TÜRKÇENİN SES ÖZELLİKLERİ
Türkçenin kendisine özgü ses özellikleri vardır, bu özellikler hangi sözcüğün Türkçe olduğunu tespit etmemizi sağlar.
Türkçe sözcüklerin ses özellikleri şunlardır:
Türkçede uzun ünlü ile gösterilen sözcükler yabancı kökenlidir: hikâye, mekân, karargâh…
Türkçede iki ünlü yan yana gelmez, iki ünlünün yan yana olduğu sözcükler yabancı dilden gelmiştir: saat, şiir, fiil, matbaa, ziraat…
Türkçede geniş/yuvarlak ünlüler “o, ö” sadece ilk hecede bulunabilir, ilk hece dışında “0, o” sesi bulunan sözcükler yabancı kökenlidir: balon, sifon, doktor, koro, sigorta…
Türkçede sözcük kökünde ikiz ünsüz bulunmaz, yani sözcük kökünde aynı iki ünsüz yer alan sözcükler yabancı kökenlidir: hisse, millet, dikkat, teşekkür…
Türkçe sözcüklerde başta yan yana iki ünsüz bulunmaz: kreş, plan, kral, gram…
Türkçe sözcüklerde “f, h, j” ünsüzleri yoktur.
Fayda, hatta, jilet… sözcükleri yabancı kökenlidir.
Türkçe sözcüklerin başında “c, ğ, l, m, n, r, v, z” ünsüzleri bulunmaz. Cahil, leğen, rapor, vazo, vezin, zil, nane, mavi, lamba… sözcükleri Türkçe değildir. Yansıma sözcükler bu kuralın dışındadır.
Türkçe sözcüklerin sonunda “b, c, d, g” ünsüzleri bulunmaz.
Türkçede çok heceli sözcüklerin sonunda “p” ünsüzü bulunmaz. Zarf—fiil eki “—ıp, ip” bu kuralın dışındadır. Hesap, inkılâp, kalıp sözcükleri Türkçeye başka dillerden gelmiştir.
Türkçede sözcük ya da hece sonunda yan yana üç ünsüz bulunmaz. Sfenks, kontekst gibi sözcükler Türkçe değildir.
Türkçe sözcüklerin başında üç ünsüz bulunmaz. Strateji, strüktür sözcükleri yabancı kökenlidir.
Büyük ve küçük ünlü uyumları vardır.
Türkçede hemze (kesme) işareti bulunan sözcükler dilimize Arapçadan girmiştir: an’ane, kıt’a, neş’e, matbu’, meş’ale, mevzi“, mes’ele…
Örnek 1: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi Türkçe bir sözcüktür?
A) Kitap B ) Saat C) Balon D) Hikâye E) Büyük
Çözüm: “Kitap” sözcüğü büyük ünlü uyumuna uymadığı ve p ünsüzü ile bittiği için, “saat” sözcüğünde iki ünlü yan yana olduğu için, “balon” sözcüğünde ikinci hecede “o” ünlüsü olduğu için, “hikâye” sözcüğü uzun ünlü içerdiği için Türkçe değildir. E seçeneğindeki “büyük” sözcüğü Türkçedir.
Örnek 2: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi Türkçe bir sözcüktür?
A) Millet B ) Sevgi C ) Spor D ) Strateji E) İnkılâp
Çözüm: “Millet“ sözcüğünde ikiz ünsüz olduğu için, “spor” sözcüğünde sözcük başında iki ünsüz yan yan olduğu için, “strateji” sözcüğünde sözcük basında iki ünsüz yan yana olduğu için, “inkılâp” sözcüğü uzun ünlü içerdiği için Türkçe değildir. B seçeneğindeki “sevgi” sözcüğü Türkçedir.
