Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri 11.Sınıf Kimya


Kategoriler: 11. Sınıf Kimya, Kimya, Modern Atom Teorisi

ELEKTRON DİZİLİMLERİ

Elektronlar orbitallere atomun enejisi en az olacak şekilde yerleştirilir. Bu durum atomun en kararlı yapısının gösterimidir.

Eletronlar orbitallere yerleştirilirken Madelung-Klechkowski kuralı olarak bilinen ilkeye göre sıralanır.

Buna göre;
1. Orbitallerin enerjileri (n + 4) değerinin artmasıyla artar.

2. (n + l) değerlerinin eşit olması durumunda “n” sayısı büyük olan orbitalin enerjisi de büyük olur.

Birkaç özel durum dışında elektronlar orbitallere şu sıra ile yerleşir.

Aufbau İlkesi

Elektronlar orbitallere artan enerji sırasını izleyerek yerleşir. Elektronlar 1s orbitalinden başlayarak enerjisi artacak şekilde sıralanır.

Pauli İlkesi:

Bir atomda tüm kuantum sayıları (n, l, ml, ms aynı olan iki elektron bulunmaz.

Bir orbitalde en fazla iki elektron bulunur ve bu iki elektron orbitale zıt spinli olarak yerleşir.

Hund Kuralı

Bu kurala göre elektronlar eş enerjili orbitallere öncelikle birer birer yerleşir, kalan elektronlar tek elektron içeren orbitallere zıt yönlü olarak yerleşir.



] }

Günümüzde kullanılan modern periyodik sistemde elementler artan atom numaralarına göre dizilmektedir. Toplam 117 elementten 92 tanesi doğal element diğerleri ise laboratuvar koşullarında elde edilen yapay (kısa ömürlü) elementlerdir. Elementlerin sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özellikleri elektron dizilimleri ile ilgilidir. Bu yüzden bir elementin periyodik sistemdeki yeri temel hal elektron dizilimine göre belirlenir. Periyodik sistemdeki yatay sıralara periyot düşey sütunlara ise grup denir.

Genellikle elementlerin değerlik elektron sayısı grup numarasına eşit olmaktadır. Diğer bir ifadeyle aynı grupta bulunan elementlerin değerlik elektron sayıları aynıdır. (2He hariç). Toplam 18 tane düşey sütun bulunur. Ancak 16 farklı grup bulunur. Bunlardan 8 tanesi A grubu 8 tanesi ise B grubudur. A grupları Baş Grup ya da Ana Grup elementleri olarak belirtilirken B grupları ise Geçiş elementleri olarak bilinir. İlk üç periyotta B grubu elementi bulunmaz. Her periyot 1A grubu ile başlar ve 8 A grubu ile sonlanır. Periyodik cetvelin aynı grubunda bulunan elementlerin elektron dizilimleri ve kimyasal özelliklerinde benzerlikler olabilir.

Örnek: Modern periyodik cetvel ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Yatay sıralar periyot olarak belirtilir.
B) Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.
C) B grupları ilk üç periyotta bulunmaz.
D) Elementler artan atom numaralarına göre dizilir.
E) Her periyot bir metalle başlar.

Çözüm

  • Periyodik cetveldeki yatay sıralar periyot olarak belirtilir (A doğru).
  • Aynı düşey sütunda (grupta) bulunan elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir (B yanlış).
  • B grupları ilk üç periyotta bulunmaz dördüncü periyotta başlar (C doğru).
  • Elementler artan atom numaralarına göre dizilmiştir (D doğru).
  • 1A grubunun ilk üyesi olan hidrojen bir ametaldir. Bu yüzden birinci yatay sıra bir ametal ile başlar (E yanlış). Cevap E

Bir elementin hangi grupta olduğunu temel hal elektron dizilimindeki son orbital türü belirler. Temel hal elektron dizilimi "s" ya da "p" orbitali ile biten elementler A grubunda "d" ya da "f" orbitali ile biten elementler ise B grubunda bulunur. Gruplar A ve B ifadeleri yerine IUPAC sistemine göre 1. den 18 e kadar değer alabilir. Örneğin 5A grubu yerine 15. grup elementleri, 2B grubu yerine ise 12. grup elementleri ifadesi kullanılabilir. A ve B grupları elementin sahip olduğu son orbital türüne göre aşağıda ifade edilmiştir.

B grubunda bulunan elementler 3B grubu ile başlayıp 2B grubu ile sonlanır. Bir elementin grup numarası temel hal elektron dizilimindeki değerlik orbitallerine göre belirlenir. Değerlik orbitallerine göre A ve B gruplarının doğru belirlenebilmesi için aşağıdaki ifadeler kullanılabilir.

Örnek:

Periyot Sayısı

Toplam 7 tane periyot bulunmaktadır. Aynı periyotta bulunan elementlerin başkuantum sayıları(n) aynıdır. Bir elementin temel hal elektron dizilimindeki "s" orbitalinin en büyük başkuantum sayısı periyot sayısını belirler. Her periyottaki element sayıları birbirinden farklıdır.

2. ve 3. periyot (yatay sıra) larda ise sekizer tane element bulunur. Elementler 1A grubu ile başlayıp 8A grubu ile sonlanır.

Yukarıda verilen düzenekte 2. periyot elementlerinin temel hal elektron dizilimleri, değerlik kabuğu ve değerlik elektron sayıları belirtilmiştir. Değerlik elektron sayısı genellikle grup numarasına eşittir. Aynı periyottaki elementlerin ise başkuantum sayıları eşittir. 4. ve 5. periyot (yatay sıra) larda ise 18'er tane element bulunur. Elementler 1A grubu ile başlar ancak 2A grubundan sonra B grupları vardır. B grupları 3 B ile başlar ve 2 B ile sonlanır. Ardından 3A grubu ile başlayan baş grup elementleri 8A grubuna kadar devam eder.

6. ve 7. periyot(yatay sıra)larda ise 32'şer tane element bulunur. Bu periyotlardan 6. periyotta lantanitler 7. periyotta ise aktinitler bulunur.

Örnek:

Blok Türü

Periyodik sistemde elementler s, p, d ve f blok türlerine göre sınıflandırılabilir. Bir elementin blok türü temel hal elektron dizilimindeki son terime bakılarak belirlenir. 1A ve 2A grupları"s" blok, 3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A grupları "p" blok, 3B ile başlayıp 2B ile sonlanan geçiş elementleri "d blok", 6. ve 7. periyotta bulunan lantanitler ve aktinitler (iç geçiş elementleri) ise "f blok" olarak belirtilebilir.


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar