İlimizin Göreceli Konumu konusu, 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde, öğrencilerin yaşadıkları ilin diğer yerleşim birimleriyle olan coğrafi konumunu ve bu konumun özelliklerini anlamalarını amaçlar. “Göreceli konum”, bir yerin, başka yerlere göre olan konumunu ifade eder. Bu, bir ilin çevresindeki önemli yerleşim merkezlerine, dağlara, denizlere, nehir ya da göllere, komşu illere ya da ülkelere göre olan yeridir.
Yerlerin Konumu ve Göreceli Konum
Yaşadığımız her yerin bir konumu bulunmaktadır. Bu konumları bulmak için yönlerden faydalanırız. Kuzey, güney, doğu ve batı olmak üzere dört tane ana yön bulunmaktadır. Bu yönler arasında kalan yönler ara yönlerdir. Örneğin; kuzeydoğu.
Göreceli Konum (Özel Konum)
Bir yerin kıtalara, okyanuslara, denizlere yer şekillerine, yeraltı kaynaklarına, ulaşım yollarına ve komşu ülkelere göre belirlenen konumudur.
Göreceli Konum:
- İklim özellikleri
- Bitki örtüsü
- Tarım ürünleri
- Ekonomik faaliyetler
- Ulaşım
- Nüfus ve yerleşme gibi unsurlar üzerinde etkilidir.
Bir yerin göreceli konumu hakkında bilgi alırken haritalardan yararlanırız.
- Fiziki haritalar: Dağ, ova, plato, deniz gibi yeryüzü şekillerini gösterir.
- Siyasi haritalar: Bölge, il, ilçe ya da ülke gibi siyasi sınırları gösterir.
- Beşeri ve ekonomik haritalar: Tarım, hayvancılık, nüfusun dağılışı, madencilik gibi özellikleri gösterir. Yaşadığımız ilin göreceli konumu birçok unsurun etkisiyle şekillenir.
Örneğin;
Ankara deniz etkisinden uzak kalması ve yükseltisinin fazla olmamasından dolayı karasal iklimin etkisi altındadır. Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yazın sararan bozkırdır. Tarım ürünleri şeker pancarı, buğday, arpa gibi karasal iklime uyarlanmıştır.
Ankara, ülkemizin başkenti olduğu için sanayi ve ticari faaliyetler çok gelişmiş ve nüfusu nispeten fazladır.
Aydın ise Ege Denizi’nin kıyısında olan yükseltisi az olan bir şehirdir. Akdeniz ikliminin etkisiyle yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. Bitki örtüsü bodur ağaçlar ve çalılardan oluşan makilerdir. Tarım ürünleri arasında incir, zeytin, üzüm yetişmektedir. Doğal güzellikleriyle turizm potansiyeli yüksek bir ildir.
Yer Şekilleri
- Türkiye, çok engebeli ve yüksekliği fazla olan geniş bir ülkedir. Ortalama yüksekliği 1.132 metredir.
- Türkiye arazisinin yarısından fazlası 1.000-2.000 metre arasında yükseltiye sahiptir. 0-500 metre arasındaki alçak yerler ise ülke yüz ölçümünün %17’sini kaplar.
- Denize kıyısı olan şehirlerde yükselti azalırken verimli ovalar geniş yer tutar. İç bölgelerdeki şehirlerde platolar yoğun iken doğuya doğru gittikçe yükselti artar.
İklim Ülkemizde kıyı bölgelerde yer alan illerde ılıman iklim yapısı görülürken iç bölgelerde ise karasal iklim yapısı görülmektedir.
Su Kaynakları
- Doğal varlıklarımızdan olan sularımız, ülkemizin beşerî özelliklerini de etkiler. Çünkü bu varlıklara bağlı olarak ülkemizde nüfus dağılımı ve insan faaliyetleri değişmektedir.
- Akdeniz’e dökülen Seyhan ve Ceyhan nehirleri Çukurova toprakları için;
Ege Denizi’ne dökülen Gediz, Bakırçay, Küçük Menderes ve Büyük Menderes nehirleri Aydın ve İzmir için;
Karadeniz’e dökülen Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirleri ise Samsun, Tokat, Amasya, Çorum ve Yozgat gibi iller için can damarı olmuştur. - En büyük gölümüz olan Van Gölü, Bitlis ve Van sınırları içinde yer alırken; ikinci büyük gölümüz olan Tuz Gölü ise Ankara, Konya ve Aksaray illerine sınır durumdadır.
Tarihî ve Doğal Güzelliklerimiz
- Dört mevsimin yaşandığı Türkiye’de her mevsim keşfetmeye uygun sayısız doğal güzellik yer alıyor. Dağlar, ovalar, nehirler, göller ve daha nice doğal güzellikler bu coğrafyada doğa tutkunları için âdeta bir hazine.
- Geniş bir tarihe sahip olan Anadolu coğrafyasında birçok medeniyetin yaşaması, ülkemizde tarihî güzelliklerin yoğun olmasına yol açmıştır.
