Fiziksel Nicelikler

• A. Temel ve Türetilmiş büyüklükler
• B. Skaler ve Vektörel Büyüklükler

Fizik doğa kanunlarını inceleyen, araştıran bir bilimdir. Bu incelemeler için kullanılan temel yöntemlerin başında deney ve gözlem gelir. Bilimsel çalışmaların ilk basamağı gözlem yapmaktır. Gözlem bir varlık ya da olay ile ilgili bilgiye ulaşmak için duyu organları ya da çeşitli araçlarla bilgi toplama işidir. Gözlem kendi içinde nitel ve nicel gözlem olmak üzere ikiye ayrılır. Duyu organları ile yapılan nitel gözlemin sonuçları özneldir, herkese göre değişebilir. Ölçüm aletleriyle yapılan nicel gözlemin sonuçları objektif ve bilimseldir. Nicelik bir varlığın, nesnenin somut olarak ölçülebilen ya da sayılabilen özelliklerdir. Örneğin “üç tane elma, sekiz kitap” dediğimiz zaman üç ve sekiz niceliği ifade eder. Birbiriyle karşılaştırılıp, karşılaştırma sonucu sayısal olarak ifade edilebilen niceliklere fiziksel nicelik denir.

Bilim insanları gözlem ve deneyler sonucunda elde ettiği sonuçları, teori ve kanunları fiziksel niceliklerle anlatır. Farklı kültür ve dillerde yapılan bilimsel çalışmaların anlaşılması, paylaşılması için ortak bir dil kullanılması zorunlu olmuştur. Bu nedenle 1971 yılında yapılan Ölçü ve Ağırlık Konferansı’nda Uluslararası Birim Sistemi (SI birim sistemi) kabul edilmiştir. Sınıflandırma; gözlemlenen olayları tanımlayabilmek, kıyaslayabilmek ve aralarında ilişki kurabilmek için belirli kurallara göre yapılan bir düzenlemedir. Fiziksel nicelikler farklı şekillerde sınıflandırılabilir.

Temel ve Türetilmiş büyüklükler konusuna gitmek için bağlantıya tıklayın.

Skaler ve Vektörel Büyüklükler konusuna gitmek için bağlantıya tıklayın.

Çözümlü Test Soruları

Soru1:
Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklük değildir?
A) Kütle
B) Zaman
C) Hız
D) Elektrik akımı
E) Madde miktarı

Çözüm:
C seçeneği (Hız) türetilmiş bir büyüklüktür. Hız, uzunluk ve zaman gibi temel büyüklüklerden türetilmiştir. Diğer seçenekler temel büyüklüklerdir.

Soru2:
Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi vektörel bir büyüklüktür?
A) Sıcaklık
B) Kütle
C) Enerji
D) Kuvvet
E) Zaman

Çözüm:
D seçeneği (Kuvvet) vektörel bir büyüklüktür çünkü hem şiddeti hem de yönü vardır. Diğer seçenekler skaler büyüklüklerdir.

Soru3:
Aşağıdaki büyüklüklerden hangisinin birimi doğru verilmemiştir?
A) Kuvvet → Newton
B) Enerji → Joule
C) Güç → Watt
D) Basınç → Pascal
E) Hız → Newton.saniye

Çözüm:
E seçeneği yanlıştır. Hızın birimi metre/saniye’dir. Newton.saniye ise itme birimidir.

Soru4:
Kuvvetin boyutu [M][L][T]⁻² olduğuna göre, momentumun boyutu nedir?
A) [M][L][T]⁻¹
B) [M][L]²[T]⁻²
C) [M][L][T]⁻²
D) [M][L]²[T]⁻¹
E) [M][L]⁻¹[T]⁻²

Çözüm:
Momentum = kütle × hız = [M] × [L][T]⁻¹ = [M][L][T]⁻¹
Doğru cevap A seçeneğidir.

Soru5:
Aşağıdakilerden hangisi yalnızca skaler büyüklüklerden oluşan bir gruptur?
A) Kütle – Hız – Zaman
B) Sıcaklık – Enerji – Kütle
C) Kuvvet – İvme – Yer değiştirme
D) Ağırlık – Momentum – Hız
E) Alan – Basınç – Kuvvet

Çözüm:
B seçeneğindeki tüm büyüklükler (sıcaklık, enerji, kütle) skalerdir. Diğer seçeneklerde vektörel büyüklükler bulunmaktadır.

Soru6:
Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi temel büyüklükler kullanılarak türetilemez?
A) Hacim
B) Yoğunluk
C) Hız
D) Elektrik yükü
E) Basınç

Çözüm:
D seçeneği (Elektrik yükü) temel bir büyüklüktür ve diğer büyüklüklerden türetilemez. Diğer seçenekler türetilmiş büyüklüklerdir.

Soru7:
72 km/h kaç m/s’dir?
A) 10
B) 15
C) 20
D) 25
E) 30

Çözüm:
1 km = 1000 m, 1 h = 3600 s
72 km/h = 72 × (1000 m) / (3600 s) = 72000/3600 = 20 m/s
Doğru cevap C seçeneğidir.

Soru8:
Aşağıdaki büyüklük çiftlerinden hangisinin ikisi de vektöreldir?
A) Kütle – Ağırlık
B) Hız – Zaman
C) Kuvvet – İvme
D) Enerji – Momentum
E) Sıcaklık – Basınç

Çözüm:
C seçeneğindeki her iki büyüklük (kuvvet ve ivme) vektöreldir. Diğer seçeneklerde en az bir skaler büyüklük bulunmaktadır.

Soru9:
Aşağıdaki ifadelerden hangisi boyut açısından yanlıştır?
A) Enerji = Kuvvet × Yol
B) Güç = İş / Zaman
C) Basınç = Kuvvet / Alan
D) Hız = Yol × Zaman
E) İvme = Hız / Zaman

Çözüm:
D seçeneği yanlıştır çünkü hız = yol / zaman olmalıdır. Yol × zaman ifadesi boyut olarak [L][T] verir ki bu hızın boyutu [L][T]⁻¹ ile uyuşmaz.

Soru10:
Uluslararası Birim Sisteminde (SI) aşağıdakilerden hangisi temel büyüklük değildir?
A) Işık şiddeti
B) Elektrik direnci
C) Madde miktarı
D) Sıcaklık
E) Zaman

Çözüm:
B seçeneği (Elektrik direnci) türetilmiş bir büyüklüktür. Ohm ile ölçülür ve temel büyüklüklerden türetilmiştir. Diğerleri temel büyüklüklerdir.