki edebilir. Cisme uygulanan kuvvetlerin bileşkesi (vektörel toplamı) sıfır ise kuvvetler dengelenmiştir.

Yukarıdaki şekillerde olduğu gibi, bir cisme, aynı doğru üzerinde, eşit büyüklükte fakat zıt yönlü iki kuvvet uygulanırsa kuvvetler dengelenir.

Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde hareket

Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklı olabilir.

Bir cisme aynı doğru üzerinde, zıt yönlü iki kuvvet şekil-1’deki gibi uygulanırsa bileşke kuvvetin büyüklüğü, kuvvetlerin büyüklükleri arasındaki farka eşit olur, bileşke kuvvetin yönü büyük olan kuvvetin yönünde olur.

Bir cisme aynı doğru üzerinde, aynı yönlü iki kuvvet şekil-2’deki gibi uygulanırsa, bileşke kuvvetin büyüklüğü kuvvetlerin büyüklükleri toplamına eşit olur, bileşke kuvvetin yönü kuvvetlerin yönüyle aynı olur. Cisme etki eden bileşke kuvvet sıfırdan farklı ise, cisim ivmeli hareket (değişen hızlı) eder.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru (Dengelenmiş Kuvvet)

Aşağıdaki durumların hangisinde cisme etki eden net kuvvet sıfırdır?

A) Hızlanan araba
B) Sabit hızla düşen paraşütçü
C) Yukarı doğru fırlatılan top
D) Durmakta olan otobüs fren yapınca
E) Yavaşlayan bisiklet

Çözüm:
Dengelenmiş kuvvetlerde net kuvvet sıfırdır ve cisim sabit hızla hareket eder veya durur.
Cevap: B

---

2. Soru (Net Kuvvet Hesaplama)

Bir cisme 15 N doğuya ve 7 N batıya doğru kuvvet uygulanıyor. Buna göre net kuvvet kaç N’dur?

A) 8 N batı
B) 8 N doğu
C) 22 N batı
D) 22 N doğu
E) 0 N

Çözüm:
Net kuvvet = 15 N (doğu) – 7 N (batı) = 8 N doğu
Cevap: B

---

3. Soru (Dengelenmemiş Kuvvetin Sonucu)

Aşağıdakilerden hangisi dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki bir cisim için doğrudur?

A) Hızı sabit kalır.
B) İvmesi sıfırdır.
C) Hareket yönü değişmez.
D) İvmeli hareket yapar.
E) Daima durur.

Çözüm:
Dengelenmemiş kuvvetler cisimde ivmeye (hızlanma/yavaşlama) neden olur.
Cevap: D

---

4. Soru (Sürtünmesiz Ortamda Hareket)

Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan 2 kg kütleli cisme 10 N’luk yatay kuvvet uygulanıyor. Cismin ivmesi kaç m/s² olur?

A) 0,5
B) 2
C) 5
D) 10
E) 20

Çözüm:
F = m·a → 10 = 2·a → a = 5 m/s²
Cevap: C

---

5. Soru (Dinamik Temel Yasası)

Bir cisim 4 m/s² ivme ile hızlanırken üzerine etki eden net kuvvet 12 N olarak ölçülüyor. Bu cismin kütlesi kaç kg’dır?

A) 3
B) 4
C) 8
D) 12
E) 48

Çözüm:
F = m·a → 12 = m·4 → m = 3 kg
Cevap: A

---

6. Soru (Kuvvet-Yön İlişkisi)

Doğuya doğru 20 m/s sabit hızla giden bir araca, batı yönünde 5 N’luk kuvvet uygulanırsa araç için ne söylenebilir?

A) Hızı artar.
B) Önce yavaşlar, sonra batıya hareket eder.
C) Sabit hızla hareketine devam eder.
D) Anında durur.
E) Batıya doğru ivmelenir.

Çözüm:
Net kuvvet batı yönünde olduğu için araç önce yavaşlar, hızı sıfır olunca batıya doğru ivmelenir.
Cevap: B